Από τις απεικονίσεις του στη γαλλική υψηλή ραπτική μέχρι την αναβίωσή του στις τάσεις της μόδας της δεκαετίας του 1990, η ευελιξία του πέπλου παραμένει αδιάκοπη. Μέσα σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο πολιτισμικό τοπίο, το πέπλο αντικατοπτρίζει την ιστορία της ανθρωπότητας. Αυτό το ιδιαίτερο κομμάτι υφάσματος έχει πάρει πολλές μορφές μέσα στις χιλιετίες, αποτελώντας ένα διαχρονικό νήμα στην πορεία πολιτιστικών και θρησκευτικών εξελίξεων.

Με αφορμή το λευκό πέπλο που φόρεσε η βασίλισσα Σοφία στην κηδεία του Πάπα Παύλου ΣΤ, δημιουργώντας μια αίσθηση κομψότητας και σεβασμού, συνδυάζοντας την παράδοση με τη σύγχρονη μόδα, αναρωτηθήκαμε γιατί αυτό το τόσο ιδιαίτερο αξεσουάρ άντεξε στον χρόνο, σε αντίθεση με άλλες παροδικές τάσεις της μόδας, όπως για παράδειγμα η περούκα ή ο κορσές;

Οι απαρχές του πέπλου

Το πέπλο έχει βαθιές ρίζες πολιτιστικά και θρησκευτικά, αν και η ακριβής του πορεία είναι δύσκολο να χαρτογραφηθεί. Τα περισσότερα στοιχεία προέρχονται από αγγειογραφίες και τοιχογραφίες, αφού τα ίδια τα υφάσματα σπάνια διασώζονται. Επιπλέον, κάποιες θρησκείες, όπως ο Ιουδαϊσμός και το Ισλάμ, δεν επέτρεπαν την εικονογράφηση, με αποτέλεσμα οι ιστορικοί να βασίζονται σε αρχαία κείμενα για πληροφορίες.

Η πρώτη καταγεγραμμένη χρήση πέπλου χρονολογείται γύρω στο 1400 π.Χ., όταν οι γυναίκες της ευγενούς τάξης στη Μεσοποταμία το φορούσαν ως σύμβολο κοινωνικού κύρους και όχι τόσο για λόγους σεμνότητας, όπως ίσως θα φανταζόταν κάποιος.

Στην αρχαία Ελλάδα, γύρω στο 550 π.Χ., η πρακτική αυτή ενσωματώθηκε, ιδίως από τις γυναίκες της υψηλής κοινωνίας. Στη Ρώμη, αντίθετα, οι γυναίκες ήταν υποχρεωμένες να καλύπτουν το κεφάλι τους με πέπλο, εκφράζοντας έτσι την εξουσία του συζύγου τους.

Οι ανύπαντρες Ρωμαίες δεν φορούσαν πέπλο έως την ημέρα του γάμου τους, όταν τοποθετούσαν το flammeum, ένα πέπλο σε κόκκινο χρώμα, ίσως αυτή η πρακτική οδήγησε στο νυφικό πέπλο. Επιπλέον, θεωρούνταν ότι το πέπλο προστάτευε τη νύφη από κακόβουλα πνεύματα.

Το πέπλο στη θρησκεία, στον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση

Με την υποταγή του Βασιλείου του Ισραήλ στη ρωμαϊκή κυριαρχία το 63 π.Χ., οι Εβραίες γυναίκες υιοθέτησαν κι εκείνες το πέπλο πολιτισμικά, αν και η χρήση του είχε θρησκευτική σημασία.

Στον Ιουδαϊσμό, άνδρες και γυναίκες κάλυπταν το κεφάλι τους κατά την προσευχή, ενώ οι γυναίκες συνήθιζαν να καλύπτονται και δημόσια, πολλές φορές ακόμα και το κάτω μέρος του προσώπου τους. Από αυτήν την παράδοση, η πρακτική πέρασε και στον χριστιανισμό.

Στο Ισλάμ, η χρήση του πέπλου εμφανίζεται από τον 7ο αιώνα. Υπάρχουν διάφοροι τύποι πέπλων όπως η χιτζάμπ, η νικάμπ, η μπούρκα και το τσαντόρ, με διαφορετικό βαθμό κάλυψης. Οι λόγοι για τη χρήση τους ποικίλουν: για κάποιες γυναίκες είναι έκφραση σεμνότητας ή πίστης, ενώ για άλλες δήλωση πολιτιστικής ταυτότητας.

Στον Μεσαίωνα, εμφανίστηκε το wimple, ένα πέπλο που κάλυπτε πλήρως το κεφάλι και τον λαιμό, αντικατοπτρίζοντας αξίες όπως η σεμνότητα και η υποταγή, χαρακτηριστικά που θεωρούνταν τότε ιδανικά για τις γυναίκες.

Το νυφικό πέπλο και η αναβίωσή του

Το νυφικό πέπλο αναβίωσε δυναμικά τον 19ο αιώνα. Μέχρι τότε είχε συνδεθεί με διάφορες έννοιες, από την παρθενία έως τη σεμνότητα, αλλά στη βικτωριανή εποχή το μακρύ, ακριβό πέπλο έγινε ένδειξη κοινωνικής θέσης.

Στη διάρκεια της ίδιας περιόδου, τα διαφανή πέπλα χρησιμοποιούνταν σε κηδείες ή σε περιπτώσεις που μια γυναίκα εκτίθετο για πολύ ώρα στον ήλιο.

Μέσα στο χρόνο, καθιερώθηκε η παράδοση οι παντρεμένες γυναίκες να φορούν μαύρη ή σκούρα μαντίλα (mantilla), ενώ οι ανύπαντρες λευκή ή ανοιχτόχρωμη, μια πρακτική που συνεχίζεται σε ορισμένα θρησκευτικά τάγματα μέχρι σήμερα.

Το πέπλο στη σύγχρονη εποχή

Η μαντίλα, ένα μικρό δαντελένιο ή μεταξωτό πέπλο, φοριόταν (και φοριέται ακόμα) στη Θεία Λειτουργία, με βάση την επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς τους Κορινθίους (κεφ. 11), όπου προτρέπει τις γυναίκες να καλύπτουν το κεφάλι τους στην προσευχή. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αναβίωση της πρακτικής, ιδίως μεταξύ των νεότερων γενεών που επιθυμούν έναν πιο παραδοσιακό τρόπο έκφρασης της πίστης τους.

Το πέπλο, από σύμβολο σεμνότητας παραμερίστηκε με την άνοδο της κουλτούρας των «flappers» τη δεκαετία του 1920. Οι νέες γυναίκες αψηφούσαν τα κοινωνικά ήθη, υιοθετώντας κοντές φούστες, καρέ κουρέματα και πιο ελεύθερο τρόπο ζωής, ακούγοντας τζαζ και χορεύοντας. Στη δεκαετία του 1960, άλλη μία πολιτισμική επανάσταση σάρωσε την Ευρώπη. Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τις κοινωνικές αλλαγές που ακολούθησαν, ξεκίνησε η σεξουαλική επανάσταση. Το χάπι αντισύλληψης και οι νέες αντιλήψεις για τα φύλα ανέτρεψαν τους παραδοσιακούς ρόλους και τους ενδυματολογικούς κανόνες.

Στις ΗΠΑ, ιδιαίτερα στις νότιες πολιτείες, αναπτύχθηκε η κουλτούρα των «εκκλησιαστικών καπέλων», φορεμένα με αυστηρό πρωτόκολλο, τα οποία έγιναν πολιτιστικό έμβλημα.
Παρότι η καθημερινή χρήση του πέπλου μειώθηκε στη Δύση, εξακολουθεί να επιβιώνει σε τελετές πένθους και σε θρησκευτικές πρακτικές. Σήμερα, το πέπλο σηματοδοτεί λιγότερο την υπακοή και περισσότερο την ταυτότητα.

 

View this post on Instagram

 

A post shared by Defunct Fashion (@defunctfashion)

Ποιοι σχεδιαστές επανέφεραν το πέπλο στη μόδα;

Το πέπλο λατρεύτηκε τη δεκαετία του ’80 από style icons, όπως η Πριγκίπισσα Diana, και αποτέλεσε σήμα κατατεθέν του αριστοκρατικού στιλ. Άλλοτε σύμβολο μυστήριου και γοητείας, το veiled hat στόλιζε τα πιο κομψά Sloane Rangers του Λονδίνου (Σ.Σ.: Οι Sloane Rangers ήταν (και σε κάποιο βαθμό εξακολουθούν να είναι) μια υποπολιτισμική ομάδα νεύπορων Βρετανών -συχνά αριστοκρατικής ή ανώτερης μεσοαστικής καταγωγής-, που ξεκίνησε να διαμορφώνεται στο Λονδίνο τη δεκαετία του 1970 και 1980). Πηγαίνοντας ακόμη πιο πίσω, η Marlene Dietrich το είχε εντάξει στα ανδρόγυνα looks της με έναν τρόπο που απογείωνε την έννοια του glam.

Τα τελευταία χρόνια, το πέπλο είχε συνδεθεί κυρίως με τελετές μνήμης και κηδείες, χαρακτηριστικό παράδειγμα η εμφάνιση της Πριγκίπισσας της Ουαλίας με Philip Treacy καπέλο στην κηδεία της Βασίλισσας Ελισάβετ το 2022. Επίσης, η βασίλισσα Σοφία φόρεσε λευκό πέπλο στην κηδεία του Πάπα Παύλου ΣΤ, εκμεταλλευόμενη το «προνόμιο του λευκού», μια μοναδική παράδοση του Βατικανού που επιτρέπει σε ορισμένες βασίλισσες και δούκισσες από καθολικές μοναρχίες να φορούν λευκά ρούχα κατά τη διάρκεια σημαντικών τελετών, όπως κηδείες ή ακροάσεις από τον Πάπα.

Ωστόσο, όπως φαίνεται, το πέπλο αναβιώνει πλέον και για πιο χαρούμενες περιστάσεις. Το απροσδόκητο αξεσουάρ που αναδύεται από τις συλλογές υψηλής ραπτικής. το πέπλο, που φοριέται για λόγους θρησκευτικούς, επίσημους (αξεσουάρ πένθους), λειτουργικούς (οδήγηση αυτοκινήτου, μελισσοκομία) και για εντυπωσιασμό (μόδα). Ποιοι σχεδιαστές επανέφεραν το πέπλο στη μόδα από τον 20ο εώς τον 21ο αιώνα:

• Christian Dior (1950s): Κατά την εποχή του New Look (μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο), ο Dior επανέφερε το πέπλο ως κομψό και θηλυκό αξεσουάρ. Το βέλος στα καπέλα τύπου pillbox ή cloche συνόδευαν τα αυστηρά φορέματα και τα ταγιέρ του οίκου.
• Cristóbal Balenciaga (1950s-1960s): Ο μετρ της αυστηρής κομψότητας χρησιμοποίησε πέπλα σε συνδυασμό με structured ρούχα και κουκούλες (hoods), αναδεικνύοντας τη γλυπτική διάσταση του γυναικείου ντυσίματος.
• Yves Saint Laurent (1970s): Στη δεκαετία του ’70, μέσα στο κλίμα της vintage αναβίωσης και της ελευθερίας στη μόδα, ο Saint Laurent ενσωμάτωσε πέπλα εμπνευσμένα από την Belle Époque και την αρ ντεκό αισθητική, στα βραδινά looks του.
• Vivienne Westwood (late 1970s – early 1980s): Στην punk περίοδο της, η Westwood επανερμήνευσε το πέπλο με ανατρεπτικό τρόπο, συχνά χρησιμοποιώντας το ως στοιχείο υπερβολής ή ειρωνείας απέναντι στη βρετανική αριστοκρατία.
• Stephen Jones (1980s): Ο διάσημος milliner (πιλοποιός) Stephen Jones έφερε πίσω το πέπλο σε θεαματικά, avant-garde καπέλα, συνεργαζόμενος με σχεδιαστές όπως ο John Galliano και η Vivienne Westwood.
• John Galliano (1990s): Κατά τη διάρκεια της θητείας του στον οίκο Dior (και νωρίτερα στις δικές του συλλογές), ο Galliano παρουσίασε θεατρικές νυφικές εμφανίσεις με υπερμεγέθη, περίτεχνα πέπλα, συνδυάζοντας γοτθικά και ρομαντικά στοιχεία.
• Alexander McQueen (2000s): Ο McQueen χρησιμοποίησε πέπλα με δραματικό, σκοτεινό ύφος σε αρκετές συλλογές του, είτε ως αναφορά στη βικτωριανή εποχή είτε ως μεταμοντέρνο σχόλιο για τη θνητότητα και τη γυναικεία δύναμη.
• Riccardo Tisci για Givenchy (2010s): Ο Tisci, στη διάρκεια της θητείας του στον οίκο Givenchy, εισήγαγε πέπλα σε couture συλλογές, με έντονη gothic και θρησκευτική διάθεση.
• Richard Quinn (2018 και 2024): Ο Quinn έκανε αίσθηση με τη συλλογή Φθινόπωρο/Χειμώνας 2018, στην οποία οι εμφανίσεις με full-face πέπλα (και floral prints) τον καθιέρωσαν ως έναν από τους πιο τολμηρούς νεωτεριστές του Λονδίνου. Στην Φθινόπωρο/Χειμώνας 2024 συλλογή του, επέστρεψε σε κομψές, debutante-ready εμφανίσεις με πέπλα σε μαύρο χρώμα.
• Dolce & Gabbana (2024): Στην Φθινόπωρο/Χειμώνας 2024 συλλογή «Tuxedo», οι Dolce & Gabbana συνδύασαν πέπλα με ανδρόγυνα κοστούμια, καθιστώντας το πέπλο κεντρικό στοιχείο σε κάθε look.
• Nicolas Ghesquière για Louis Vuitton (2024): Στην 10η επέτειο του στον οίκο, ο Ghesquière παρουσίασε futuristic πέπλα από διαφανές fishnet διακοσμημένο με χάντρες, προσδίδοντας «διαστημική» αύρα στη συλλογή του Φθινόπωρο/Χειμώνας 2024.
• Philip Treacy (διαχρονικά): Ο κορυφαίος milliner Philip Treacy συνεχίζει να χρησιμοποιεί πέπλα στις δημιουργίες του, ντύνοντας βασιλικές εμφανίσεις (όπως της Πριγκίπισσας της Ουαλίας και της Rosamund Pike) με λεπτεπίλεπτα δαντελένια ή dramatic μαύρα πέπλα.

Photo credit: Getty Images, Istock