Η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης δεν είναι απλώς μια ετήσια διοργάνωση. Είναι κομμάτι της συλλογικής μνήμης της πόλης, ένα ζωντανό σύμβολο εξωστρέφειας και προόδου που συνόδευσε τον 20ό αιώνα και πέρασε στον 21ο, ακολουθώντας τις αλλαγές της εποχής. Για τους Θεσσαλονικείς, και όχι μόνο, η ΔΕΘ αποτέλεσε για δεκαετίες σημείο συνάντησης, πηγή ενημέρωσης και πολιτιστικής εμπειρίας, αλλά και τόπο γιορτής που άνοιγε κάθε Σεπτέμβριο την πόλη στον κόσμο.

Διαβάστε ακόμη: Από υφασματάδικο σε boutique ξενοδοχείο: Η δεύτερη ζωή ενός κτιρίου του 19ου αιώνα

Οι απαρχές: το όραμα του Νικολάου Γερμανού

Στις αρχές του 20ού αιώνα, η Θεσσαλονίκη αναζητούσε τον ρόλο της σε μια χώρα που προσπαθούσε να σταθεί ξανά στα πόδια της μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Μικρασιατική Καταστροφή. Τότε, ο επιστήμονας και πολιτικός Νικόλαος Γερμανός οραματίστηκε τη δημιουργία μιας διεθνούς έκθεσης που θα συνέδεε την πόλη με το εμπόριο, την καινοτομία και τον πολιτισμό. Ουσιαστικά η ιδέα στόχευε στη δημιουργία μιας «διεθνούς ετησίας εμποροπανηγύρεως» στην πρωτεύουσα της Βόρειας Ελλάδας, αποτελώντας διάδοχο παλαιοτέρων αντίστοιχων εκδηλώσεων στη Θεσσαλονίκη: των Καβειρίων της προχριστιανικής περιόδου και των Δημητρίων των βυζαντινών χρόνων.

Διαβάστε ακόμη: Πύργος Αθηνών: Όταν η Αθήνα κοίταξε το ψηλότερο κτίριο των Βαλκανίων

Άποψη από την πρώτη έκθεση Θεσσαλονίκης στο Πεδίον του Άρεως το 1926

Καινοτομίες και διακρίσεις

Έτσι, λοιπόν, το 1926 από τις 3 έως τις 7 Οκτωβρίου, η ιδέα έγινε πραγματικότητα και η πρώτη ΔΕΘ άνοιξε τις πύλες της. Λειτούργησε στο πεδίο ασκήσεων του Γ΄ Σώματος Στρατού (Πεδίον του Άρεως). Οι στεγασμένοι εκθεσιακοί χώροι περιλάμβαναν 9 περίπτερα για ελληνικές και ξένες συμμετοχές, ενώ υπήρχαν ακόμη περίπου 30 ανεξάρτητες, προσωρινές κατασκευές για μεμονωμένες ή ομαδικές συμμετοχές. Δεσπόζουσα θέση κατείχε το Προσφυγικό περίπτερο. Ο Χρήστος Τσιγκιρίδης, Έλληνας της διασποράς που ήρθε στην Ελλάδα το 1925, παρουσίασε τον πρώτο ραδιοφωνικό σταθμό. Μάλιστα, στο περίπτερο του Φιξ η μπίρα κόστιζε 1 δραχμή το ποτήρι.

Από τότε ξεχώρισαν πολλές εταιρείες όπως η ΑΒΕΖ με τα ζυμαρικά της, οι αδελφοί Γιανιώτη με τα είδη αλλαντοποιίας, ο εκδοτικός οίκος Ελευθερουδάκης, η ζυθοποιία του Καρόλου Φιξ, τα μακαρόνια ΜΙΣΚΟ του Συνδέσμου Αλευροβιομηχανιών, της Φιλόπτωχου Αδελφότητος Κυριών Θεσσαλονίκης και της ΧΑΝΘ με ιδιωτικό περίπτερο. Το 1928 το ράδιο Τσιγγιρίδη εγκαθίσταται στη ΔΕΘ σε δύο ξύλινα περίπτερα με δύο ιστούς 36 μέτρων της τετράφυλλης κεραίας Μαρκόνι. Σε υπαίθριο χώρο δίπλα στην είσοδο της ΔΕΘ παρουσιάστηκε το πρώτο πλήρες ηλεκτρικό τρένο από εργαζόμενο στην Ηλεκτρική Εταιρεία. Το 1929 ο καφές Λουμίδη παίρνει την πρώτη του διάκριση και συνεχίζει με επαίνους και βραβεία στις ΔΕΘ του 1930, 1931, 1932, 1936 και 1938. Αξιέπαινη ήταν και η συμμετοχή των ελληνικών μπισκότων Παπαδοπούλου. Το πρώτο κατασκευασμένο στην Ελλάδα πιάνο παρουσιάστηκε από την εταιρεία Ανδρούτσος.

Το 1931 η Ελληνική Εταιρεία Εναέριων Συγκοινωνιών ΑΕ προγραμμάτισε αεροπορική σύνδεση δύο φορές την ημέρα από Αθήνα προς Θεσσαλονίκη, το εισιτήριο της απλής μετάβασης κόστιζε 667 δρχ. και το μετ’ επιστροφής 1.253 δρχ. Τον Ιανουάριο του 1935, η γερμανική εταιρεία Telefunken παρουσίασε ραδιόφωνα παγκοσμίου λήψεως, ενώ στο ιταλικό περίπτερο παρουσιάστηκε το πρώτο κλιματιστικό.

Από την αρχή, η Έκθεση υπήρξε χώρος συνάντησης παραδόσεων και νέων τεχνολογιών. Εργαλεία, αγροτικά προϊόντα, οικιακά σκεύη και χειροποίητες κατασκευές έδιναν εικόνα της παραγωγικής δύναμης της χώρας, ενώ η συμμετοχή ξένων εκθετών πρόσφερε στους Θεσσαλονικείς μια πρώτη γεύση πολυπολιτισμικότητας.

Η πορεία μέσα στον χρόνο

Η ΔΕΘ αποδείχθηκε ευέλικτος οργανισμός που προσαρμοζόταν στις ιστορικές συνθήκες. Η Κατοχή και ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος πάγωσαν προσωρινά τη λειτουργία της, αλλά μεταπολεμικά αναγεννήθηκε, συμβολίζοντας την ανοικοδόμηση της χώρας. Τις δεκαετίες του ’50 και του ’60, αποτέλεσε καθρέφτη της εκβιομηχάνισης, ενώ παράλληλα αγκάλιασε τον πολιτισμό με τη γέννηση θεσμών όπως το Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου και το Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού.
Το 1960 λειτούργησε ο πρώτος τηλεοπτικός σταθμός στην Ελλάδα (κλειστού κυκλώματος) στο περίπτερο της ΔΕΗ. Το 1966 κατασκευάστηκε στις εγκαταστάσεις της ΔΕΘ το Αλεξάνδρειο Μέλαθρο (Παλέ Ντε Σπορ), που για τα επόμενα 20 χρόνια αποτέλεσε το μεγαλύτερο κλειστό γήπεδο της χώρας.

Η επισκεψιμότητα της εποχής αποκαλύπτει το μέγεθος της επιρροής της: μέσα σε τρεις εβδομάδες η ΔΕΘ συγκέντρωνε πάνω από 1,5 εκατομμύριο επισκέπτες, σε μια περίοδο χωρίς τηλεόραση και διαδίκτυο.

Τη δεκαετία του ’70 ενίσχυσε τον διεθνή χαρακτήρα της, προσελκύοντας επιχειρηματικούς κολοσσούς. Η καθιέρωση κλαδικών εκθέσεων το 1973 αποτέλεσαν σημείο καμπής στην ιστορία της ΔΕΘ. Το 1977 ο φορέας που διοργάνωνε την έκθεση μετατράπηκε σε ανώνυμη εταιρεία και μετονομάσθηκε σε HELLEXPO, η οποία με τα χρόνια εξελίχθηκε στον επίσημο φορέα διοργάνωσης διεθνών εκθέσεων, συνεδρίων και πολιτιστικών εκδηλώσεων στην Ελλάδα.

Η Μεταπολίτευση την ανέδειξε σε χώρο πολιτικού διαλόγου και ανακοινώσεων. Ο Πύργος του ΟΤΕ, που χτίστηκε στο εκθεσιακό της κέντρο, έγινε εμβληματικό σύμβολο της πόλης. Στα χρόνια που ακολούθησαν, η ΔΕΘ έγινε τόπος σημαντικών καλλιτεχνικών γεγονότων, φιλοξενώντας συναυλίες σπουδαίων Ελλήνων δημιουργών αλλά και διεθνών ονομάτων.

Παράλληλα, υπήρξε πεδίο τεχνολογικών πρωτοποριών: εδώ λειτούργησε το πρώτο ραδιόφωνο και η πρώτη τηλεοπτική εκπομπή στην Ελλάδα, ενώ ιδρύθηκε και το πρώτο συνεδριακό κέντρο της χώρας.

Οι άνθρωποι και η πόλη

Η ΔΕΘ δεν θα είχε αποκτήσει τη λάμψη της χωρίς τα πρόσωπα που συνέδεσαν το όνομά τους μαζί της: από τον πρωτοπόρο Νικόλαο Γερμανό έως τον Ιωάννη Βελλίδη και τον Αλέξανδρο Μπακατσέλο, κάθε διοίκηση άφησε το στίγμα της. Η σημερινή μακροβιότερη διοίκηση συνεχίζει αυτό το έργο, ενσωματώνοντας τη ΔΕΘ στον σύγχρονο παγκόσμιο εκθεσιακό χάρτη.

Η Θεσσαλονίκη, με τη σειρά της, μεγάλωσε μαζί με την Έκθεση. Η έναρξή της κάθε Σεπτέμβριο σήμαινε αλλαγή ρυθμού στην πόλη: τα ξενοδοχεία γέμιζαν, οι δρόμοι πλημμύριζαν επισκέπτες, τα εστιατόρια και τα καφέ ζωντάνευαν. Για τους κατοίκους, η ΔΕΘ ήταν και παραμένει κοινωνικό γεγονός, πηγή υπερηφάνειας και σημείο αναφοράς.

Το σήμερα και οι προκλήσεις του μέλλοντος

Στον 21ο αιώνα, η ΔΕΘ ανανεώθηκε δίνοντας έμφαση στην τεχνολογία, την καινοτομία και την πράσινη ανάπτυξη. Ο θεσμός της «τιμώμενης χώρας» ανέδειξε νέες διεθνείς συνεργασίες, προσελκύοντας σημαντικούς επενδυτές και ενισχύοντας την οικονομική διπλωματία της Ελλάδας. Δεν είναι τυχαίο ότι σε αυτό το πλαίσιο ξεκίνησαν οι πρώτες συζητήσεις που οδήγησαν στη δημιουργία παραρτήματος της Pfizer στη Θεσσαλονίκη.
Η ψυχαγωγία παραμένει αναπόσπαστο κομμάτι: συναυλίες, πολιτιστικά δρώμενα και φεστιβάλ δίνουν χρώμα στην Έκθεση και προσελκύουν χιλιάδες νέους. Ωστόσο, οι προκλήσεις είναι πολλές: ο διεθνής ανταγωνισμός, η ανάγκη εκσυγχρονισμού υποδομών, οι οικονομικές πιέσεις και οι απαιτήσεις για βιωσιμότητα καθιστούν τον δρόμο απαιτητικό.

Η ανάπλαση και το όραμα του αύριο

Το μεγάλο στοίχημα είναι η ανάπλαση του εκθεσιακού χώρου. Σε μια έκταση 180 στρεμμάτων σχεδιάζεται ένα σύγχρονο, βιοκλιματικό εκθεσιακό κέντρο με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Οι πράσινες ζώνες, οι χώροι περιπάτου και η ανάδειξη των διατηρητέων κτιρίων θα συνδυάζονται με νέες υποδομές που θα στηρίζουν την καινοτομία και τη διεθνή δραστηριότητα.

Ο στόχος είναι η ΔΕΘ να πάψει να αποτελεί χώρο δράσης μόνο λίγες μέρες τον χρόνο και να μετατραπεί σε ζωντανό πυρήνα για τους κατοίκους, συνδεδεμένο οργανικά με τον αστικό ιστό. Ένα σημείο ζωής που θα ενισχύει την οικονομία, θα προσελκύει επενδύσεις και θα εδραιώνει τον ρόλο της Θεσσαλονίκης ως διεθνούς συνεδριακού κέντρου.

Σήμερα, στα εκατό της χρόνια, δεν αποτελεί μόνο μια ιστορική μνήμη αλλά και μια ζωντανή δύναμη που ενώνει παρελθόν, παρόν και μέλλον σε μια αέναη αφήγηση προόδου.

Photo credit: Helexpo / Helexpo Legacy