Σχεδόν επτά αιώνες πριν, ένας κάτοικος της νότιας Ισπανίας είτε έβγαλε είτε έχασε ένα χοντρό σανδάλι φτιαγμένο από χόρτα και κλαδιά. Ένα τέτοιο αντικείμενο κανονικά θα είχε σαπίσει με τον χρόνο. Όμως, όταν ένας γυπαετός το πήρε και το μετέφερε στη φωλιά του μέσα σε σπήλαιο, συνέβη κάτι απρόσμενο. Ο δροσερός, ξηρός αέρας του σπηλαίου διατήρησε το σανδάλι σε άριστη κατάσταση. Εκεί παρέμεινε, ανάμεσα σε κλαδιά, καθώς γενιές από γύπες φρόντιζαν προσεκτικά τη φωλιά μέχρι τις μέρες μας.

Διαβάστε ακόμη: Σκάνδαλο με τα σανδάλια: Ποιον αντέγραψε η Prada;

Μεταξύ 2008 και 2014, επιστήμονες κατέβηκαν σε γκρεμούς για να φτάσουν σε δώδεκα φωλιές γυπαετών και να αναλύσουν τα ευρήματα. Ανακάλυψαν το σανδάλι, μαζί με πάνω από 200 άλλα ανθρώπινα αντικείμενα, μερικά από τη Μεσαιωνική περίοδο. Οι ανακαλύψεις αυτές περιγράφονται σε νέα μελέτη στο περιοδικό Ecology.

Η μελέτη περισσότερων αντικειμένων, ανθρώπινων και φυσικών, που διατηρήθηκαν στις φωλιές, μπορεί να προσφέρει νέα στοιχεία για την ανθρώπινη ιστορία και την ιστορία του οικοσυστήματος που τα προστάτευσε με τον χρόνο.

Διαβάστε ακόμη: Ποιες ήταν πρώτες, οι μπότες ή οι κάλτσες;

Photo credit: A. Margalida et al., Ecology (2025)

Ένας μοναδικός τύπος γυπαετού που συλλέγει θησαυρούς

Ο γενειοφόρος γυπαετός είναι το μόνο είδος που ειδικεύεται στο να τρώει κόκαλα, συνθλίβοντας το σκελετό της νεκρής σάρκας. Για να γίνει το προφίλ τους ακόμα πιο εντυπωσιακό, βάφουν τα φτερά τους με κόκκινο-πορτοκαλί λάσπη. Ζουν στα βουνά και συχνά φτιάχνουν φωλιές σε προστατευμένα σημεία, όπως σπήλαια σε γκρεμούς.

Το μικροκλίμα ενός σπηλαίου μπορεί να προστατεύσει τα υλικά που προσθέτουν οι γυπαετοί κάθε φορά που χρησιμοποιούν τη φωλιά: νέα κλαδιά, μαλλί προβάτου για να ζεστάνουν τα αυγά, ή κομμάτια από κατσίκα για τα πεινασμένα μικρά τους. Οι επιστήμονες συγκρίνουν τις συνθήκες στους σπηλαιώδεις γκρεμούς της Ισπανίας με φυσικά μουσεία ιστορίας.

Το πιο εντυπωσιακό εύρημα ήταν ένα υφαντό σανδάλι από σπαρτά που χρονολογείται πριν από 650 έως 750 χρόνια. Photo credit: A. Margalida et al., Ecology (2025)

Θησαυρός μέσα στις φωλιές

Οι γυπαετοί εξαφανίστηκαν από τη νότια Ισπανία τον προηγούμενο αιώνα, αλλά οι φωλιές τους παρέμειναν. Οι επιστήμονες ανέλυσαν τις φωλιές στρώμα-στρώμα, όπως σε αρχαιολογικές ανασκαφές.

Στις δώδεκα φωλιές που μελέτησαν, βρήκαν πλήθος αντικειμένων: 86 οπλές και πάνω από 2.100 κόκαλα από θηράματα, θραύσματα αυγών από εκκολαφθέντα μικρά, αλλά και ανθρώπινα αντικείμενα όπως υφάσματα και εργαλεία. Βρήκαν ακόμη σφεντόνες φτιαγμένες από χόρτο και βέλη από βαλλίστρα.

Με ανάλυση άνθρακα-14 εκτιμήθηκε ότι το σανδάλι από χόρτο ήταν περίπου 750 ετών, ενώ ένα καλάθι ήταν νεότερο, περίπου 225 ετών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε ένα κομμάτι δέρματος προβάτου, πάνω από επτά αιώνες, ζωγραφισμένο με κόκκινη ώχρα.

Χρήση του παρελθόντος για τη διάσωση του μέλλοντος

Οι επιστήμονες συνεχίζουν να αναλύουν δεκάδες αντικείμενα, ελπίζοντας να μάθουν περισσότερα για τη ζωή των γυπαετών μέσα στους αιώνες και πώς να τους προστατεύσουν στο μέλλον.

Η τοξικολογική ανάλυση αυγών μπορεί να δείξει πότε εκτέθηκαν σε φυτοφάρμακα, η ταυτοποίηση των οστών να αποκαλύψει αλλαγές στη διατροφή τους, ενώ τα κλαδιά μπορούν να δείξουν μεταβολές στην τοπική χλωρίδα. Η χρονολόγηση άνθρακα μπορεί να δείξει πόσο καιρό χρησιμοποιούνται οι ίδιες φωλιές.

Είναι συνηθισμένο για πολλά αρπακτικά πουλιών να ξαναχρησιμοποιούν τις φωλιές τους για αιώνες. Σε φωλιά χρυσαετού οι στρώσεις είχαν φτάσει τα 6 μέτρα βάθος. Στη Γροιλανδία, φωλιά πετρίτη χρησιμοποιήθηκε πάνω από δύο χιλιετίες.

Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν πάντα γιατί ανθρώπινα αντικείμενα καταλήγουν στις φωλιές. Μερικές φορές υπάρχει πρακτικός λόγος: ένα T-shirt μπορεί να αντικαταστήσει το μαλλί προβάτου. Άλλα αντικείμενα, όπως σύγχρονα πλαστικά ή ακόμη και Crocs, παραμένουν μυστήριο, ίσως ως διακοσμητικά ή περίεργα ευρήματα που προσελκύουν τα πουλιά.

Photo credit: Getty Images