Η χριστουγεννιάτικη διακόσμηση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των γιορτών σε όλο τον κόσμο, ενώ τα σπίτια, οι δρόμοι και οι πλατείες γεμίζουν φως και χρώμα. Το πνεύμα των Χριστουγέννων παραμένει ζωντανό, ενώ οι παραδόσεις προσαρμόζονται στα σημερινά γούστα, κρατώντας τη μαγεία και τη ζεστασιά των γιορτών ζωντανή σε κάθε σπίτι. Όμως πώς και από πού ξεκινήσε το έθιμο να στολίζουμε χριστουγεννιάτικο δέντρο;

Διαβάστε ακόμη: Αστόλιστο χριστουγεννιάτικο δέντρο: Η ξεχασμένη τάση του ’50 που επιστρέφει το 2025

Getty Images

Πώς ξεκίνησε το στόλισμα στο χριστουγεννιάτικο δέντρο;

Το έθιμο της διακόσμησης του σπιτιού τα Χριστούγεννα φαίνεται ότι προήλθε από τη ρωμαϊκή γιορτή των Σατουρναλίων. Ο Κρόνος ήταν ένας από τους αρχαιότερους θεούς της αρχαίας Ιταλίας. Η γιορτή, η οποία διαρκούσε περίπου μια εβδομάδα από τις 17 Δεκεμβρίου, περιγράφεται ως «μια περίοδος ανεξέλεγκτης αταξίας και αναρχίας», αν και προφανώς είχε και θετικά στοιχεία. Κατά τη διάρκειά της δεν διεξάγονταν επιχειρηματικές δραστηριότητες, τα δικαστήρια έκλειναν και κανένας παραβάτης δεν τιμωρούνταν. Ωστόσο, οι άνθρωποι διακοσμούσαν τα σπίτια και τους ναούς τους με φυλλοβόλα φυτά, αντάλλασσαν δώρα, όπως πήλινες κούκλες για τα παιδιά και δεν αναγνωρίζαν καμία διάκριση κοινωνικής τάξης.

Διαβάστε ακόμη: 5 τρόποι να χωρέσετε ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο σε μικρό χώρο

Στην χριστιανική εποχή, το ιερό δέντρο (holly), γνωστό ως «Ακάνθινος του Χριστού» (από τον ακάνθινο στέφανο – Crown of Thorns) στη Γερμανία και τη Σκανδιναβία, χρησιμοποιούνταν κυρίως για τη διακόσμηση του σπιτιού τα Χριστούγεννα, και λέγεται ότι αντιγράψαμε το έθιμο από τη Γερμανία.

Το Μεσαίωνα ένα αειθαλές δέντρο, το «Δέντρο του Παραδείσου», στολίζονταν με μήλα ως σύμβολο της γιορτής του Αδάμ και της Εύας, που τελούνταν στις 24 Δεκεμβρίου. Χριστουγεννιάτικα δέντρα πωλούνταν στην Αλσατία το 1531, η οποία ήταν τότε μέρος της Γερμανίας. Σήμερα αποτελεί μέρος της Γαλλίας. Τα δέντρα πωλούνταν στις τοπικές αγορές και τοποθετούνταν στα σπίτια χωρίς διακόσμηση. Στο Αμμερσβάιερ της Αλσατίας, υπήρχε ένας κανονισμός που όριζε ότι κανένα άτομο «δεν θα έχει για τα Χριστούγεννα περισσότερο από έναν θάμνο μήκους μεγαλύτερου από οκτώ μήκη παπουτσιών».

Η λαογραφία του 16ου αιώνα απέδιδε στον Μάρτιν Λούθερ το γεγονός ότι ήταν ο πρώτος που στόλισε ένα εσωτερικό δέντρο. Μετά από έναν περίπατο σε δάσος αειθαλών δέντρων με φωτεινά αστέρια πάνω από το κεφάλι του, ο Λούθερ προσπάθησε να περιγράψει την εμπειρία στην οικογένειά του και τους έδειξε φέρνοντας ένα δέντρο στο σπίτι τους, στολίζοντάς το με κεριά. Ορισμένοι ιστορικοί αναφέρουν ότι οι πρώτες αποδείξεις ενός φωτισμένου δέντρου εμφανίστηκαν περισσότερο από έναν αιώνα μετά τον θάνατο του Μάρτιν Λούθερ το 1546.

1895. Photo by Kirn Vintage Stock/Corbis via Getty Images

Η παλαιότερη καταγραφή στολισμένου χριστουγεννιάτικου δέντρου προέρχεται από ημερολόγιο του 1605 που βρέθηκε στο Στρασβούργο, στη Γαλλία (τότε Γερμανία το 1605). Το δέντρο ήταν στολισμένο με χάρτινα τριαντάφυλλα, μήλα και καραμέλες.

Στην Αυστρία και τη Γερμανία κατά τους 17ο και 18ο αιώνα, οι κορυφές των αειθαλών δέντρων κόβονταν και κρεμόντουσαν ανάποδα σε μια γωνία του καθιστικού. Διακοσμούνταν με μήλα, ξηρούς καρπούς και λωρίδες κόκκινου χαρτιού.

Η πρώτη καταγραφή χριστουγεννιάτικων δέντρων στην Αμερική χρονολογείται από την εγκατάσταση της Γερμανικής Εκκλησίας των Μοραβίων στο Bethlehem, Πενσυλβάνια, τα Χριστούγεννα του 1747. Δεν στολίζονταν τα δέντρα αλλά ξύλινες πυραμίδες καλυμμένες με κλαδιά αειθαλών διακοσμούνταν με κεριά.

Το 1834, ο σύζυγος της βασίλισσας Βικτωρίας, ο Prince Albert, πιστώθηκε με το γεγονός ότι έφερε το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στο Κάστρο του Ουίνδσορ για τη βασιλική οικογένεια. Ορισμένοι ιστορικοί αναφέρουν ότι, στην πραγματικότητα, η βασίλισσα Charlotte, η γιαγιά της Βικτωρίας, θυμόταν ότι ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο υπήρχε στο κυνηγετικό κατάλυμα της Βασίλισσας στο Ουίνδσορ τα Χριστούγεννα του 1800.

Η Grace Bradley (1913-2010), Αμερικανίδα ηθοποιός. Περίπου το 1930. (Φωτογραφία από: Wolf Tracer Archive/Universal Images Group μέσω Getty Images)

Ο Charles Minnegrode εισήγαγε το έθιμο του στολισμού δέντρων στο Williamsburg της Βιρτζίνια, το 1842. Μέχρι το 1850, το χριστουγεννιάτικο δέντρο είχε γίνει της μόδας στις ανατολικές πολιτείες. Μέχρι τότε θεωρούνταν ένα γοητευτικό ξένο έθιμο. Ο Mark Carr έφερε δέντρα από τα Catskills στους δρόμους της Νέας Υόρκης το 1851 και άνοιξε το πρώτο λιανικό κατάστημα χριστουγεννιάτικων δέντρων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 1856, ο Franklin Pierce ήταν ο πρώτος πρόεδρος που εισήγαγε το χριστουγεννιάτικο δέντρο στον Λευκό Οίκο για μια ομάδα παιδιών Κυριακής Σχολής της Ουάσινγκτον. Το πρώτο εθνικό χριστουγεννιάτικο δέντρο φωτίστηκε το 1923 στον χώρο του Λευκού Οίκου από τον Πρόεδρο Calvin Coolidge.

Στην Ελλάδα ήταν ένα μικρό καράβι…

Το στολισμένο καραβάκι αποτελεί ένα παραδοσιακό ελληνικό έθιμο, ιδιαίτερα διαδεδομένο κατά τη διάρκεια των χριστουγεννιάτικων εορτών, όταν κοσμούσε σπίτια και πλατείες πριν αντικατασταθεί από το Χριστουγεννιάτικο δέντρο. Τα τελευταία χρόνια, πολλοί δήμοι το έχουν επαναφέρει στις γιορτές, είτε αντικαθιστώντας τα έλατα είτε στολίζοντας και τα δύο παράλληλα. Η παράδοση αυτή σχετίζεται με τους ισχυρούς δεσμούς των Ελλήνων με τη θάλασσα από αρχαιότατα χρόνια: ενήλικες και παιδιά εργάζονταν στα πλοία για να εξασφαλίσουν εισόδημα για τις οικογένειές τους, ακόμη και κατά τις αργίες.

Το καραβάκι συμβόλιζε την ανυπομονησία των παιδιών για τη συνάντηση με τους συγγενείς τους και την αγάπη τους για τη θάλασσα, ενώ μικρότερα καραβάκια λειτουργούσαν ως τιμητικό καλωσόρισμα για τους ναυτικούς που επέστρεφαν στα σπίτια τους και ως τάμα για την ασφάλειά τους στα «άγρια κύματα». Τα παιδιά που έλεγαν τα κάλαντα κρατούσαν συχνά μινιατούρες στολισμένων καραβιών, γεμάτες γλυκά και χριστόψωμα που τους πρόσφεραν οι γείτονες. Αν και το έθιμο έχει ατονήσει σήμερα, εξακολουθεί να διατηρείται στα νησιά, απ’ όπου προέρχεται. Το 1833, ο βασιλιάς Όθωνας στόλισε το πρώτο Χριστουγεννιάτικο δέντρο στην Ελλάδα, στα ανάκτορα του Ναυπλίου, και μέχρι το 1950 το δέντρο είχε επικρατήσει στα ελληνικά σπίτια. Παρ’ όλα αυτά, την 6η Δεκεμβρίου εξακολουθούν να στολίζονται καράβια προς τιμήν του Αγίου Νικολάου, προστάτη των ναυτικών, ο οποίος θεωρείται και πρόδρομος του Αγίου Βασίλη.

Photo credit: Getty Images / Photo editing: Ανδρέας Κωστόπουλος