Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου, στις 23 Απριλίου, σας προτείνουμε 10 βιβλία που θα σας αλλάξουν τη ζωή. Και αυτό, μπορεί να ειπωθεί χωρίς την παραμικρή διάθεση υπερβολής. Καλή σας ανάγνωση σε αυτήν τη συναρπαστική σας ενασχόληση με την σπουδαία λογοτεχνία.

1. Lewis Carroll: Οι Περιπέτειες της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων

Επιστρατεύοντας την ιδιότητά του ως μαθηματικού και το ταλέντο του ως παραμυθά, ο Lewis Carroll αποδύεται σε μια επιχείρηση γοητείας με σκοπό να θέλξει την μικρή Αλίκη. Το παραμύθι του παραβιάζει συστηματικά την καθιερωμένη λογική των ενηλίκων πλησιάζοντας και φλερτάροντας με τον ιδιαίτερο τρόπο που πολλές φορές τα μικρά παιδιά σκέφτονται και αντιδρούν. Χρησιμοποιεί την αλληγορία, τις γνώσεις του της επιστήμης αντεστραμμένες και πασπαλισμένες με άφθονο χιούμορ.
Η Αλίκη παράλληλα με διανοητικό παιχνίδι είναι μαζί και ένα κείμενο που το διαπερνά μια αισθησιακή αύρα. Σημασία έχει ότι η μικρή Αλίκη, μαζί κι ο αναγνώστης, έχει συνηθίσει στο να τις συμβαίνουν μόνο πράγματα ασυνήθιστα, που αφαιρούν τη ρουτίνα της ζωής και δίνουν στα γεγονότα νόημα. Αναμφίβολα, μοιάζει με οδηγία ζωής τόσο για τους ήρωες όσο και για τον αναγνώστη.

Μετάφραση: Μένης Κουμανταρέας
Εκδόσεις: Πατάκη
Σελίδες: 232

2. Albert Camus: Ο ξένος

Ο Camus με αυτό το έργο-σταθμός καταφέρνει κάτι το μοναδικό: εκθέτει ανεπανόρθωτα τις «σταθερές» ηθικές αρχές ενός κόσμου στον οποίο κυριαρχεί ο παραλογισμός του υποσυνειδήτου, της άγνοιας της καταγωγής και του προορισμού, της έλλειψης σκοπού για την ύπαρξη. Aφηγείται τη ζωή ενός αποξενωμένου ανθρώπου, του Mερσώ, ο οποίος παρά το γεγονός ότι δεν διατηρούσε επαφή με τη μητέρα του, όταν εκείνη πεθαίνει, την κηδεύει και επιστρέφει στο Aλγέρι. Εκεί συναντάει μια κοπέλα και αρχίζουν μια ερωτική σχέση.

Όταν ένας άντρας τον παρενοχλεί στην παραλία, ο Mερσώ επιστρέφει σπίτι του, παίρνει ένα πιστόλι και τον σκοτώνει. Κατά τη διάρκεια της δίκης τον κατηγορούν ότι είναι ένας άνθρωπος χωρίς αισθήματα, ένας ασυνείδητος εγκληματίας. Άλλωστε, όπως λένε οι μάρτυρες, ούτε στην κηδεία της μητέρας του δεν είχε κλάψει: Τον καταδικάζουν σε θάνατο. Λίγο πριν εκτελεστεί, αρνείται να μεταλάβει. Ο Γάλλος συγγραφέας με το να διακηρύξει την έλλειψη πίστης στο Θεό, κατάφερε να αποφύγει τις ηθικολογίες και να εισάγει νέα, αυθεντικά ενδεχόμενα συμπεριφοράς. Η τεχνική του στον «Ξένο» είναι εξαιρετική: Με ένα ύφος επιτηδευμένα επίπεδο, χωρίς να δίνει έμφαση σε μία κατάσταση περισσότερο από μια άλλη, καταφέρνει και δημιουργεί τις συνθήκες ουδετερότητας ενός ντοκιμαντέρ: Απλώς καταγράφει. Εξάλλου, πώς θα μπορούσε να κάνει διαφορετικά, αφού η ίδια η έννοια του παραλόγου στηρίζεται στην αναίτια πράξη;

Μετάφραση: Νίκη Καρακίτσου Ντουζέ
Εκδόσεις: Καστανιώτη
Σελίδες: 144

3. Ray Bradbury: «Φαρενάιτ 451»

Ένα σπουδαίο βιβλίο που αναφέρεται –ήδη από το 1953- σε έναν μελλοντικό ολοκληρωτισμό: Έναν, δηλαδή, εφιαλτικό έλεγχο των ανθρώπων από τα τηλεοπτικά μέσα και μία κατασταλτική πολιτική στο όνομα πάντα του «κοινού καλού». H υπόθεση αυτού του εξαιρετικού μυθιστορήματος εξελίσσεται σε μία φανταστική κοινωνία όπου κυριαρχεί η τεχνολογία: Οι τοίχοι των σπιτιών είναι γιγαντοοθόνες που λειτουργούν ασταμάτητα, ενώ οι ίδιοι οι άνθρωποι φορούν ακουστικά στα αυτιά τους, μέσω των οποίων ενημερώνονται συνεχώς για νέα και ειδήσεις.

Όλα είναι διαμορφωμένα έτσι ώστε ο κάθε άνθρωπος να βομβαρδίζεται απρόσκοπτα από εξωτερικά ερεθίσματα με άμεση συνέπεια να μην έχει χρόνο να σκεφτεί. O πρωταγωνιστής της ιστορίας, ο Γκάι Mόνταγκ, είναι ένας πυροσβέστης. Μόνο που εδώ η δουλειά των πυροσβεστών είναι να αναζητούν και να καίνε τα βιβλία, τα οποία θεωρούνται εξ ορισμού επικίνδυνα γιατί αποσπούν τους ανθρώπους από τους φρενήρεις ρυθμούς της παραγωγής και τους κάνουν να σκέφτονται και να ονειρεύονται. Μια ανεπανάληπτη, προφητική δυστοπία.

Μετάφραση: Βασίλης Δουβίτσας
Εκδόσεις: Άγρα
Σελίδες: 271

4. David Jerome Salinger: Ο φύλακας στη σίκαλη

Ο «Φύλακας στη σίκαλη» κυκλοφόρησε το 1951 και γνώρισε τεράστια επιτυχία, τέτοιας έκτασης, που ο φυγόκοσμος και εσωστρεφής Salinger τρόμαξε, έγινε ακόμη πιο απόμακρος και θα απέφευγε με πείσμα τη δημοσιότητα – σε όλη του τη ζωή. Σε κάθε περίπτωση, το έργο αυτό αρκούσε για να του προσδώσει διαχρονική φήμη, με τον κεντρικό χαρακτήρα του βιβλίου Χόλντεν Κόλφιλντ να συνοψίζει ιδανικά τη βίαιη έκφραση του άγχους της νέας γενιάς -εκείνης της εποχής- και να ταυτίζεται, ακολούθως, με το κίνημα των μπήτνικ.

Σίγουρα πρόκειται για ένα από τα συναρπαστικότερα μυθιστορήματα της εφηβείας που γράφτηκαν ποτέ. Ο Χόλντεν -που βρίσκεται λίγο πριν από την ενηλικίωση- είναι μάλλον περιθωριακός, δεν έχει όνειρα και φιλοδοξίες, ο κόσμος δεν του αρέσει, ούτε και ο εαυτός του και θέλει κάποια στιγμή να φύγει προς τα δυτικά. Απεχθάνεται τα σχολεία, είναι συχνά ειρωνικός με τους δασκάλους και δυσπιστεί απέναντι στων κόσμο των μεγάλων.

Η ιδέα του βιβλίου αν και φαινομενικά απλή, κρύβει ένα τέχνασμα που κάνει τη διαφορά: Ο πρωταγωνιστής εξιστορεί κάποια από τα πρόσφατα περιστατικά της ζωής του, αλλά μέσα από την αφήγηση του ξεδιπλώνεται ολόκληρος ο εσωτερικός ψυχισμός κάποιου που δεν γνωρίζει τον πραγματικό κόσμο. Έτσι, με μια αφοπλιστική ειλικρίνεια και με μία αριστοτεχνική -θα έλεγε κανείς- απλότητα, σκιαγραφείται υποδειγματικά το τέλος της αθωότητας, το πέρασμα -δηλαδή- από την εφηβεία στην ζωή των ενηλίκων με όλες τις παρεπόμενες διαψεύσεις. Ένα αριστούργημα.

Μετάφραση: Τζένη Μαστοράκη
Εκδόσεις: Επίκουρος
Σελίδες: 256

5. Malcolm Lowry: «Κάτω από το ηφαίστειο»

Το έργο (που δημοσιεύτηκε το 1947) εκτυλίσσεται την Ημέρα των Νεκρών στο Μεξικό του 1938 και ακολουθεί την πορεία του Τζέφρι Φέρμιν, πρώην πρόξενου της Βρετανίας και ακραία αλκοολικού, κατά τη διάρκεια μιας τραγικής ημέρας. Ο κεντρικός χαρακτήρας είναι ένας βαθιά τραυματισμένος άνθρωπος που έχει παραδοθεί στον αλκοολισμό, με τον Lowry να αποτυπώνει τη διάβρωση της προσωπικότητας και των σχέσεων μέσα από την κατάχρηση αλκοόλ, αποτυπώνοντας πυρετικά την δική του εμπειρία, την υπαρξιακή αγωνία, τη μοναξιά και την αποξένωση.

Τοποθετημένο στο Μεξικό του 1938, λίγο πριν την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το έργο εμπεριέχει αναφορές σε παγκόσμια πολιτικά γεγονότα και εξετάζει την αποτυχία της κοινωνικής και ηθικής ευθύνης. Και ο Φέρμιν, από την πλευρά του, βρίσκεται παγιδευμένος στις επιλογές του, μη μπορώντας να ξεφύγει από τις ενοχές του για τις αποτυχημένες του σχέσεις και τις ηθικές του εκπτώσεις.

Ο Lowry χρησιμοποιεί ένα ασυνήθιστα ποιητικό ύφος, με μακροσκελείς, περίτεχνες προτάσεις και ατέλειωτους συμβολισμούς, νύξεις, υπαινιγμούς, αμφισημίες, γρίφους, παραβολές όπου όλα διαφέρουν κάπως από την πρώτη εντύπωση. Ο εσωτερικός μονόλογος και οι ψυχολογικές εναλλαγές και μεταπτώσεις του Φέρμιν, διαμορφώνουν την ίδια τη δομή του βιβλίου κάνοντάς το μια απαιτητική αλλά σπάνια εμπειρία ανάγνωσης: μετά από αυτήν, τίποτα δεν θα είναι πια το ίδιο!

Μετάφραση: Κατερίνα Σχινά
Εκδόσεις: Μεταίχμιο
Σελίδες: 648

6. Franz Kafka: Η μεταμόρφωση

Με το έργο αυτό ο Τσέχος συγγραφέας θα κατάφερνε να αποτυπώσει απαράμιλλα την αλλοτρίωση και την ολοκληρωτική απώλεια της προσωπικότητας που υφίσταται ο άνθρωπος ,εν μέσω της καταπίεσης και των υποχρεώσεων. Ήδη, η πρώτη φράση του διηγήματος εισάγει άμεσα τον αναγνώστη στην υπόθεση και καταφέρει αιφνίδια ένα καίριο πλήγμα στον ορθολογισμό του, καθώς καταρρίπτει εξαρχής τις λογικές συμβάσεις: «Όταν ο Γκρέγκορ Σάμσα ξύπνησε ένα πρωί από ανήσυχα όνειρα, βρήκε τον εαυτό του στο κρεβάτι μεταμορφωμένο σε ένα τεράστιο απεχθές ζωύφιο». Και όμως, ενώ μια τέτοια διαπίστωση μοιάζει με έναν -ασυνήθιστο, έστω- εφιάλτη, το στοιχείο του παραλόγου «αποδυναμώνεται» από τις άκρως ρεαλιστικές περιγραφές που το συνοδεύουν, καθιστώντας το απολύτως πειστικό.

Η συνεχής εκμετάλλευση, ο αμείλικτος κρατικός παρεμβατισμός, η τρομακτική γραφειοκρατία, οι ασφυκτικές αξιώσεις και τα στερεότυπα του οικογενειακού περιβάλλοντος, αποτελούν τις αιτίες της μεταμόρφωσης του πρωταγωνιστή. Αλίμονο, όμως. Εκείνος δεν αντιδράει, αλλά αποδέχεται την τραγική του μοίρα παθητικά, αφού αισθάνεται συνένοχος του κρατικού μηχανισμού που τον καταδιώκει και τον καταπιέζει: Και είναι αυτή η συναίσθηση της συνενοχής του, η οποία μετατρέπει την τιμωρία του σε ένα είδος λύτρωσης και αυτοκάθαρσης.

Μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Εκδόσεις: Δώμα
Σελίδες: 100

7. Oscar Wilde: Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέυ

Το 1890, κυκλοφορεί το μοναδικό μυθιστόρημα του Oscar Wilde: «Το Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέυ». Πρόκειται για την άνοδο και την πτώση ενός νεαρού αριστοκράτη δανδή που χάρη σε μια μαγική ευχή καταφέρνει να διατηρήσει τη νεότητά του, με τα γηρατειά και τις ρυτίδες να αποτυπώνονται σε μια προσωπογραφία του- φιλοτεχνημένη από ένα φίλο του.

Απαλλαγμένος από τη φθορά του χρόνου -η οποία συσσωρεύεται στο πορτρέτο του και όχι στο πρόσωπό του- ο Ντόριαν Γκρέυ μετατρέπεται σταδιακά σε ένα ανθρώπινο τέρας που βυθίζεται χωρίς αναστολές στις εφήμερες ηδονές ικανός να καταστρέφει ακόμα και όσους τον αγαπούσαν. Ως τη στιγμή που βρίσκεται αντιμέτωπος με τις τύψεις του και αποφασίζοντας να αλλάξει ζωή και «να γίνει καλός», σκίζει με ένα μαχαίρι το πορτρέτο του και πέφτει νεκρός. Νεκρός, ενώ το πορτρέτο του δείχνει πάλι νέο και δροσερό, στα είκοσί του χρόνια. Το αριστούργημα του Wilde μας προσφέρει, εκ πρώτης όψεως, ένα μονοσήμαντο ηθικό δίδαγμα- ότι η κακία και το έγκλημα μας κάνουν άξεστους και άσχημους και μας οδηγούν στο θάνατο.

Στην πραγματικότητα, όμως, ο ιδιοφυής συγγραφέας εννοεί το ακριβώς αντίθετο: ο Ντόριαν Γκρέυ τιμωρείται επειδή μεταμελείται, αποφασίζοντας να γίνει «καλός». ;Eνα εξαιρετικό, ιστορικής σημασίας εγχείρημα, που αναδεικνύει θεαματικά την μεγαλύτερη εμμονή του Ιρλανδού συγγραφέα: να αποτυπώσει ανάγλυφα και πειστικά εκείνη τη μεταμόρφωση που επιφέρει η τέχνη στην πραγματικότητα, υποστηρίζοντας για ακόμη μία φορά την άποψη που κάποτε ο ίδιος διατύπωσε αριστοτεχνικά: ότι -δηλαδή- «η ζωή μιμείται την τέχνη».

Μετάφραση: Κ. Καρθαίου
Εκδόσεις: Πατάκη
Σελίδες: 368

8. Miguel Cervantes: Δον Κιχώτε ντε λα Μάντσα (τόμοι Α΄& Β΄)

Με το έργο αυτό, το μυθιστόρημα απλώς ολοκληρώνεται ως αφηγηματική δομή, ενσκήπτει στην καθημερινή πραγματικότητα και προσπαθεί να διαπραγματευτεί τα διαχρονικά ερωτήματα που απασχολούν την ανθρώπινη υπόσταση. Και, πράγματι, ο ονειροπαρμένος Δον Κιχώτης, που αποφασίζει ξαφνικά να γίνει ιππότης για να υπερασπιστεί τους αδύνατους και τους κατατρεγμένους, παρέα με τον αγαθό Σάντσο Πάντσα, αυτό το φαινομενικά αταίριαστο -και όμως αχώριστο- ζευγάρι αποδίδει εξαιρετικά τη διπλή ανθρώπινη φύση.

Είναι η φαντασία και η λογική που μπλέκονται και αντιμάχονται η μια την άλλη, αλλά τις κουβαλάμε πάντα μέσα μας- έρμαια πότε της μιας και πότε της άλλης. Αλλά εκείνο που -πάνω απ’ όλα- καταφέρνει ο Ισπανός συγγραφέας είναι ότι –παρόλες τις ακρότητες και τις υπερβολές- καταξιώνει στην κοινή συνείδηση των πρωταγωνιστή του: Ο Δον Κιχώτης με τις παρανοϊκές μονομαχίες του κατά της -παραμορφωμένης από τη φαντασία του- πραγματικότητας, δεν προκαλεί εν τέλει τον οίκτο παρά μόνο τη συμπάθεια και τον σεβασμό. Και αυτό ίσως έχει μία καθαρή εξήγηση: Ο αναγνώστη του μυθιστορήματος βλέπει -στην ουσία- τον τραγικό και αδιάκοπο αγώνα του κάθε ανθρώπου, που παρακινημένος -ενίοτε- από ευγενικά ιδανικά, σκοντάφτει πάνω στη σκληρή και αδυσώπητη πραγματικότητα…

Μετάφραση: Μελίνα Παναγιωτίδου
Σελίδες: 782
Εκδόσεις: Εστία

9. Don Delillo: «Ζυγός»

Ένα έργο-σταθμός της σύγχρονης αμερικανικής λογοτεχνίας, εκδόθηκε το 1988 και είναι βασισμένο στη δολοφονία του προέδρου των Η.Π.Α., Τζον Κένεντι, το 1963. Στο έργο αυτό, καταπιάνεται με μια από τις πιο τραυματικές και μυστηριώδεις στιγμές της αμερικανικής ιστορίας, εστιάζοντας στη διαμόρφωση του ψυχισμού του Λη Χάρβεϊ Όσβαλντ, του φερόμενου ως δολοφόνου του Κένεντι, καθώς και στις σκοτεινές πτυχές των συνωμοσιών της εποχής. Παρουσιάζοντας το πολιτικό και κοινωνικό κλίμα της δεκαετίας του 1960, ο Delillo βρίσκεται στον φυσικό του χώρο: συνδέοντας αληθινά γεγονότα με φανταστικά στοιχεία, παίζει με το πραγματικό και το φανταστικό, αποσκοπώντας στο να αναδείξει την υποκειμενική φύση της Ιστορίας.

Πράγματι, η αφήγηση δημιουργεί εναλλακτικές ερμηνείες για τη ζωή του Όσβαλντ, διερευνώντας το πώς μπορεί η ιστορία να διαμορφώνεται όχι μόνο από γεγονότα, αλλά και από υποθέσεις, εικασίες και παρεξηγήσεις. Ταυτόχρονα, το έργο προσφέρει στους αναγνώστες μια κριτική του αμερικανικού ονείρου και της Δύσης γενικότερα, παρουσιάζοντας το αδιέξοδο που προκαλούν οι ψεύτικες αξίες, η παραπλανητική ασφάλεια της μαζικής κουλτούρας και η υπερβολική εξάρτηση από την τεχνολογική πρόοδο και την επίφαση αντικειμενικής ενημέρωσης που προσφέρει πλουσιοπάροχα. Φυσικά, κάθε ομοιότητα με τη σημερινή εποχή, την τρομακτική εξάπλωση της τεχνητής νοημοσύνης και το υπαρξιακό κενό – κάθε άλλο παρά τυχαία είναι…

Μετάφραση: Αλέξης Καλοφωλιάς
Εκδόσεις: Gutenberg
Σελίδες: 717

10. Στρατής Τσίρκας: Η λέσχη

Με τη «Λέσχη» (1961) ξεκινάει μία σαγηνευτική περιδιάβαση γύρω από την Ιστορία, τον έρωτα και την πολιτική: Ένα ισόπλευρο τρίγωνο όπου τα ανθρώπινα πάθη, ενώνονται -σχεδόν νομοτελειακά- με τους κοινωνικούς αγώνες. Κεντρικός χαρακτήρας είναι ο Μάνος Σιμωνίδης, ένας τριαντάρης αριστερός διανοούμενος που καταφεύγει στη Μέση Ανατολή έπειτα από την παράδοση της Ελλάδας στους Γερμανούς, πιστεύοντας ότι πολεμώντας εκεί, θα προσέφερε τις υπηρεσίες του στην πατρίδα του, την ιδεολογία του και την ανθρωπότητα.

Η «Λέσχη» παρακολουθεί τον ιδεολογικό προβληματισμό του Μάνου, αλλά και της σταδιακής του ενεργοποίησης, η οποία αρχίζει όταν ερωτεύεται την Έμμη, μία γοητευτική Αυστριακιά. Εντούτοις, η επιστροφή του στην πολιτική δράση θα πραγματοποιηθεί μόνο κατόπιν της ερωτικής του απογοήτευσης. Το ερωτικό κομμάτι του βιβλίου είναι εκρηκτικό: μας δίνεται ένας κόσμος γεμάτος χρώμα και πάθος, αναδύεται η ηδυπάθεια της Ανατολής, ενώ η ρέουσα και πυκνή γραφή του συγγραφέα, αποτυπώνει έναν μικρόκοσμο στιγματισμένο από τις εσωτερικές του ανισορροπίες, αλλά και από την παραφροσύνη του πολέμου. Ο Τσίρκας, δημιουργώντας επιδέξια ένα μίγμα ρεαλισμού και λυρικής πνοής, καταφέρνει να συγκεράσει τον αισθησιασμό, την ερωτική παραζάλη και περιπέτεια, με την αγωνία της επιβίωσης, τις ψυχικές αντιστάσεις και το φόβο του θανάτου.

Εκδόσεις: Κέδρος
Σελίδες: 408