Αν περνάτε αρκετή ώρα στο Instagram ή το TikTok, ίσως έχετε πέσει πάνω σε βίντεο με γυναίκες που πετάνε στα σκουπίδια τα κολάν τους δηλώνοντας ότι είναι επικίνδυνα για την υγεία. «Τα κολάν καταστρέφουν τις ορμόνες μας», διαβάζουμε σε λεζάντες από wellness influencers, ενώ δημοφιλή brands βρίσκονται στο στόχαστρο για την πιθανή παρουσία PFAS, γνωστά και ως «παντοτινά χημικά».

Διαβάστε ακόμη: Τι επηρεάζει την υγεία του σώματός μας; Ο καιρός, το εισόδημα ή το σπίτι μας;

Τι είναι τα PFAS και πού τα συναντάμε;

Τα παντοτινά χημικά (forever chemicals) είναι ένας ανεπίσημος όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια μεγάλη ομάδα συνθετικών χημικών ουσιών που είναι εξαιρετικά ανθεκτικές στη διάσπαση στο περιβάλλον και στον ανθρώπινο οργανισμό. Η πιο γνωστή κατηγορία αυτών των ουσιών είναι τα PFAS (per- και polyfluoroalkyl substances — υπερ- και πολυφθοροαλκυλιωμένες ουσίες).

Διαβάστε ακόμη: Μια κουταλιά μικροπλαστικά στον εγκέφαλό μας! Πώς να τα αποφύγουμε

Γιατί λέγονται «παντοτινά χημικά»;

Επειδή δεν αποδομούνται εύκολα με φυσικές διεργασίες και μπορούν να παραμείνουν στο περιβάλλον (νερό, έδαφος, τρόφιμα) και στο ανθρώπινο σώμα για πολλά χρόνια ή και δεκαετίες. Τα PFAS είναι μια ευρεία ομάδα χημικών που χρησιμοποιούνται εδώ και δεκαετίες σε καταναλωτικά προϊόντα λόγω της ικανότητάς τους να απωθούν το νερό και το λάδι. Τα βρίσκουμε σε αντικολλητικά σκεύη, χαλιά, συσκευασίες τροφίμων, ακόμα και στο πόσιμο νερό. Δυστυχώς, και τα ρούχα, ιδιαίτερα τα αθλητικά, φαίνεται πως δεν αποτελούν εξαίρεση.

Τα κολάν που είναι «αντιιδρωτικά» ή «αδιάβροχα» είναι πιο πιθανό να έχουν υποστεί επεξεργασία με PFAS. Έρευνες έχουν εντοπίσει ίχνη αυτών των ουσιών ακόμα και σε περιοχές όπως ο καβάλος στα κολάν και στα εσώρουχα κάτι που εντείνει τις ανησυχίες.

Γιατί μας ανησυχούν τα PFAS;

Σύμφωνα με την Αμερικανική Υπηρεσία Περιβάλλοντος (EPA), η μακροχρόνια έκθεση σε PFAS συνδέεται με προβλήματα στο ανοσοποιητικό, αυξημένη χοληστερόλη, ενδοκρινικές διαταραχές, καθυστερημένη ανάπτυξη στα παιδιά, ακόμα και ορισμένους τύπους καρκίνου. Για τις γυναίκες, τα PFAS έχουν συσχετιστεί με προβλήματα γονιμότητας, διαταραχές θυρεοειδούς και αυξημένο κίνδυνο προεκλαμψίας στην εγκυμοσύνη.

Πόσο κινδυνεύετε από τα ρούχα σας;

Αν και τα PFAS μπορούν να απορροφηθούν από το δέρμα, η βασική πηγή έκθεσης παραμένει το νερό και τα τρόφιμα. Η απορρόφηση μέσω της επαφής με το ύφασμα είναι πιθανότατα χαμηλή, σύμφωνα με ειδικούς. Ωστόσο, κάθε έκθεση που μπορούμε να περιορίσουμε, ιδίως όταν πρόκειται για ρούχα που φοράμε καθημερινά και για πολλές ώρες, είναι σημαντική.

Πώς μπορείτε να προστατευτείτε;

Προτιμήστε φυσικά υλικά, όπως βαμβάκι, αν και στα αθλητικά ρούχα μπορεί να μην είναι πάντα πρακτικό.

Αναζητήστε πιστοποιήσεις όπως Oeko-Tex ή Bluesign, που εγγυώνται πως το τελικό προϊόν έχει ελεγχθεί για επικίνδυνες ουσίες.

Ενημερωθείτε από τους ίδιους τους κατασκευαστές. Πολλές εταιρείες έχουν ήδη δεσμευτεί να εξαλείψουν τα PFAS από τις συλλογές τους. Η Patagonia το κάνει από το 2013, ενώ η Lululemon ανακοίνωσε πως από το 2023 σταμάτησε την προσθήκη PFAS. Το ίδιο ισχύει και για εταιρείες όπως οι Nike, Columbia, The North Face και άλλες.

Πλύνετε τα καινούργια σας ρούχα πριν τα φορέσετε. Ένα σημαντικό ποσοστό των PFAS απομακρύνεται με τα πρώτα πλυσίματα.

Και τι συμβαίνει με τα παλιά σας κολάν;

Δεν χρειάζεται πανικός. Αν έχετε ήδη χρησιμοποιημένα κολάν, ειδικά αν έχουν πλυθεί αρκετές φορές, πιθανότατα οι συγκεντρώσεις PFAS έχουν μειωθεί σημαντικά. Μπορείτε να συνεχίσετε να τα φοράτε χωρίς ενοχές, αλλά καλό είναι από εδώ και πέρα να επιλέγετε πιο «καθαρές» εναλλακτικές.

Τα PFAS είναι σχεδόν παντού, από το νερό και τα τρόφιμα μέχρι τα ρούχα μας. Δεν μπορούμε να τα αποφύγουμε πλήρως, αλλά μπορούμε να κάνουμε πιο συνειδητές επιλογές. Αν αγαπάτε τα κολάν σας και τη γυμναστική, δεν χρειάζεται να τα πετάξετε αύριο το πρωί. Μπορείτε όμως να στραφείτε σε εταιρείες που έχουν διαφάνεια και περιβαλλοντική ευαισθησία. Γιατί η υγεία, τόσο η δική σας όσο και του πλανήτη, δεν είναι trend. Είναι στάση ζωής.