Καλλιτέχνης ή σεξιστής;

Στη ζωή τίποτε δεν είναι άσπρο ή μαύρο, εκτός από τον “αναγκαστικό” -λόγω αχρωματοψίας-, κόσμο του Helmut Newton. Τα δύο χρώματα αναμειγνύονται και δημιουργούν το γκρίζο της αμφισβήτησης, το χρώμα και τις αποχρώσεις του, όπου κανείς δεν μπορεί να ορίσει με βεβαιότητα προς τα που “φέρνουν” περισσότερο…

O herr Helmut Neustädter, όπως θα ονομαζόταν εάν οι Ναζιστές δεν ανέβαιναν στην εξουσία και συνέχιζε να ζει στη Γερμανία, υπήρξε ένας πολύ τυχερός καλλιτέχνης. Η αξία του αναγνωρίστηκε γρήγορα και πρόλαβε να ζήσει 4 δημιουργικές δεκαετίες με τιμή και δόξα. Και άνεση χρημάτων…Σε αντίθεση με πολλούς καλλιτέχνες που αναγνωρίζονται αφότου εγκαταλείψουν τον μάταιο τούτο κόσμο, στην περίπτωση του Helmut Newton μετά θάνατον ήλθε η αμφισβήτηση!

Πατριαρχικός”, “σεξιστής”, “μισογύνης”, που “απεικόνιζε τις γυναίκες ως αντικείμενα ηδονής”! Και που πλούτισε από αυτό… Στο #metoo δεν στέκονται στην καλλιτεχνική αξία ή στα μηνύματα που θέλει ένας καλλιτέχνης να περάσει, αλλά σε αυτά που οι ίδι# (άφυλο) εισπράττουν, είτε ερμηνεύουν.
Κρίνουν έναν άνδρα καλλιτέχνη με ηθικοκοινωνικά κριτήρια που εμφανίστηκαν μισό αιώνα αργότερα και όχι για πρακτικές διαχρονικά καταδικαστέες. Ο Helmut Newton δεν κατηγορήθηκε ποτέ πως εξαργύρωνε σεξουαλικά την τεράστια επιρροή του στο χώρο της μόδας.

Δεν στέκουν στο ότι ο Newton απεικόνιζε τις γυναίκες δυνατές, δυναμικές, γεμάτες αυτοπεποίθηση και όχι “γατούλες”, στέκουν όμως πως τις απεικόνιζε γυμνές.
Ίσως να λειτούργησε και προφητικά το καλλιτεχνικό του ένστικτο, όταν δημοσίευσε το 1981 στη γαλλική Vogue το εμβληματικό του δίπτυχο “Sie Kommen (Naked and Dressed)”, “Έρχονται (Γυμνές και Ντυμένες)”…
Το δίπτυχο πάντως δημοπρατήθηκε από τον Οίκο Christies και πωλήθηκε έναντι 231.000 ευρώ.

O Newton και τα γυμνά

Ο Helmut Newton εργάστηκε στο ξεκίνημα της καριέρας του ως φωτορεπόρτερ στην εφημερίδα The Straits Times της Σιγκαπούρης. Στη συνέχεια δούλεψε ως φωτογράφος μόδας, πορτρετίστας, αλλά και στην έντυπη διαφήμιση. To να κατηγορείται για τις γυμνές φωτογραφήσεις του, είναι σαν κάποιοι να παραβλέπουν το σύνολο του έργου του, είτε να μην αναγνωρίζουν το “γυμνό” ως καλλιτεχνικό είδος, αλλά ως «σεξιστική εκμετάλλευση της γυναίκας ως αντικείμενο»: κατηγορία που μπορεί εξίσου να βαραίνει τεράστιο αριθμό από κορυφαίους γλύπτες και ζωγράφους του παρελθόντος. Να δεχτούμε πως μπορεί να υπάρχει μια διάσταση ανάμεσα στο χυδαίο “πορνογραφικό” και στο “καλλιτεχνικό” γυμνό, όμως θεωρούμε πως προδίδει τουλάχιστον στενότητα πνεύματος ο χαρακτηρισμός του Newton ως “πορνογράφου”!
Μήπως όμως ζητάμε πολλά σε μια εποχή όπου η Google έχει τοποθετήσει σε οποιαδήποτε αναζήτηση “γυμνού” στην κατηγορία “Εικόνες” την ένδειξη “Ασφαλής αναζήτηση”, με προτεινόμενες επιλογές: “Απενεργοποίηση”, “Θάμπωμα” και “Φιλτράρισμα”; Και αυτή να αφορά και εικαστικά αριστουργήματα, όπως “Η γέννηση της Αφροδίτης” του Μποτιτσέλι;

 

Η γνώμη κάποιων γυναικών

Παρομοίως ενοχλεί και το γεγονός πως επέλεγε τις γυναίκες όμορφες, περιποιημένες και με άψογες αναλογίες. Όμως σε αυτό το τελευταίο συμφωνούσαν απόλυτα και τα γυναικεία στελέχη των περιοδικών που του παράγγελναν τις μόδες. Δεν είχε έλθει η εποχή της απεικόνισης της γυναικείας ομορφιάς au naturel, δηλαδή όπως πραγματικά γράφει στον φακό.
Συμφωνούν όμως με αυτή την κριτική επίθεση και τα μοντέλα του; Δεν γνωρίζουμε για τις περισσότερες, όμως έχουμε την εκφρασμένη δημόσια τη γνώμη ορισμένων. “Ήταν λίγο ακόλαστος (sic), αλλά το ίδιο ήμουν κι εγώ” εξομολογείται η εμβληματική τραγουδίστρια Grace Jones και “ανδρόγυνη” μούσα των κορυφαίων σχεδιαστών Μόδας, στην ταινία “Helmut Newton: The Bad and the Beautiful”. Στην ίδια ταινία το μοντέλο Sylvia Gobbel σχολιάζει: “Οι φωτογραφίες του Helmut Newton με έκαναν πιο δυνατή. Έλεγχα την κατάσταση. Δεν ήμουν απλώς το ‘ελάφι’, ήμουν ισοδύναμη με τον ‘κυνηγό’. Μπορούσα εγώ να αποφασίσω τι ήθελα να κάνω”.
Η ηθοποιός Charlotte Rampling αναπολεί: “Ο Helmut μου είπε: ‘Βγάλε τα ρούχα σου και κάθισε στο γραφείο’. Και μετά τελείωσε μέσα σε μια ώρα. […] μου έδωσε τεράστια εσωτερική δύναμη κι αν δεν είχε τραβήξει αυτές τις φωτογραφίες μου, ολόκληρη η καριέρα μου θα ήταν διαφορετική”.

«Δεν συνηθίζω να εγκωμιάζω, εκτός από τη γυναίκα μου», ομολόγησε αργότερα ο Newton στη Vogue. «Αλλά το κάνω για την Elsa. Είναι πολύ έξυπνη, πολύ όμορφη και είναι επίσης πολύ αστεία».

Το απαγορευμένο φετίχ

Για κάτι ακόμη που μπορεί να κατηγορηθεί ο Helmut Newton, από ανθρώπους μου αφαίρεσαν το “μόνιμο” τσιγάρο στα χείλη του Albert Camus για να τον “βάλουν” σε ένα γραμματόσημο των γαλλικών ταχυδρομείων, είναι η εμμονική χρήση του αναμμένου τσιγάρου, ως εμβληματικού αντικειμένου στις φωτογραφίες του. Όμως ένας πραγματικός καλλιτέχνης περνάει στα έργα του τα δικά του προσωπικά μηνύματα και όχι εκείνα “που πρέπει” της κάθε εποχή. Eίναι σαν να κατηγορείται ο Marco Ferreri πως με την εμβληματική ταινία του “Το μεγάλο φαγοπότι” ωθεί το κοινό στην κατανάλωση ανθυγιεινών τροφών.
Εξάλλου δε νομίζουμε πως υποχρέωσε ποτέ κάποια/ον που δεν καπνίζει να ανάψει τσιγάρο επειδή έτσι το θέλησε η έμπνευσή του τη δεδομένη στιγμή. Ευτυχώς πάντως μέχρι στιγμής δεν έχει ακουστεί κάτι…

Οι γυναίκες της ζωής του

Ο Helmout Newton πήρε το επίθετο που τον έκανε διάσημο, όταν πολιτογραφήθηκε επισήμως Αυστραλός πολίτης το 1946. Δύο χρόνια αργότερα παντρεύτηκε τη γυναίκα της ζωής του: την Ιρλανδοαυστραλή μοντέλο και ηθοποιό June Browne, που το άλλαξε πριν από την πρώτη της ταινία σε June Brunell, επειδή υπήρχε με το ίδιο ακριβώς ονοματεπώνυμο μια καθαρόαιμη Αυστραλέζα ηθοποιός!

Η June Newton, όπως η ίδια επέλεξε να ονομάζεται, ύστερα από προτροπή και σύντομες συμβουλές του έγινε ισάξιά του, αν και λιγότερο διάσημη φωτογράφο,ς με σημαντικό έργο, χρησιμοποιώντας το συμβολικό ψευδώνυμο Alice Spring – μια μικρή πόλη στο μέσο του “πουθενά”, στην αυστραλιανή αχανή και αφιλόξενη Βόρεια Επικράτεια.

Η June υπήρξε ο τύπος της γυναίκας που λάτρευε ο Newton (και αποτύπωνε φωτογραφικά): όμορφη, ταλαντούχα, δυναμική, αξιόλογη και με αυτοπεποίθηση. Με ίδιους ακριβώς χαρακτηρισμούς περιγράφεται και η μοναδική γυναίκα με την οποία την “απάτησε” (με την κατανόησή της και χωρίς δράματα): Η Elsa Peretti υπήρξε διάσημο μοντέλο και στη συνέχεια κορυφαία σχεδιάστρια κοσμημάτων στον κορυφαίο Οίκο Tiffany & Co.

«Δεν συνηθίζω να εγκωμιάζω, εκτός από τη γυναίκα μου», ομολόγησε αργότερα ο Newton στη Vogue. «Αλλά το κάνω για την Elsa. Είναι πολύ έξυπνη, πολύ όμορφη και είναι επίσης πολύ αστεία».

Το τέλος

Ο Helmut Newton πέθανε το 2004 σε νοσοκομείο τους Λος Άντζελες, την πόλη στην οποία το ζεύγος περνούσε τρεις μήνες κάθε χειμώνα. Υπέστη έμφραγμα ενόσω οδηγούσε και έπεσε με το αυτοκίνητό του στη μάντρα του iconic ξενοδοχείου Chateau Marmont, όπου διέμεναν αυτούς τους τρεις μήνες με την June! Η γυναίκα του πέθανε 17 χρόνια αργότερα επίσης σε νοσοκομείο στο Μονακό, όπου βρισκόταν το σπίτι τους!
Οι στάχτες του μεγάλου φωτογράφου ενταφιάστηκαν μαζί με αυτές της June στο βερολινέζικο κοιμητήριο Friedhof, πολύ κοντά στο μνήμα της Marlene Dietrich…