Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 ήταν ο σημαντικότερος ελληνικός αγώνας για την ελευθερία, με την ενδυμασία των πολεμιστών να παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας. Η φουστανέλα, η φέρμελη και τα τσαρούχια δεν ήταν απλά ρούχα, αλλά σύμβολα αντίστασης και υπερηφάνειας. Αυτό το dress code, που έγινε αναγνωρίσιμο σε όλο τον κόσμο ως σύμβολο ελληνισμού, επιβιώνει μέχρι σήμερα μέσα από τις στολές των Ευζώνων της Προεδρικής Φρουράς.

Δείτε ακόμη: Jean Desses | Τι δεν γνωρίζουμε για τον κορυφαίο Έλληνα σχεδιαστή;

Η φουστανέλα

Με τις ρίζες της να ανάγονται στον αρχαίο ανδρικό χιτώνα, η φουστανέλα χρησιμοποιήθηκε ευρέως από διάφορες εθνοτικές ομάδες στα Βαλκάνια και υιοθετήθηκε από τους αρματολούς και τους κλέφτες στην ηπειρωτική ελλάδα. Οι νησιώτες φορούσαν αντίστοιχα τη βράκα. Στους καπεταναίους και τους γέροντες η φουστανέλα ήταν μακριά, μέχρι με το γόνατο και πιο κάτω, με πυκνές και πολλές πτυχές – δίπλες ή λαγκιόλια όπως ονομάζονταν. Για τα παλικάρια και τους νεότερους ήταν πιο κοντή, ως τους μηρούς, και πιο ελαφριά με λιγότερες δίπλες. Στη Στερεά Ελλάδα (Ρούμελη) συνηθιζόταν πιο πολύ η κοντή με πολλές δίπλες – όπως η σημερινή της Προεδρικής Φρουράς – ενώ στην Πελοπόννησο (Μοριά) μακριά κι όχι πολύ πυκνή. Η φουστανέλα ήταν αλειμμένη με χοιρινό λίπος για να είναι αδιάβροχη, ενώ οι στρατιώτες χρησιμοποιούσαν τις δίπλες της για πρακτικούς σκοπούς όπως τον καθαρισμό των χεριών, του προσώπου και των όπλων τους. Η σημερινή φουστανέλα της Προεδρικής Φρουράς είναι φτιαγμένη από λευκό βαμβακερό ύφασμα 30 μέτρων, σχηματίζοντας 400 πτυχές, όσα και τα χρόνια της σκλαβιάς.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Photo credit: Προεδρία της Ελληνικής Δημοκρατίας

Το πουκάμισο και η φέρμελη

Όσον αφορά τον κορμό, οι πολεμιστές του 1821 φορούσαν εσωτερικά άσπρο πουκάμισο, συνήθως ξεκούμπωτο στο στήθος. Πάνω από το πουκάμισο, φορούσαν το γελέκι, κι πάνω από αυτό τη φέρμελη, η οποία είχε δυο σειρές με μεγάλα κουμπιά κεντημένα με ασημί κλωστή. Μερικοί και αργότερα όλοι, αντί για φέρμελη βάζανε το μεϊντάνι. Η διαφορά τους ήταν στο ότι στη φέρμελη φορούσαν τα μανίκια, ενώ στο μεϊντάνι ήταν ψεύτικα φοδραρισμένα με κόκκινο πανί και βρίσκονταν στις πλάτες πίσω σταυρωτά.

Ο υποδήτης, το πουκάμισο των Ευζώνων, έχει χαρακτηριστικά μεγάλο άνοιγμα μανικιών και λευκό χρώμα, όπως και η φουστανέλα, που συμβολίζει την αγνότητα των εθνικών αγώνων. Η φέρμελη αποτελεί το πιο περίτεχνο κομμάτι της ευζωνικής στολής. Φέρει σχέδια από τη λαογραφική μας παράδοση, κεντημένα με λευκά και επίχρυσα νήματα. Για να φτιαχτεί μία φέρμελη, χρειάζονται από 90 έως 120 μέρες, καθώς κάθε λεπτομέρεια είναι κεντημένη στο χέρι.

Ο ντουλαμάς

Το τελευταίο κομμάτι της ελληνικής φορεσιάς ήταν ο ντουλαμάς. Φοριόταν πάνω από όλα τα υπόλοιπα ρούχα για προστασία από το κρύο. Ήταν φτιαγμένος από τσόχα και κεντημένος με μαύρος μετάξι. Συνήθως, το μήκος του έφτανε μέχρι την μέση των γοφών, αλλά πολλές φορές κάλυπτε και την φουστανέλα. Σήμερα, η χειμερινή ενδυμασία των μελών της Προεδρικής Φρουράς είναι ο σκούρος μπλε ντουλαμάς της στολής των Μακεδονομάχων. Ο χακί ντουλαμάς της στολής των βαλκανικών πολέμων φοριέται από τους Εύζωνες κατά τη θερινή περίοδο.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Photo credit: Προεδρία της Ελληνικής Δημοκρατίας

Το φάριο

Το φέσι ήταν ευρέως διαδεδομένο σε όλη την περιοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τον 20ο αιώνα. Πρόκειται για παραδοσιακό τύπο καπέλου, με κυλινδρικό σχήμα, επίπεδη κορυφή και κόκκινο χρώμα. Συνήθως ήταν φτιαγμένο από μαλλί ή τσόχα. Το αντίστοιχο κάλυμμα του κεφαλιού των Ελλήνων επαναστατών του ’21 ονομάστηκε το φάριο ή φάρεο. Βασικό χαρακτηριστικό του φαρίου των σύγχρονων Ευζώνων, είναι ότι στο κέντρο του φέρει το Εθνόσημο, ενώ παλαιότερα υπήρχε η βασιλική κορώνα. Το κόκκινο χρώμα, το σχήμα (δάκρυ) και ο μαύρος θύσανος συμβολίζουν το πένθος για το αίμα των αγωνιστών που χύθηκε.

Δείτε ακόμη: Μινιόν: Η αναγέννηση ενός ορόσημου της Αθήνας 

Τα τσαρούχια

Τα τσαρούχια ήταν δερμάτινα παπούτσια, με ιδιαίτερο χαρακτηριστικό την φούντα στην πάνω πλευρά που αποσκοπούσε στο να κρατάει ζεστά τα δάκτυλα του ποδιού, προστατεύοντας τα από τα κρυοπαγήματα, όταν η πορεία γινόταν σε χιονισμένο έδαφος. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης οι φούντες επέτρεπαν στους αγωνιστές να κρύβουν μικρά αιχμηρά αντικείμενα και να τα χρησιμοποιούν σαν όπλα στις μάχες σώμα με σώμα, αιφνιδιάζοντας τον εχθρό.  Παράλληλα το κύρτωμα της μύτης του τσαρουχιού προς τα πάνω και τα καρφιά στη σόλα απέτρεπαν το βύθισμα του μέσα στο χιόνι ή τη λάσπη κατά το βάδισμα, ιδιαίτερα στα ορεινά εδάφη.

Τα τσαρούχια των Ευζώνων ζυγίζουν 2-3 κιλά το καθένα και για να ραφτούν χρειάζονται 600-650 βελονιές και απαιτείται περίπου μία εβδομάδα. Στη σόλα – ανάλογα με το μέγεθος του τσαρουχιού – υπάρχουν 60 έως 120 καρφιά.

Photo credits: Προεδρία της Ελληνικής Δημοκρατίας, Wikipedia, @greek_tradition_folkore/Instagram