Ας ξεκινήσουμε με τα βασικά. Το μουστάκι υπήρξε ανέκαθεν σύμβολο ανδρικής δύναμης, ωριμότητας και κύρους. Από τους στρογγυλοπρόσωπους Ρωμαίους μέχρι τους φιλοσόφους της Αναγέννησης, και από τους Βικτωριανούς μέχρι τους αστέρες του σινεμά, το μουστάκι έχει να αφηγηθεί μια ολόκληρη πολιτισμική ιστορία. Ή, μάλλον, είχε, μέχρι να εμφανιστούν οι σύγχρονοι «ψιλομουστακαλήδες» με τα… χνούδια στο πάνω χείλος.

 

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

 

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Timothée Chalamet (@tchalamet)

Το μουστάκι και η ιστορία του

Από τότε που ο πρώτος άνθρωπος χρησιμοποίησε ένα όστρακο για να αφαιρέσει τρίχες από το πρόσωπό του, οι άνδρες επιμελούνταν την εμφάνιση της γενειάδας και του μουστακιού τους. Κατά περιόδους, το μουστάκι κέρδιζε έδαφος, άλλοτε όμως περνούσε σε δεύτερη μοίρα, αλλά ποτέ δεν εξαφανίστηκε εντελώς. Όπως αλλάζουν οι κοινωνικές συνθήκες, έτσι αλλάζει και η τέχνη της… πογονοτροφίας (από το αρχαίο «πώγων» = γένι + «τροφή», δηλαδή της καλλιέργειας της τριχοφυΐας του προσώπου).

Στην Αγγλία, οι ιππότες του Μεσαίωνα φορούσαν πανοπλίες ειδικά κατασκευασμένες ώστε να φιλοξενούν τα λαμπερά μουστάκια τους. Τον 14ο αιώνα, ο Εδουάρδος, πρίγκιπας της Ουαλίας, απεικονίστηκε με ένα ομοίωμα στον τάφο του στον Καθεδρικό του Καντέρμπουρι, όπου εμφανίζεται με πλήρη εξάρτυση μάχης, αφήνοντας χώρο για να ξεπροβάλλουν τα πλούσια μουστάκια του.

Το μουστάκι απέκτησε πραγματική συμβολική σημασία ως στοιχείο μόδας στην Αγγλία μετά την εποχή των γενειοφόρων Ελισαβετιανών. Όταν ανέβηκε στον θρόνο ο Ιάκωβος Α΄, καμάρωνε για το προσεγμένο μουστάκι του, το οποίο και απαθανάτισε σε πίνακες. Ο γιος του, Κάρολος Α΄, καθιέρωσε το μούσι με το κυρτό μουστάκι (handlebar), τον οποίο αντέγραψαν όλοι οι κομψοί άνδρες της εποχής όταν τα πορτρέτα του Van Dyck έγιναν γνωστά. Ίσως από καθαρή ζήλια, ο πιο σεμνός σε τριχοφυΐα Oliver Cromwell ηγήθηκε της επαναστατικής δημοκρατίας, εκτελώντας τον βασιλιά αλλά και πιστούς του, όπως τον βαρόνο Arthur Capel, ο οποίος απεικονίζεται σε μινιατούρα με εντυπωσιακό μουστάκι, σα να ξεπηδά από θεατρική αυλαία.

Όταν η Αγγλία κουράστηκε από τον πουριτανισμό και αναζήτησε ξανά το θέατρο, το χορό και τη διασκέδαση, ο Κάρολος Β΄ ανέβηκε στον θρόνο. Ξεκίνησε να καλλιεργεί μουστάκι από την εφηβεία του, όχι περίεργο για έναν νεαρό που πολέμησε πρώτη φορά στα 12 του.

Όταν… έτρωγαν τα μουστάκια τους!

Στα τέλη του 17ου αιώνα, τα γένια εξαφανίστηκαν από τη μόδα στην Ευρώπη, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη «φορολόγηση γενειάδας» του Τσάρου Πέτρου του Μεγάλου στη Ρωσία. Έτσι, το μουστάκι ήκμασε. Στις αρχές του 19ου αιώνα, τα μουστάκια ήταν εντυπωσιακά, γυριστά και συχνά σχηματισμένα έτσι ώστε να ενωνόνται με τις φαρδιές φαβορίτες.

Λόρδος Βύρων, πορτρέτο του Thomas Phillips, 1835, National Portrait Gallery, Λονδίνο.

Ωστόσο, οι νεότεροι άνδρες αντέδρασαν στην υπερβολή αυτή. Ήθελαν να μιμηθούν έναν ποιητή «τρελό, κακό και επικίνδυνο να τον γνωρίσετε»: τον Λόρδο Βύρωνα. Εκείνος κράτησε το πρόσωπό του σχεδόν άτριχο, εκτός από ένα λεπτό, ρομαντικά γυριστό μουστάκι, κόντρα στις τάσεις της εποχής, όπως και στη ζωή του γενικότερα. Για αρκετές δεκαετίες, το Byron style ήταν το απόλυτο σύμβολο γοητείας.

Όλα αυτά άλλαξαν το 1854 με τον Κριμαϊκό Πόλεμο και την επιστροφή της πυκνής γενειάδας. Οι στρατιώτες γύρισαν πίσω αγνώριστοι με τη νέα τους τριχοφυΐα και οι Άγγλοι τους μιμήθηκαν: τα γένια έγιναν το απόλυτο σύμβολο ανδρείας. Το μουστάκι θάφτηκε μέσα στο λεγόμενο «μανιτάρι του προσώπου», όπως το αποκαλούσε σκωπτικά ο συγγραφέας Frank Richardson.

Μια νέα εποχή

Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, τα γένια πέρασαν ξανά στη λήθη, τουλάχιστον για τους νεότερους. Η ανακάλυψη των βακτηρίων και δημοσιεύματα που τα συνέδεαν με τις γενειάδες οδήγησαν σε απαγορεύσεις για τους γενειοφόρους που χειρίζονταν τρόφιμα, ενώ ακόμη και οι ασθενείς στα νοσοκομεία ξυρίζονταν υποχρεωτικά.

Salvador Dali

Στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο τα γένια κρίθηκαν πρακτικά ακατάλληλα γιατί εμπόδιζαν τη στεγανοποίηση της αντιασφυξιογόνου μάσκας. Όμως ούτε και το μουστάκι επιτρεπόταν εύκολα, μόνο ορισμένοι βαθμοφόροι μπορούσαν να το διατηρούν. Μετά το τέλος του πολέμου, ξεκίνησε μια «μουστακοεπανάσταση»: άνδρες που είχαν υποχρεωθεί να ξυρίζονται καθημερινά, άρχισαν να αφήνουν μουστάκι με ενθουσιασμό.

Το μουστάκι έγινε σύμβολο του μοντέρνου άνδρα. Το 1920, η νεαρή Agatha Christie παρουσίασε τον Ηρακλή Πουαρό με το διάσημο μουστάκι του. Στο Χόλιγουντ, ο Clark Gable, ο Errol Flynn και ο Ronald Colman το καθιέρωσαν ως σύμβολο γοητείας. Όμως με την οικονομική ύφεση, το μουστάκι έχασε τη λάμψη του. Το 1932, ο W.C. Graham έγραψε: «Ξυριστείτε αν ψάχνετε δουλειά. Μόνο ως τζιγκολό μπορείτε να το κρατήσετε κι ούτε αυτοί ζητούνται πια!»

Από τον Dali στο Movember

Στην Ισπανία, ο Salvador Dalí ανέδειξε το μουστάκι σε έργο τέχνης, το οποίο χαρακτήρισε «το πιο σοβαρό μέρος της προσωπικότητάς» του. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το στιλ «οδοντόβουρτσας» (τύπου Χίτλερ) εξαφανίστηκε, αλλά οι πιλότοι πολέμου καθιέρωσαν το κυρτό μουστάκι ως σήμα ανδρείας. Το 1947 ιδρύθηκε στο Λονδίνο το Handlebar Club, με μότο: «Μουστάκι με άκρες που πιάνουν». Τα γένια απαγορεύονταν αυστηρά.

Photo credit: @tomselleckofficial/IG

Τη δεκαετία του ’70 το χαρακτηριστικό παχύ μουστάκι του Freddie έμεινε συνδεδεμένο με το θρυλικό στιλ του και την ενέργεια των Queen, κυρίως στην εποχή του glam και του disco. Εμπνεύστηκε σε μεγάλο βαθμό από την τότε ανδρική μόδα της κοινότητας LGBTQ+ και των subcultures που υιοθετούσαν έντονα μουστάκια ως σύμβολο αρρενωπότητας και ταυτόχρονα αυτοέκφρασης. Επίσης, το μουστάκι ήταν για τον Freddie ένας τρόπος να ξεχωρίσει και να χτίσει το προσωπικό του στιλ, πιο «ωμό» και «αντρίκειο» σε σχέση με το πιο θεατρικό

Τη δεκαετία του ’80, το μουστάκι γνώρισε νέα δόξα χάρη στον Tom Selleck στο Magnum, PI, κερδίζοντας τις καρδιές των γυναικών. Παρά την επιστροφή της γενειάδας τις δεκαετίες ’60-’70, ο Selleck το επανέφερε στη μόδα. Το 2010, το μεγαλύτερο μουστάκι στον κόσμο ανήκε στον Ram Singh Chauhan από την Ινδία και ξεπερνούσε τα 4 μέτρα.

Όλα άλλαξαν το 2003, όταν γεννήθηκε το Movember. Τρεις φίλοι από την Αυστραλία ξεκίνησαν την ιδέα ενός ετήσιου event όπου οι άνδρες αφήνουν μουστάκι για να ευαισθητοποιήσουν το κοινό γύρω από την ανδρική υγεία. Από τότε, κάθε Νοέμβριος βλέπει μια νέα άνθηση του μουστακιού.

Και τι γίνεται σήμερα;

Σας έχει τύχει να δείτε τελευταία νεαρούς με κάτι λεπτεπίλεπτα, αβέβαια μουστάκια, που περισσότερο θυμίζουν κάμπιες σε δίαιτα παρά στιλ; Αν ναι, τότε πιθανότατα έχετε πέσει θύμα του «φαινομένου Chalamet». Ο ηθοποιός Timothée Chalamet (ναι, εκείνος με το φινετσάτο βλέμμα και το ακόμη πιο φινετσάτο ύφος) φαίνεται να ενέπνευσε μια ολόκληρη γενιά να πειραματιστεί με το πιο εφηβικό, άγουρο και «αναιμικό» είδος μουστακιού που έχουμε δει εδώ και δεκαετίες.

Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι, μάλλον, η τρίτη ή τέταρτη αναβίωση ενός παλαιότερου trend. Οι πιο ενημερωμένοι παραπέμπουν στη δεκαετία του ’60, όταν το μουστάκι υπήρξε μορφή αντίστασης στον αυταρχισμό και τον στρατιωτισμό. Στη συνέχεια, είχαμε τους 80s πορνοστάρ, τους 90s ροκάδες, και φυσικά το «Movember» των 00s, με το μουστάκι να επιστρέφει κάθε Νοέμβριο για φιλανθρωπικό σκοπό.

Οι ειδικοί λένε πως το σημερινό «wispy moustache» είναι «λεπτεπίλεπτο, καλά περιποιημένο και συχνά δηλωτικά queer». Ως συμβολισμός ενηλικίωσης, ελευθερίας και ρευστής αρρενωπότητας, έχει ενδιαφέρον. Αλλά μήπως η υπερβολή οδηγεί στο ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα;

Θέλετε να αφήσετε μουστάκι;

Πολύ ωραία. Αλλά, σας παρακαλούμε, κάντε το σωστά. Με πυκνότητα, με θάρρος, με προσωπικότητα. Όχι σαν αντίδραση σε μια αισθητική κόπωση ή για να μειώσετε δήθεν τη σεξουαλική σας απήχηση. Γιατί, ας είμαστε ειλικρινείς: ούτε ο Styles, ούτε ο Mescal, ούτε ο Boone κατάφεραν να γλιτώσουν τη λατρεία των θαυμαστριών τους, παρά τα αδύναμα μουστάκια τους.

Οπότε, κύριοι, αν θέλετε να ξεχωρίσετε, ή θα το αφήσετε ολόκληρο ή θα το ξυρίσετε εντελώς. Όχι μισά πράγματα. Το μουστάκι αξίζει σεβασμό. Όχι μόνο ως μόδα, αλλά και ως ιστορία.

Photo Credit: Getty images