Αγοράζετε βιβλία και δεν τα διαβάζετε ποτέ; Δεν είστε οι μόνοι. Οι στοίβες που γεμίζουν ράφια, γραφεία και κομοδίνα σε σπίτια σε όλο τον κόσμο δεν είναι απλώς σημάδι έλλειψης χρόνου ή πειθαρχίας. Υπάρχει μάλιστα ένας παλιός ιαπωνικός όρος που περιγράφει με ακρίβεια αυτή την συνήθεια και πίσω του κρύβεται μια ενδιαφέρουσα ιστορία για τη σχέση μας με το διάβασμα, την περιέργεια και την ατέρμονη ανάγκη να αποκτούμε περισσότερα από όσα προλαβαίνουμε να ζήσουμε.

Διαβάστε ακόμη: 6 βιβλία που αξίζει να διαβάσετε έστω μια φορά στη ζωή σας

Τι είναι το tsundoku;

Ο ιαπωνικός όρος περιγράφει με ακρίβεια μια συνήθεια περισσότερο διαδεδομένη απ’ όσο φανταζόμαστε: το tsundoku. Δεν αφορά όσους φωτογραφίζουν βιβλία για το Instagram χωρίς να τα ανοίγουν ποτέ, αλλά εκείνους που τα αγοράζουν, τα στοιβάζουν στη βιβλιοθήκη, και συχνά εκτός αυτής, χωρίς να τα διαβάσουν.

Διαβάστε ακόμη: Τα 10 βιβλία που θα σας αλλάξουν τη ζωή

Από την Ιαπωνία του 19ου αιώνα στη σύγχρονη καθημερινότητα

Η λέξη εμφανίζεται ήδη από το 1879, όπως εξηγεί ο καθηγητής Andrew Gerstle, ειδικός στην ιαπωνική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Προέρχεται από τον συνδυασμό των λέξεων tsumu («στοιβάζω») και doku («διαβάζω»). Ο όρος χρησιμοποιήθηκε αρχικά με χιουμοριστική διάθεση. Αναφέρεται χαρακτηριστικά η φράση tsundoku sensei σε σατιρικό κείμενο της εποχής, που περιέγραφε έναν δάσκαλο με πλήθος βιβλίων τα οποία ποτέ δεν μελετούσε.

Παρά τον κάπως ειρωνικό τόνο, στην Ιαπωνία το tsundoku δεν θεωρείται κοινωνικό ελάττωμα. Αντιθέτως, αντιμετωπίζεται συχνά με κατανόηση, ακόμα και με συμπάθεια, ως μια συνήθεια που συνοδεύει τη δίψα για γνώση.

Όχι μόνο βιβλία

Σήμερα, η έννοια έχει ξεφύγει από τα στενά όρια της ανάγνωσης. Σε διαδικτυακές κοινότητες, όπως στο Reddit, πολλοί αναγνώστες παραδέχονται ότι η λογική του tsundoku περιγράφει και άλλες πτυχές της ζωής τους: λίστες ταινιών και σειρών που μένουν αδημιούργητες, ρούχα που αγοράστηκαν αλλά δεν φορέθηκαν ποτέ, ακόμη και βιντεοπαιχνίδια που συσσωρεύονται σε ψηφιακές βιβλιοθήκες. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της πλατφόρμας Steam, της οποίας οι εκπτώσεις αστειευόμενοι χαρακτηρίζονται από τους χρήστες ως “Steam Tsundoku Sale”.

Γιατί έχει σημασία

Για ορισμένους, το tsundoku συνοδεύεται από άγχος και ενοχές. Οι στοίβες με τα αδιάβαστα βιβλία μοιάζουν να υπενθυμίζουν καθημερινά μια χαμένη ευκαιρία: το βιβλίο που δεν ανοίξαμε ποτέ, την ιστορία που δεν γνωρίσαμε, τη γνώση που δεν αποκτήσαμε. Στην πραγματικότητα, όμως, η ψυχολογία δείχνει ότι αυτή η εικόνα δεν χρειάζεται να βιώνεται αρνητικά.

Η συσσώρευση βιβλίων μπορεί να λειτουργεί ως ένας συμβολικός χώρος δυνατοτήτων. Κάθε αδιάβαστο βιβλίο αποτελεί υπόσχεση, μια μελλοντική περιπέτεια που περιμένει την κατάλληλη στιγμή για να ξεκινήσει. Αντί να προκαλούν ενοχές, οι στοίβες αυτές μπορούν να μας προσφέρουν αίσθημα ασφάλειας: ξέρουμε ότι έχουμε πάντα κάτι καινούργιο να ανακαλύψουμε, ακόμα κι αν η καθημερινότητα δεν μας το επιτρέπει άμεσα.

Πολλοί ειδικοί τονίζουν ότι το φαινόμενο σχετίζεται με την ανθρώπινη ανάγκη για μάθηση και περιέργεια. Το να αγοράζουμε βιβλία που δεν προλαβαίνουμε να διαβάσουμε μπορεί να εκφράζει περισσότερο την επιθυμία μας να εξερευνήσουμε τον κόσμο παρά μια «αδυναμία». Σε μια εποχή που όλα μοιάζουν βιαστικά και εφήμερα, οι στοίβες αυτές λειτουργούν σαν μια ήσυχη υπόμνηση ότι η γνώση και η φαντασία δεν εξαντλούνται ποτέ.

Ίσως, λοιπόν, το tsundoku να μην είναι ένα «λάθος» που πρέπει να διορθώσουμε, αλλά ένας καθρέφτης της ατέρμονης ανθρώπινης περιέργειας. Και αν η βιβλιοθήκη μας μοιάζει με χάρτινο χάος, ας το δούμε ως πλούτο επιλογών, μια υπενθύμιση ότι πάντα υπάρχει κάτι νέο να ανακαλύψουμε.

Photo Credit: Andrijana Bozic on Unsplash