Το Καρναβάλι της Βενετίας: Μια γιορτή αισθήσεων και παράδοσης

Η πόλη των γονδολιέρηδων δικαιολογημένα επαίρεται πως διαθέτει το διασημότερο καρναβάλι της Ευρώπης, παρασύροντάς μας σε ένα παιχνίδι μυστηρίου με μασκαράδες, που δεν μεταμφιέζονται (τουλάχιστον έτσι όπως νομίζουμε) αλλά ενσαρκώνουν μια ολόκληρη εποχή. Το Καρναβάλι της Βενετίας και η ιστορία του είναι βαθιά ριζωμένη στην παράδοση και την κουλτούρα της Βενετίας, ξεκινά αιώνες πριν, συνδέοντας το παρελθόν με το παρόν σε μια μοναδική εμπειρία.

Διαβάστε ακόμη: Business and pleasure | Οι 3 πιο δημοφιλείς digital nomad προορισμοί για το 2025

Η λέξη “Καρναβάλι” ή “Carnevale” προέρχεται από τις λέξεις “carne” (κρέας) και “vale” (αντίο), αναφερόμενη στην περίοδο νηστείας και αποχής που προηγείται του Πάσχα στην Ρωμαιοκαθολική εκκλησία. Το Καρναβάλι σηματοδοτεί επίσης την έναρξη της εορταστικής περιόδου στη Βενετία.

Καρναβάλι της Βενετίας: Τα δρώμενα

Η αφετηρία του Καρναβαλιού ξεκινά από την “Regata of Pantegana”, μια εντυπωσιακή παρέλαση παραδοσιακών βενετσιάνικων σκαφών στο Canal Grande. Ένα γιγάντιο ομοίωμα αρουραίου από παπιέ-μασέ, η “pantegana“, εκρήγνυται κοντά στη γέφυρα του Ριάλτο (Ponte di Rialto), σκορπίζοντας μπαλόνια, κομφετί και απελευθερώνοντας χρωματιστό καπνό, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα χαράς και ανυπομονησίας για τις δεκαπέντε ημέρες εορτασμών που ακολουθούν.

Η πτήση του Αγγέλου πραγματοποιείται την πρώτη Κυριακή του καρναβαλιού. Μια γυναίκα μεταμφιεσμένη σε άγγελο, κατεβαίνει δεμένη με ένα σχοινί από το καμπαναριό του Αγίου Μάρκου στο κέντρο της πλατείας.

Ακολουθεί ο διαγωνισμός για την καλύτερη στολή, όπου οι διαγωνιζόμενοι καταλαμβάνουν τη σκηνή της Πλατείας Αγίου Μάρκου επιδεικνύοντας τα ευφάνταστα κουστούμια τους, ενώ ο διαγωνισμός για την “La maschera più bella” κρίνεται από μια διεθνή επιτροπή, που αποτελείται από διάσημους ενδυματολόγους, σχεδιαστές μόδας και καλλιτέχνες. Η συμμετοχή στους διαγωνισμούς είναι δωρεάν αλλά χρειάζεται να έχετε συμπληρώσει μια φόρμα αίτησης στο site του καρναβαλιού.

Το επίσημο αποκριάτικο δείπνο της Βενετίας, με τίτλο “Στην αυλή του μεγάλου Χαν” διοργανώνεται στο εντυπωσιακό Ca’ Vendramin Calergi palace, το σπίτι του Βάγνκερ ενώ συνέθετε το αριστούργημα “Parsifal”, που έχει θέα στο Μεγάλο Κανάλι.

Ο διαγωνισμός ομορφιάς “Festa delle Marie” χρονολογείται από τον 9ο αιώνα. Δώδεκα κοπέλες (ευλογημένες ως Μαρίες) παρελαύνουν ντυμένες με ιστορικές στολές πάνω σε γόνδολες κατά μήκος του μεγάλου καναλιού μέχρι να φτάσουν στην Piazza San Marco, ενώπιον του πρίγκιπα Maurice Agosti στο ρόλο του Casanova. Τότε οι διαγωνιζόμενες ήταν από φτωχές οικογένειες και έπαιρναν μέρος με την ελπίδα να κερδίσουν την προίκα τους.

Η πτήση του αετού (Il volo dell’ Aquila) πραγματοποιείται τη δεύτερη Κυριακή του καρναβαλιού στο κέντρο της πλατείας, ομοίως με τον Άγγελο.

Η λήξη του βενετσιάνικου καρναβαλιού σηματοδοτείται από την πτήση της σημαίας με το σύμβολο της Γαληνότατης δημοκρατίας, ένα φτερωτό λιοντάρι. Η σημαία ακολουθεί την ίδια διαδρομή με τον Άγγελο και τον αετό, από το καμπαναριό στη σκηνή της πλατείας του Αγίου Μάρκου.

Η ιστορία του Καρναβαλιού

Η Βενετία ως σημαντικό εμπορικό κέντρο για αιώνες, έχει επηρεάσει καθοριστικά το Καρναβάλι. Η πόλη δέχθηκε επιρροές (και εμπορεύματα) από την Ελλάδα, την Τουρκία, την Αίγυπτο, τη Βόρεια Αφρική και την Ανατολή. Μετάξι, μπαχαρικά, ξύλο, μάρμαρο, ταπισερί, κοσμήματα, αργυρός και χρυσός πλημμύριζαν την πόλη, προσελκύοντας πλοιοκτήτες και εμπόρους. Οι πλούσιες οικογένειες έχτισαν εντυπωσιακά παλάτια κατά μήκος του Μεγάλου Καναλιού, ενώ οι γυναίκες τους ντύνονταν με τα καλύτερα υφάσματα, με γούνες και κοσμήματα.
>Η φήμη της Βενετίας ως πόλης με κανάλια αντί για δρόμους και παλάτια από λευκό μάρμαρο, διαδόθηκε σε όλη την Ευρώπη. Η πόλη αποτελούσε πόλο έλξης για αριστοκράτες και κοσμικούς, οι οποίοι έρχονταν για να θαυμάσουν την ομορφιά της και να συμμετάσχουν στις εορταστικές εκδηλώσεις.

Η στρατιωτική νίκη της “Γαληνότατης Δημοκρατίας” το 1162 ήταν η αφορμή του πρόδρομου του βενετσιάνικου καρναβαλιού. Οι επιρροές ήταν από τα ρωμαϊκά Σατουρνάλια και τις ελληνικές διονυσιακές γιορτές που συνδυάστηκαν με την ιταλική παράδοση Comedia dell’ Arte. Κατά την Αναγέννηση, το καρναβάλι ήταν ένας τρόπος ώστε να προβληθεί προς τα έξω το γόητρο της Βενετίας. Το 1797  η Δημοκρατία έχασε την ανεξαρτησία της, όταν ο Βοναπάρτης κατέλαβε την πόλη. Τότε διακόπηκε απότομα η διεξαγωγή του καρναβαλιού ενώ η χρήση μάσκας απαγορεύτηκε αυστηρά. Μια κίνηση παρακινημένη από φόβο πως πίσω από τις μάσκες πιθανότατα να κρύβονταν συνωμότες που σχεδίαζαν την ανατροπή της πολιτικής τάξης.

Οι μάσκες, αναπόσπαστο κομμάτι του Καρναβαλιού, επέτρεπαν σε όλους να αναμειχθούν ανεξάρτητα από την κοινωνική τους θέση. Κατά τη διάρκεια του Καρναβαλιού, ο καθένας μπορούσε να είναι όποιος ήθελε, απολαμβάνοντας την ανωνυμία και την ελευθερία που προσέφεραν οι μάσκες, οι οποίες υπήρχαν σε πολλά σχήματα και μεγέθη. Τον 18ο αιώνα, οι μάσκες ήταν συχνά απλές και μονόχρωμες, είτε λευκές είτε μαύρες. Οι διακοσμημένες μάσκες έγιναν δημοφιλείς με την πάροδο του χρόνου.  Ειδικά η μάσκα “Κολομπίνα”, που κάλυπτε τα μάτια και στολιζόταν με πέρλες, κορδέλες και φτερά. Ορισμένες ανδρικές μάσκες είχαν ένα μακρύ προεξέχον ράμφος, που χρονολογείται από την ενδυμασία των γιατρών κατά τη διάρκεια της πανούκλας τον 17ο αιώνα. Οι γιατροί φορούσαν μια περίτεχνη μάσκα με ένα μακρύ ράμφος γεμάτο αρωματικά βότανα και λουλούδια, σε μια προσπάθεια να αποκρούσουν τη δυσοσμία του θανάτου και να προστατευτούν από τη νόσο.

Γενικά, η μάσκα δεν έπαψε ποτέ να αποτελεί σύμβολο της βενετσιάνικης κουλτούρας και σε πιο ελεύθερη μετάφραση σύμβολο της ελευθερίας, της διασκέδασης και της δημιουργικότητας.

Το Καρναβάλι, ως γιορτή, έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές τον 18ο αιώνα, την εποχή του Καζανόβα. Οι στολές του Καρναβαλιού βασίζονταν συνήθως στους παραδοσιακούς “χαρακτήρες” του ιταλικού θεάτρου, που ήταν εύκολα αναγνωρίσιμοι και δημοφιλείς στα έργα του Κάρλο Γκολντόνι, του πιο διάσημου Βενετσιάνου θεατρικού συγγραφέα της εποχής. Ο Πανταλόνε, ο άπληστος έμπορος, η Κολομπίνα, η όμορφη υπηρέτρια, ο Αρλεκίνος, ο υπηρέτης από το Μπέργκαμο και η Ροζάουρα, η κομψή κυρία, ήταν μερικοί από τους πιο γνωστούς χαρακτήρες.

Το Καρναβάλι της Βενετίας σήμερα

Το πνεύμα του καρναβαλιού παρέμεινε σε χειμερία νάρκη για περίπου 200 χρόνια, μέχρι το 1979. Τότε η ιταλική κυβέρνηση και διάφοροι τουριστικοί παράγοντες αποφάσισαν να το αναβιώσουν ως αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής ιστορίας της Βενετίας. Γι΄ αυτό οι στολές έχουν μείνει στον 18ο αιώνα, ακριβώς την εποχή που απαγορεύτηκε το καρναβάλι. Όσο για τις πολύ σοβαρές –σχεδόν θλιμμένες- μάσκες, πενθούσαν το χαμένο μεγαλείο της Βενετίας ως ηγετικής φυσιογνωμίας στο εμπόριο.

Σήμερα, οι μάσκες κατασκευάζονται συνήθως από χαρτί ή γύψο (δεν χρησιμοποιούν πλαστικό), ζωγραφίζονται στα λιγοστά εναπομείναντα εργαστήρια στη Βενετία και εμπλουτίζονται με φτερά, πολύτιμους λίθους ή φύλλα χρυσού. Όλες είναι χειροποίητες και μπορεί να απαιτήσουν από ώρες μέχρι εβδομάδες για να ολοκληρωθούν. Γι’ αυτό και οι αυθεντικές μάσκες κοστίζουν (ανάλογα με το μοντέλο) από 30€ μέχρι 400€.

Οι γεύσεις του καρναβαλιού

Το εμβληματικό αλμυρό αλλά και γλυκό έδεσμα του καρναβαλιού είναι οι φριτέλες. Πρόκειται για μπάλες ζύμης γεμάτες με σταφίδες, φρούτα και κουκουνάρια, με μακρά παράδοση στη Serenissima, αφού η πρώτη τεκμηριωμένη συνταγή χρονολογείται από το 1300 και παραμένει αναλλοίωτη μέχρι σήμερα. Παράγονται μόνο από τους φριτολέρι, εξουσιοδοτημένους τεχνίτες, κατά τη διάρκεια του καρναβαλιού.

Οι Galani, κυματοειδείς λωρίδες τραγανής ζύμης με μια σταγόνα κρασί ή γκράπα, είναι σε όλα τα ζαχαροπλαστεία στην Ιταλία κατά την περίοδο του καρναβαλιού.

Τα Castagnole (ή favette), είναι αρωματισμένα μπαλάκια με ξύσμα λεμονιού και γλυκάνισο, που στο τέλος γεμίζονται με σοκολάτα ή κρέμα ζαχαροπλαστικής πριν τυλιχτούν σε ζάχαρη.

Τα Ravioli di Carnevale, είναι γεμιστά ζυμαρικά, ωστόσο η γλυκιά τηγανητή εκδοχή τους (με γέμιση κάποιου είδους μαρμελάδας, σοκολάτας ή ρικότα) βρίσκεται στο επίκεντρο την περίοδο του καρναβαλιού.

Τα Mammalucchi με ζύμη που έχει ανακατευτεί με κρέμα και φλούδα πορτοκαλιού πριν κοπεί σε κυλίνδρους σε σχήμα κανόλι και τηγανιστεί είναι η πρόσφατη εκδοχή τους.

Το Καρναβάλι της Βενετίας παραμένει μια μοναδική γιορτή, συνδυάζοντας την ιστορία, την τέχνη, τη μουσική και το θέατρο. Είναι μια μαγευτική εμπειρία που συνεχίζει να γοητεύει τους επισκέπτες από όλο τον κόσμο. Η διάρκεια του καρναβαλιού είναι από την Παρασκευή 14 Φεβρουαρίου 2025 εώς την Τρίτη 4 Μαρτίου 2025.