Η ιστορία των πολιτικών εξεγέρσεων, των αναταράξεων, της αντίστασης και των βίαιων καταστολών της -στο πέρασμα του χρόνου- βρίθει από περιπτώσεις που προκαλούν ακραία συναισθήματα, τα οποία εκτείνονται από το δέος και τον φόβο, μέχρι τον θαυμασμό. Και, βέβαια, μία εξέγερση δεν είναι μόνο μια κίνηση αντίστασης, αλλά και μία πράξη διάχυτη από συμβολισμούς, ένα ιστορικό παράδειγμα που αποτελεί μόνιμη πηγή έμπνευσης.

Διαβάστε ακόμη: Η μυστική ιστορία της Donna Tartt 

«Η εξέγερση των μαζών»

Όπως όταν πριν από δύο χιλιάδες χρόνια, εξεγέρθηκαν οι καταπιεσμένοι δούλοι υπό την ηγεσία του Σπάρτακου. Το μεγαλείο και η ευημερία της Ρώμης στηρίζονταν στην εργασία των δούλων ή των ελευθέρων που είχαν περιέλθει στη φτώχεια. Και οι δούλοι πάλευαν ενάντια σε μια διάρθρωση της κοινωνίας που είχε μετατρέψει την ελευθερία σε προνόμιο των ιδιοκτητών τους. Ήταν μία από τις πιο ισχυρές εξεγέρσεις της ιστορίας. Πάνω απ’ όλα, όμως, με αυτήν την εξέγερση οι δούλοι έγιναν ένα σύμβολο του αγώνα των κάθε λογής καταπιεσμένων.

Όταν εκδόθηκε το 1930 το περίφημο έργο του Ισπανού διανοητή Χοσέ Ορτέγα ι Γκασέτ (1883-1955) «Η εξέγερση των μαζών», η μελέτη των εξεγέρσεων θα εκλεπτυνόταν εξαιρετικά. Κατ’ εξοχήν φιλόσοφος της εποχής του δημιούργησε ένα έργο που διαρθρώνεται στη βάση μιας μεγαλοφυούς σύλληψης: ότι τελείωσε η πρωτοκαθεδρία των ελίτ! Και παρατήρησε πως το σημαντικότερο γεγονός της σύγχρονης εποχής είναι η εξέγερση των μαζών. Η έλευση, δηλαδή, στο προσκήνιο όλου εκείνου του πλήθους που μέχρι τότε ήταν κρυμμένο στο βάθος της ιστορικής σκηνής.

Ο συγγραφέας σκιαγραφεί τον μέσο άνθρωπο που χωρίς σκοπό, παρασύρεται απλώς από το ρεύμα. Υπάρχουν, ωστόσο, οι φωτισμένες μειοψηφίες, οι εκλεκτοί που ενεργούν από δράση και όχι από απλή αντίδραση και οι οποίοι εκπέμπουν ένα μήνυμα αισιοδοξίας: ολοένα και περισσότερες συνειδήσεις -λέει ο Ορτέγα ι Γκασέτ- αφυπνίζονται από τον λήθαργο της αδιαφορίας.

Η εξέγερση του Μάη του ’68

Αναμφίβολα, μία τεράστιας ιστορικής και συμβολικής σημασίας μαζική εξέγερση ήταν εκείνη που ξέσπασε τον Μάη του ’68 στη Γαλλία. Τα γεγονότα ξεκίνησαν από κινητοποιήσεις των Γάλλων φοιτητών, επεκτάθηκαν με γενική απεργία των εργατών και τελικά οδήγησαν σε πολιτική και κοινωνική κρίση, που άρχισε να παίρνει διαστάσεις επανάστασης και οδήγησε στη διάλυση της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης και την προκήρυξη εκλογών από τον τότε πρόεδρο Σαρλ Ντε Γκωλ.

Δεν είναι λίγοι οι φιλόσοφοι και ιστορικοί που έχουν υποστηρίξει ότι η σπουδαιότητα της εξέγερσης ήταν τέτοια, επειδή ήταν μια παλλαϊκή εξέγερση – άνευ φυλετικών, πολιτιστικών, ηλικιακών και κοινωνικών διακρίσεων. Εάν η εξέγερση του Μάη του ’68 στο Παρίσι συμβολίζει τη λαϊκή επαναστατική διάθεση μιας ολόκληρης εποχής, που ξεκινάει με τους αγώνες κατά της αποικιοκρατίας, τα κινήματα για πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, τις αντιπολεμικές διαδηλώσεις, τότε ένα είναι βέβαιο: ότι όχι μόνο άσκησε τεράστια επίδραση σε παγκόσμια κλίμακα, αλλά άφησε το αποτύπωμά του στις εξελίξεις που δρομολογήθηκαν και διαπότισε το συλλογικό υποσυνείδητο με την ιδέα της επαναστατικότητας – κάτι που θα περνούσε και στους επιγόνους της πύρινης δεκαετίας του ’70.

Ένας θάνατος που χαρακτηρίζεται αυτοκτονία

Το μυθιστόρημα του «Η υπόθεση Ν’Γκούστρο» είναι ό,τι πιο απαισιόδοξο έγραψε ο δημιουργός του neopolar, Jean-Patrick Manchette. Απογοητευμένος από τις πολιτικές εξελίξεις που ακολούθησαν τον Μάη του ’68, ενδιαφέρεται κυρίως να ρίξει φως στην πραγματικότητα της Πέμπτης Δημοκρατίας του Ντε Γκωλ – στην τεχνοκρατική της απανθρωπιά, στον εμπορευματικό της φετιχισμό, στην υπόγεια βία της, όπως σημειώνει ο συγγραφέας.

Κεντρικός χαρακτήρας του μυθιστορήματος είναι ο κακός, αυθάδης, αφελής, περιστασιακά σαδιστής, τυχοδιώκτης, νεαρός Ανρί Μπυτρόν, ο οποίος ηχογραφεί την ιστορία της ζωής του σε μαγνητοταινία προτού τον βρει ο θάνατος: ένας θάνατος που χαρακτηρίζεται ως αυτοκτονία από τους δολοφόνους του Γάλλους μυστικούς πράκτορες, που αναγκαστικά αποσιωπούν το ρόλο τους -και το ρόλο του Μπυτρόν- στην απαγωγή, στο βασανισμό και το φόνο ενός εξέχοντα ηγέτη της αντίστασης, από μια τριτοκοσμική αφρικανική χώρα, στη δίνη ενός μεταποικιακού εμφύλιου πολέμου.

Εδώ η τέχνη, αντιγράφει τη ζωή: Η «Υπόθεση Ν’ Γκούστρο» είναι μια ελαφρώς συγκαλυμμένη αναδιήγηση της απαγωγής και δολοφονίας του Μεχντί Μπεν Μπαρκά, ριζοσπαστικού αντιπάλου του βασιλιά Χασάν Β΄ του Μαρόκου, που συνέβη το 1965. Πρόκειται απλώς για το σκηνικό μιας προσωπογραφίας, γραμμένης από τον Jean-Patrick Manchette σε πρώτο πρόσωπο (με κάποιους απόηχους από το μυθιστόρημα του Τζιμ Τόμσον «Ο δολοφόνος μέσα μου») – ενός ανθρώπου που στερείται την ικανότητα να δει τον εαυτό του όπως είναι πραγματικά, σαν επίδοξο μηδενιστή δηλαδή, που δεν έχει καν τη δύναμη να εξελιχθεί σε ολοκληρωμένο φασίστα.

Διαβάστε ακόμη: John Hersey: Χιροσίμα

Εύφλεκτη πρώτη ύλη

Οι χαρακτήρες του Manchette, άντρες και γυναίκες, έχουν καταστραφεί εντελώς από τον καπιταλισμό και τις ψεύτικες υποσχέσεις της δημοκρατίας. Ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται συνεχώς τις μεγάλες δυνάμεις που δρουν πίσω από την κύρια πλοκή, διαμορφώνοντας τον κάθε χαρακτήρα ξεχωριστά, αλλά και τις μεταξύ τους σχέσεις. Ο συγγραφέας δεν καταδικάζει τους χαρακτήρες του περισσότερο ή λιγότερο απ’ όσο τους καταδικάζει η κοινωνία.

Το έργο εντάσσεται στο κύκλο των πρώτων μυθιστορημάτων του Manchette – για την ακρίβεια, είναι το πρώτο και διαθέτει έντονο πολιτικό χρώμα, αλλά και μία πλοκή που είναι σαφώς πιο κοντά στο θρίλερ απ’ ό,τι στο αστυνομικό. Προηγουμένως, ο Γάλλος συγγραφέας είχε ήδη αποκτήσει μία πλούσια προσωπική πολιτική εμπειρία έχοντας περάσει από όλους τους αριστερούς ή και ακροαριστερούς σχηματισμούς που ανθούσαν τη δεκαετία του 1960 στη Γαλλία – μία εμπειρία που σε αυτό το μυθιστόρημα γίνεται μία εξαιρετική (και εύφλεκτη) πρώτη ύλη. Αλίμονο, όμως! Μια εκρηκτική ύλη, που μπορεί να σκάσει στα μούτρα ολονών…

Μετάφραση: Σταύρος Παπασταύρου
Εκδόσεις: Άγρα
Σελίδες: 280