Για όλους εσάς που αγαπάτε τον χορό, το όνομα της Pina Bausch ηχεί σχεδόν μυθικό. Ποια ήταν όμως αυτή η εμβληματική προσωπικότητα και τι έκανε το έργο της τόσο θεαματικό και καινοτόμο ώστε να εξακολουθεί να επηρεάζει και να παρουσιάζεται σε όλο τον κόσμο μέχρι σήμερα;

Διαβάστε ακόμη: Pierre Cardin: Ο χορός του γαλαξία

Πάνω από τρεις δεκαετίες στο τιμόνι του Tanztheater Wuppertal

Η Pina Bausch (Πίνα Μπάους) διηύθυνε το Tanztheater Wuppertal για περισσότερο από 35 χρόνια, δημιουργώντας πάνω από 40 παραγωγές, πολλές από τις οποίες ταξίδεψαν σε αμέτρητες χώρες και συνεχίζουν ακόμη να παρουσιάζονται. Το 2025, ένα από τα πιο εμβληματικά έργα της σπουδαίας χορογράφου, το Kontakthof, παρουσιάζει το Εθνικό Θέατρο από τις 17 Δεκεμβρίου, σε σύμπραξη με το Pina Bausch Foundation, 37 χρόνια μετά την πρώτη παρουσίασή του στην Ελλάδα, στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού, τον Σεπτέμβριο του 1988, από το Tanztheater Wuppertal

Bausch, Pina Σκηνή από το μπαλέτο “Poem Dance”, Folkwang Ballett, Έσσεν – 1971 (Photo by Binder/ullstein bild via Getty Images)

Η σκηνική αυτή αναβίωση τελεί υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση των Josephine Ann Endicott, μέλους της αρχικής διανομής του 1978 και επί χρόνια βοηθού της Pina, και του Δάφνι Κόκκινου, μέλους του Tanztheater Wuppertal και βοηθού της Pina από το 1993, σε συνεργασία με την Anne Martin, επίσης μέλος της αρχικής διανομής, και τον Scott Jennings, διευθυντές προβών του Foundation. Η παράσταση θα παρουσιαστεί στην Κεντρική Σκηνή του Κτηρίου Τσίλλερ με 23 ξεχωριστούς ερμηνευτές και ερμηνεύτριες από την Ελλάδα, 21 έως 55 χρόνων, που επιλέχθηκαν ειδικά για αυτή την παραγωγή. Το Kontakthof παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1978 στην Όπερα του Wuppertal και αποτελεί ορόσημο της πρώιμης περιόδου της Bausch και κομβικό παράδειγμα της συνεργασίας της με τον σκηνογράφο και ενδυματολόγο Rolf Borzik, ο οποίος διαμόρφωσε την εικαστική γλώσσα του θιάσου εκείνα τα καθοριστικά χρόνια.

Η Pina Bausch νέα. Φωτογραφία: Walter Vogel. Πηγή: Pina Bausch Foundation

Παιδικά χρόνια στο Ζόλινγκεν

Γεννημένη το 1940 στο Ζόλινγκεν της Γερμανίας, η Philippine Bausch, η αγαπημένη Pina, μεγάλωσε σε ένα ξενοδοχείο–εστιατόριο που διατηρούσαν οι γονείς της. Εκεί έμαθε να παρατηρεί τους ανθρώπους: πώς κινούνται, τι επιθυμούν, ποια ανείπωτα συναισθήματα κουβαλούν. Αυτές οι πρώιμες παρατηρήσεις, οι είσοδοι και οι έξοδοι των πελατών, οι συζητήσεις για την ευτυχία, αλλά και η υπόγεια ανησυχία μιας γενιάς που είχε ζήσει τον πόλεμο, αποτυπώθηκαν αργότερα στις σκηνικές της εικόνες.

Τα πρώτα βήματα στην εκπαίδευση και την τέχνη

Στα 14 της ξεκίνησε μαθήματα χορού στη Folkwang-Hochschule του Έσσεν, υπό την καθοδήγηση του πρωτοπόρου Kurt Jooss. Η σχολή αυτή συνδύαζε διαφορετικές τέχνες, όπερα, θέατρο, μουσική, γλυπτική, φωτογραφία, και αυτό το πολυδιάστατο περιβάλλον άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στη σκέψη της Pina Bausch, η οποία αργότερα θα συνδέσει μοναδικά τον χορό με το θέατρο, την εικόνα και τη φωνή.

Μετά την αποφοίτησή της, κέρδισε υποτροφία για τη σχολή Juilliard της Νέας Υόρκης. Εκεί βρέθηκε στο επίκεντρο μιας εκρηκτικής καλλιτεχνικής ανανέωσης. Μαθήτευσε κοντά σε σπουδαίες προσωπικότητες όπως ο Antony Tudor, ο José Limón και χορευτές της Martha Graham, ενώ συνεργάστηκε με δημιουργούς όπως ο Paul Taylor και η Metropolitan Opera. Η Νέα Υόρκη έγινε για εκείνη ένας κόσμος γεμάτος νέες αισθητικές τάσεις, τις οποίες απορρόφησε με αστείρευτη δίψα.

Δεν με ενδιαφέρει πώς κινούνται οι άνθρωποι, αλλά τι είναι αυτό που τους κινεί.

Η δημιουργία του Tanztheater Wuppertal

Το 1962 ο Jooss την κάλεσε να επιστρέψει στη Γερμανία, όπου χόρεψε ως σολίστ και άρχισε να δημιουργεί δικά της έργα. Το 1973 ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση του Wuppertaler Ballett, το οποίο μετονόμασε σε Tanztheater Wuppertal, εισάγοντας μια νέα αισθητική. Αντί για κλασικό μπαλέτο, έδωσε προτεραιότητα στην αδέσμευτη, προσωπική έκφραση. Για εκείνη, η κίνηση, ο λόγος, το συναίσθημα και ο σκηνικός χώρος αποτελούσαν ένα ενιαίο, ζωντανό σύστημα.

Με έργα όπως το Le Sacre du printemps (1975) και το Blaubart (1977), η Pina Bausch διαμόρφωσε μια χαρακτηριστική, συγκλονιστική γλώσσα. Το Café Müller (1978) αποτέλεσε το διεθνές της άλμα, ένα έργο που ακόμη συγκινεί με την ωμότητα και την τρυφερότητά του. Αν και αρχικά συνάντησε αντιστάσεις, η ξεχωριστή μίξη δράματος, χιούμορ και ποιητικών εικόνων κατέκτησε σταδιακά κοινό και κριτικούς σε όλο τον κόσμο.

Η σχέση της με τον κινηματογράφο

Η Pina Bausch δεν περιορίστηκε στη σκηνή. Το 1982 συνεργάστηκε με τον Federico Fellini στην ταινία E la nave va, ενώ αργότερα δημιούργησε τη δική της ταινία, Die Klage der Kaiserin (1987–1990). Το 2001 εμφανίστηκε στο Hable con ella του Pedro Almodóvar, όπου περιλαμβάνονται σκηνές από τα έργα Café Müller και Masurca Fogo.

Ιδιαίτερη θέση κατέχει το ντοκιμαντέρ Pina (2011) του Wim Wenders. Αν και σχεδιαζόταν χρόνια, κυκλοφόρησε μετά τον ξαφνικό θάνατό της το 2009. Στο φιλμ, οι χορευτές του Tanztheater Wuppertal αποτυπώνουν τη μοναδική της μέθοδο, τόσο στη σκηνή όσο και σε εξωτερικούς χώρους, με τρόπο που τιμά το όραμά της.

Έργο ζωντανό μέχρι σήμερα

Πολλά από τα έργα της Bausch εξακολουθούν να περιοδεύουν διεθνώς. Το The Rite of Spring, με 36 χορευτές από 14 αφρικανικές χώρες, παρουσιάστηκε με τεράστια επιτυχία στο Amare το 2023. Το Kontakthof (1978) έχει επίσης πλούσια ιστορία: εκδοχές με νέους, με μεγαλύτερους χορευτές, αλλά και η πρωτότυπη χορογραφία συνεχίζουν να συγκινούν το κοινό. Το 2025 το Kontakthof – Echoes of ’78 έρχεται να συνδέσει το χθες με το σήμερα, συνδυάζοντας αρχειακό υλικό και νέα σκηνική δημιουργία.

Trivial: 10 facts για τη σπουδαία χορογράφο Pina Bausch

  1. Ξεκίνησε να σπουδάζει χορό στα 14 της χρόνια: Η Pina Bausch εισήχθη στη Σχολή Folkwang στο Έσσεν, υπό τη διεύθυνση του Kurt Jooss, πρωτοπόρου του εκφραστικού χορού (Ausdruckstanz), ο οποίος επηρέασε βαθιά την καλλιτεχνική της πορεία.
    2. Σπούδασε στη Νέα Υόρκη στη Juilliard: Σε ηλικία 19 ετών βρέθηκε στη Νέα Υόρκη, όπου μαθήτευσε δίπλα σε σπουδαίους δασκάλους όπως ο Antony Tudor και ο José Limón.
    3. Έζησε δύσκολες συνθήκες διαβίωσης στη Νέα Υόρκη: Κατά τη διάρκεια των σπουδών της, αντιμετώπισε προβλήματα υγείας και διατροφής, ζώντας για ένα διάστημα σχεδόν αποκλειστικά με βουτυρόγαλα και παγωτό.
    4. Ήθελε να αναπτύξει τη δική της κινησιολογική γλώσσα: Επιστρέφοντας στη Γερμανία, απομακρύνθηκε από τα καθιερωμένα στιλ και αναζήτησε έναν προσωπικό τρόπο έκφρασης μέσω της κίνησης
    5. Ανέλαβε τη διεύθυνση του Tanztheater Wuppertal: Στο Tanztheater Wuppertal δημιούργησε παραστάσεις που προκάλεσαν αρχικά έντονες αντιδράσεις, αλλά τελικά την καθιέρωσαν διεθνώς.
    6. Ίδρυσε το Tanztheater ως ξεχωριστό είδος: Συνδύασε χορό, θέατρο, μουσική και όπερα σε μια νέα μορφή παραστατικής τέχνης, με έντονη συναισθηματική και υπαρξιακή διάσταση.
    7. Οι παραστάσεις της δεν είχαν γραμμική αφήγηση: Τα έργα της αποτελούνταν από αποσπασματικές σκηνές, επαναλήψεις κινήσεων και ποιητικές εικόνες που εστίαζαν στις ανθρώπινες σχέσεις.
    8. Ξεκινούσε τις πρόβες με ερωτήσεις προς τους χορευτές: Αντί για χορογραφία, ζητούσε από τους ερμηνευτές να απαντήσουν με κίνηση σε προσωπικές ερωτήσεις.
    9. Ο πρώτος της σύζυγος πέθανε πολύ νέος: Ο Rolf Borzik, στενός συνεργάτης και σκηνογράφος της, πέθανε το 1980 σε ηλικία 35 ετών. Η απώλεια αυτή οδήγησε στη δημιουργία του έργου 1980.
    10. Πέθανε από καρκίνο το 2009: Η Pina Bausch πέθανε από καρκίνο των πνευμόνων σε ηλικία 68 ετών. Μετά τον θάνατό της ολοκληρώθηκε το ντοκιμαντέρ Pina του Wim Wenders, αφιερωμένο στο έργο και την κληρονομιά της.

Photo credit: Pina Bausch Foundation / Getty Images