Όταν περπατάμε στον δρόμο μια χειμωνιάτικη μέρα και ο κρύος θυελλώδης αέρας μάς ρίχνει σχεδόν κάτω, παρά τα πολλά στρώματα ρούχων, το μάλλινο καπέλο, τα γάντια και το κασκόλ, αρχίζουμε να τρέμουμε. Μήπως δεν είμαστε καλά ντυμένοι ή μήπως αυτή η ακούσια κίνηση είναι ένδειξη κάτι πιο σοβαρού; Ας δούμε τι λέει η επιστήμη πίσω από το ρίγος.

Διαβάστε ακόμη: Ποιες ερωτήσεις υγείας μπορείτε να κάνετε στο ChatGPT; 

Τι είναι το ρίγος;

«Το ρίγος είναι ένας τρόπος για το σώμα μας να παράγει θερμότητα όταν κρυώνουμε, μέσω των μυϊκών συσπάσεων», λέει ο Παναγιώτης Οικονόμου, ειδικός παθολόγος. Οι συσπάσεις αυτές αυξάνουν σημαντικά τον μεταβολισμό του σώματος, γεγονός που μπορεί να μας κουράσει πιο γρήγορα. «Είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος να αυξήσουμε ή να διατηρήσουμε τη θερμοκρασία του σώματος, αλλά καταναλώνει πολλή ενέργεια».

Διαβάστε ακόμη: Η επιστήμη πίσω από τη βροχή: Κάνει καλό στην υγεία μας;

Όπως το φτάρνισμα ή η ανατριχίλα στο δέρμα, το ρίγος είναι ακούσιο. Πρόκειται για μια φυσιολογική, προστατευτική αντίδραση του σώματός μας. O υποθάλαμος, ένα τμήμα του εγκεφάλου που ρυθμίζει τις βασικές λειτουργίες του οργανισμού, μπορεί να αντιληφθεί ακόμη και μια μικρή πτώση της εσωτερικής θερμοκρασίας. Στη συνέχεια, ο υποθάλαμος «ενεργοποιεί ταχύτατα τη μυϊκή δραστηριότητα για να διατηρήσει τη σταθερότητα». Το ρίγος είναι λοιπόν μια υγιής και φυσική αντίδραση στο κρύο. «Λειτουργεί σαν ένας ενσωματωμένος θερμοστάτης για να μας προστατεύει από την υποθερμία», μια επικίνδυνη κατάσταση όπου η θερμοκρασία του σώματος πέφτει κάτω από τους 35 βαθμούς Κελσίου.

Πότε ξεκινά το ρίγος;

Η θερμοκρασία στην οποία αρχίζουμε να τρέμουμε ποικίλλει. Συνήθως, το ρίγος εμφανίζεται όταν η θερμοκρασία του σώματος πέφτει κάτω από τη φυσιολογική θερμοκρασία, που κυμαίνεται κατά μέσο όρο μεταξύ 36 και 37,2 βαθμών Κελσίου αλλά εξαρτάται και από παράγοντες όπως η ηλικία, το ποσοστό λίπους στο σώμα, οι χρόνιες ασθένειες και η προσαρμογή στο κρύο. Για παράδειγμα, ένα παιδί 7 ετών  τρέμει πιο γρήγορα λόγω του μικρού μεγέθους του και της δυσκολίας του σώματος να διατηρήσει τη θερμοκρασία. Το ίδιο ισχύει και για τους ηλικιωμένους, των οποίων ο αργός μεταβολισμός, η μειωμένη κυκλοφορία του αίματος και το λεπτό δέρμα απαιτούν περισσότερη προσπάθεια για τη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος.

Όταν το ρίγος είναι προειδοποιητικό σημάδι

Το ρίγος δεν εμφανίζεται μόνο λόγω κρύου. Σε καταστάσεις έντασης ή φόβου, οι μύες μπορεί να αρχίσουν να συσπώνται και να τρέμετε, ως μέρος της αντίδρασης μάχης ή φυγής. Το ρίγος μπορεί επίσης να εμφανιστεί κατά τη διάρκεια ασθένειας. «Οι ίδιες εγκεφαλικές οδοί που ρυθμίζουν τη θερμοκρασία αντιδρούν και στο στρες ή σε λοιμώξεις», εξηγεί ο ειδικός και συνεχίζει: «Σε περίπτωση λοίμωξης, τα προσβεβλημένα κύτταρα απελευθερώνουν πυρετογόνες ουσίες, οι οποίες προκαλούν αύξηση της θερμοκρασίας του εσωτερικού θερμοστάτη του υποθαλάμου. Για να επιτευχθεί η άνοδος της θερμοκρασίας του αίματος που περιβάλλει τον θερμοστάτη, ο οργανισμός προκαλεί συστολές των μυών, παράγοντας θερμότητα. Κατά συνέπεια, αυτή αποτελεί μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού στη λοίμωξη.» Αν το ρίγος είναι έντονο ή επίμονο, ειδικά σε ηλικιωμένους, μπορεί να υποδηλώνει σοβαρό πρόβλημα υγείας, όπως λοίμωξη ή άλλη ιατρική κατάσταση.

Υποθερμία και αντιμετώπιση

Η υποθερμία προκαλείται συχνά από παρατεταμένη έκθεση στο κρύο, την υγρασία ή τον άνεμο. Το ρίγος εμφανίζεται έντονα όταν το νερό εξατμίζεται από το δέρμα, καθώς η υγρασία αφαιρεί τη θερμότητα περίπου 25 φορές πιο γρήγορα από τον αέρα. Αν το ρίγος συνοδεύεται από σύγχυση ή δυσκολία στην ομιλία, είναι σημαντικό να ζεστάνουμε αμέσως το άτομο, να αφαιρέσουμε τα υγρά ρούχα και να το ντύσουμε με ζεστά, στεγνά ρούχα. Ροφήματα όπως ζεστό τσάι αλλά και ελαφριά σωματική άσκηση, μπορούν να βοηθήσουν στην αύξηση της θερμοκρασίας.

Το ρίγος είναι μια προστατευτική και φυσιολογική αντίδραση του σώματος. Το σημαντικό είναι να κατανοούμε το πλαίσιο στο οποίο εμφανίζεται. Αν λοιπόν βρεθείτε έξω και νιώσετε ένα ελαφρύ ρίγος, εκμεταλλεύτειτε το ως αφορμή για μια ζεστή σοκολάτα ή για να καθίσετε δίπλα στη φωτιά και να χαλαρώσετε.

Photo credit: Istock