Η κορτιζόλη είναι μια ορμόνη που παράγεται από τα επινεφρίδια, τα οποία βρίσκονται πάνω από τα νεφρά. Παίζει καθοριστικό ρόλο σε διάφορες λειτουργίες του οργανισμού, όπως η ρύθμιση του μεταβολισμού, η μείωση της φλεγμονής και η βοήθεια του σώματος στην αντιμετώπιση του στρες. Παρότι είναι απαραίτητη για την υγεία μας, τα χρόνια αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης μπορούν να προκαλέσουν διάφορα προβλήματα.

Διαβάστε ακόμη: Γιατί κολλάει ο εγκέφαλός μας στις αρνητικές σκέψεις; Τι λέει η ψυχολόγος

Η αυξημένη κορτιζόλη μπορεί να προκύψει για διάφορους λόγους. Ένας είναι μια σπάνια πάθηση που ονομάζεται σύνδρομο Cushing, η οποία επηρεάζει άτομα που λαμβάνουν στεροειδή φάρμακα που περιέχουν συνθετική κορτιζόλη για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ακόμα πιο σπάνια, μπορεί να οφείλεται στην υπερπαραγωγή κορτιζόλης από τον οργανισμό λόγω όγκου στον εγκέφαλο ή τα επινεφρίδια.

Διαβάστε ακόμη: Cortisol cocktail: Μπορεί ένα «κοκτέιλ κορτιζόλης» να μειώσει το άγχος σας;

Ποια σημάδια υποδηλώνουν σημαντικά αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης

1. Αύξηση βάρους

Ένας δείκτης υψηλής κορτιζόλης είναι η αύξηση του βάρους, ιδιαίτερα γύρω από την κοιλιά. Η κορτιζόλη επηρεάζει το πού αποθηκεύεται το λίπος και τα υψηλότερα επίπεδα μπορούν να οδηγήσουν σε περισσότερη συσσώρευση λίπους σε αυτήν την περιοχή. Αυτό ισχύει τόσο για γυναίκες όσο και για άνδρες, αν και οι ορμονικές διαφορές μπορεί να επηρεάσουν την έκταση και την κατανομή του λίπους.

Ωστόσο, ενώ η αυξημένη κορτιζόλη συμβάλλει στην αύξηση του κοιλιακού λίπους, δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας. Η διατροφή, ο τρόπος ζωής, η γενετική και άλλες ορμονικές ανισορροπίες (όπως η αντίσταση στην ινσουλίνη) παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο. Η συσσώρευση λίπους στο πίσω μέρος του λαιμού και των ώμων, συχνά αναφερόμενη ως «buffalo hump», καθώς και ένα πρησμένο, στρογγυλεμένο πρόσωπο είναι επίσης σημάδια.

2. Κόπωση και αϋπνία

Παρά την αίσθηση κόπωσης, οι άνθρωποι με υψηλά επίπεδα κορτιζόλης συχνά δυσκολεύονται να κοιμηθούν, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε χρόνια κούραση. Η κορτιζόλη ακολουθεί ένα ημερήσιο ρυθμό, με υψηλά επίπεδα το πρωί και σταδιακή μείωση κατά τη διάρκεια της ημέρας. Όταν αυτός ο ρυθμός διαταράσσεται, οι συνήθειες ύπνου μπορεί να επηρεαστούν.

3. Υψηλή πίεση και επίπεδα σακχάρου

Η κορτιζόλη βοηθά στη ρύθμιση της πίεσης του αίματος και του σακχάρου. Τα αυξημένα επίπεδα της κορτιζόλης με την πάροδο του χρόνου μπορούν να προκαλέσουν άνοδο αυτών των δεικτών, αυξάνοντας τον κίνδυνο ανάπτυξης υπέρτασης και διαβήτη.

4. Αλλαγές στη διάθεση

Η κορτιζόλη παίζει καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση της αντίδρασης του οργανισμού σε στρεσογόνες καταστάσεις μέσω του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων (HPA axis). Όταν τα επίπεδα κορτιζόλης παραμένουν αυξημένα για παρατεταμένα χρονικά διαστήματα, παρατηρούνται σημαντικές επιδράσεις στο κεντρικό νευρικό σύστημα, επηρεάζοντας τόσο τη λειτουργία των νευροδιαβιβαστών όσο και τη νευροπλαστικότητα.

Συγκεκριμένα, η χρόνια υπερπαραγωγή κορτιζόλης μπορεί να μειώσει τη δραστηριότητα της σεροτονίνης και της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο, οι οποίες είναι κρίσιμες για τη ρύθμιση της διάθεσης, της ανταμοιβής και της κινητοποίησης. Η διαταραχή αυτών των συστημάτων σχετίζεται με την εμφάνιση συμπτωμάτων άγχους, ευερεθιστότητας, κατάθλιψης και μειωμένης συναισθηματικής ευελιξίας.

Επιπλέον, η κορτιζόλη επηρεάζει τη λειτουργία του ιππόκαμπου και του προμετωπιαίου φλοιού, περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στη μνήμη, τον έλεγχο των συναισθημάτων και τη λήψη αποφάσεων. Η χρόνια έκθεση σε υψηλή κορτιζόλη μπορεί να οδηγήσει σε ατροφία των νευρώνων αυτών των περιοχών, μειώνοντας την ικανότητα αντιμετώπισης του στρες και ενισχύοντας τη νευροψυχολογική δυσλειτουργία.

Συνοπτικά, η υπερβολική κορτιζόλη προκαλεί όχι μόνο βιοχημικές ανισορροπίες στους νευροδιαβιβαστές αλλά και δομτικές αλλαγές στον εγκέφαλο, οι οποίες εξηγούν γιατί οι ασθενείς με χρόνια υψηλή κορτιζόλη εμφανίζουν συχνά αλλαγές στη διάθεση, αυξημένο άγχος και κατάθλιψη.

5. Αδύναμα οστά

Η χρόνια έκθεση σε υψηλά επίπεδα κορτιζόλης έχει σημαντικές επιπτώσεις στο μυοσκελετικό σύστημα. Η κορτιζόλη δρα καταβολικά στους μυς, προκαλώντας μυϊκή ατροφία μέσω της αυξημένης διάσπασης πρωτεϊνών και της μείωσης της σύνθεσης νέων πρωτεϊνών. Η απώλεια μυϊκής μάζας μειώνει την υποστήριξη και την προστασία των οστών, αυξάνοντας την ευαισθησία σε τραυματισμούς.

Παράλληλα, η κορτιζόλη επηρεάζει άμεσα τα οστά, μειώνοντας την οστική πυκνότητα με πολλούς μηχανισμούς: επιβραδύνει τη δραστηριότητα των οστεοβλαστών (των κυττάρων που δημιουργούν οστό), αυξάνει την απορρόφηση του ασβεστίου στα νεφρά και μειώνει την απορρόφηση του ασβεστίου από το έντερο, προκαλώντας μακροπρόθεσμα απώλεια οστικής μάζας.

Η συνδυαστική επίδραση αυτών των μηχανισμών αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης οστεοπόρωσης και κατάγματος, ιδιαίτερα στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, οι οποίες ήδη αντιμετωπίζουν φυσική μείωση των οιστρογόνων, ορμόνη που προστατεύει τα οστά.

Συνολικά, η παρατεταμένη αυξημένη κορτιζόλη όχι μόνο αποδυναμώνει τους μυς αλλά και καθιστά τα οστά πιο εύθραυστα, αυξάνοντας τον κίνδυνο τραυματισμών και χρόνιων προβλημάτων υγείας.

6. Άλλα συμπτώματα

Επίσης άλλα συμπτώματα που δείχνουν υψηλή κορτιζόλη είναι η εύκολη δημιουργία μώλωπων, μεγάλες μοβ ραγάδες, μειωμένη σεξουαλική επιθυμία και προβλήματα γονιμότητας.

Photo credit: Istock