«Η Αθήνα αποκαλύπτεται»! Αυτός είναι ο τίτλος του βιβλίου της Άννας Αγγελιδάκη που παρουσιάζει την ελληνική πρωτεύουσα από τα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα, μέχρι σήμερα – μέσα από φωτογραφίες και κείμενα που καταγράφουν τα λιγότερο γνωστά μουσεία, δρόμους και γειτονιές της. Είναι ένα απαιτητικό εγχείρημα, που μας δίνει πολύτιμες μαρτυρίες για την εξέλιξη της πόλης, τα μνημεία της και τις εντυπώσεις των επισκεπτών της – στο πέρασμα του χρόνου.

Διαβάστε ακόμη: Σπίτια που ξεπερνούν τα όρια της αρχιτεκτονικής | Ανάμεσά τους ένα ελληνικό

Και, πράγματι, το «Athens Unveiled» πιάνει το νήμα από εκεί που το έχουν αφήσει οι σημαντικοί περιηγητές και ταξιδιώτες του παρελθόντος, οι οποίοι επισκέφτηκαν με ενθουσιασμό την πόλη και την σκιαγράφησαν ποικιλοτρόπως. Άλλωστε, η Αθήνα του 19ου και του 20ού αιώνα, δεν έπαψε ποτέ να αποτυπώνεται μέσα από τα μάτια ξένων διπλωματών, αρχαιολόγων και συγγραφέων που την επισκέπτονταν.

Η αποκάλυψη της Αθήνας

Στα πρώτα χρόνια μετά την Επανάσταση του 1821, η Αθήνα ήταν μια μικρή, ταπεινή πόλη με ερείπια αρχαίων μνημείων, σε ένα νέο ελληνικό κράτος που προσπαθούσε πραγματοποιήσει τα πρώτα του βήματα. Περιηγητές όπως ο Φρανσουά Ποκεβίλ, ο Λούντβιχ Ρος, ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν και ο Λόρδος Βύρων, επισκέφθηκαν την πόλη και μας κληροδότησαν λεπτομερείς περιγραφές της.

Διαβάστε ακόμη: Stefan Zweig: Σκακιστική νουβέλα

Ο Εντμόντ Αμπού (1854) περιγράφει μια πόλη γεμάτη ερείπια και σκηνές από την καθημερινή ζωή των Αθηναίων, αναφερόμενος στις δυσκολίες της εποχής και την αργή ανάκαμψη. Ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν (1841) εντυπωσιάζεται από την Ακρόπολη, αλλά περιγράφει και τις συνθήκες ζωής των κατοίκων. Ο Λόρδος Βύρων (1811) μιλά με ρομαντικό τόνο για την Αθήνα, αναδεικνύοντας το αρχαίο της παρελθόν αλλά και τη σύγχρονη παρακμή – με τον δικό του υποβλητικό τρόπο. Πάντως, στα τέλη του 19ου αιώνα, η Αθήνα έχει εξελιχθεί σε πρωτεύουσα με κλασικιστικά κτίρια, μεγάλα μνημεία και έντονη κοινωνική ζωή.

Είναι η εποχή που ταξιδιωτική γραφή, μετεξελισσόταν σε λογοτεχνία. Σε όλα, ακολούθως, τα ταξιδιωτικά κείμενα της περιόδου πριν από την Επανάσταση του ’21, κυρίαρχο θέμα είναι η αναζήτηση του οράματος της αρχαίας Ελλάδας μέσα στα ερείπια. Αλλά και η προσπάθεια να συμβιβαστούν τα υψηλά κλασικά ιδεώδη με την πεζή, αν όχι απελπιστική, πραγματικότητα της τουρκοκρατίας. Η ευρωπαϊκή ταξιδιωτική λογοτεχνία, λοιπόν, αντανακλά με τον πλέον πειστικό τρόπο την αμηχανία και τον διχασμό των λογίων περιηγητών -Άγγλων, Γάλλων και Γερμανών κυρίως- όταν οι εικόνες μπροστά στα μάτια τους διέψευδαν τα ιδανικά οράματα της φαντασία τους.

Ο Κολοσσός του Μαρουσιού

Στις αρχές του 20ού αιώνα, όμως, η Αθήνα αλλάζει με ταχείς ρυθμούς: επέρχεται η περίφημη αστικοποίησή της. Ακολούθως, περιηγητές όπως ο Πάτρικ Λη Φέρμορ, ο Χένρυ Μίλερ, ο Λώρενς Ντάρελ και η Βιρτζίνια Γουλφ, δίνουν πιο σύγχρονες, προσωπικές και φιλοσοφικές αποτιμήσεις της πόλης. Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ (1950) περιγράφει μια πόλη που ισορροπεί μεταξύ αρχαιότητας και σύγχρονου χάους.

Ο Χένρυ Μίλερ στο «Ο Κολοσσός του Μαρουσιού» (1941) αποτυπώνει μια Αθήνα που του προκαλεί δέος, με τον ήλιο, τη θάλασσα και την ελληνική φιλοξενία να πρωταγωνιστούν.

Ο Λώρενς Ντάρελ, πάλι, περιγράφει την Αθήνα μέσα από ένα λογοτεχνικό, σχεδόν ονειρικό πρίσμα, συνδέοντας την αρχαία κληρονομιά με τη σύγχρονη πραγματικότητα.

Στη διάρκεια του εικοστού αιώνα, η Αθήνα περνάει μέσα από φάσεις ακμής και κρίσης: η Κατοχή, η δικτατορία, και η μεταπολεμική ανάπτυξη, αφήνουν το στίγμα τους στην περιηγητική λογοτεχνία. Τα έργα ξένων επισκεπτών συνεχίζουν να περιγράφουν την πόλη ως ένα μωσαϊκό ιστορίας και αλλαγών. Αυτό το στοιχείο της ζωντάνιας που εισάγει τον περιηγητή σε μία πόλη που βασίζεται στο παρελθόν της, αλλά την ίδια στιγμή εξελίσσεται, αποτελεί την πρώτη ύλη της Αγγελιδάκη: με το «Athens Unveiled», γίνεται ιστορικός και χρονικογράφος, περιηγητής και αδιάψευστος μάρτυρας μιας πόλης μοντέρνας και με παρελθόν, η οποία έχει πολλές ενδιαφέρουσες ιστορίες να αφηγηθεί.

Μια μητρόπολη του Νότου

Το βιβλίο αποτελείται από πέντε ενότητες: 1. Αθηναϊκή Αναγέννηση: Μικρά νεοκλασικά σπίτια της Αθήνας που συχνά λειτουργούν σαν μουσεία. 2. Ξεχασμένη δόξα: Σπίτια αφημένα στο πέρασμα του χρόνου που ακόμα διατηρούν την παλιά τους αίγλη. 3. Η καρδιά του εμπορίου: Οι παλιοί εμπορικοί δρόμοι της Αθήνας από την Ομόνοια μέχρι το Μοναστηράκι. 4. «Κακόφημες» γειτονιές: Εξάρχεια, Νεάπολη, Μεταξουργείο, Ψυρρή. 5. Αίγλη του παρελθόντος: Παλιά ξενοδοχεία γύρω από την Πλατεία Ομονοίας μέχρι τον Σταθμό Λαρίσης.

Αναμφίβολα, μία φιλόδοξη, υψηλών προδιαγραφών έκδοση, η οποία απευθύνεται σε ταξιδιώτες, τυχοδιώκτες, αρχιτέκτονες, λάτρεις της αρχιτεκτονικής, καλλιτέχνες, ιστορικούς και ανθρωπολόγους μελετητές, που επιθυμούν να γνωρίσουν την πόλη εκτός της πεπατημένης. Το αποτέλεσμα, είναι μια εκ των έσω άποψη όλων εκείνων των χαρακτηριστικών και ιδιαιτεροτήτων που καθόρισαν και διαμόρφωσαν την Αθήνα.

Πάνω απ’ όλα, όμως, η Άννα Αγγελιδάκη εντυπωσιάζει με την ικανότητά του να αποκωδικοποιεί τη καθημερινότητα, να την κάνει κομματάκια και έπειτα να την ανασυνθέτει, παρουσιάζοντάς μας μία εικόνα της που αποτυπώνει τα πάντα: μια Αθήνα γεμάτη αντιθέσεις, όπου το αρχαίο παρελθόν συγκρούεται με τη σύγχρονη ζωή: από τα ρομαντικά τοπία του 19ου αιώνα έως τη χαοτική αλλά γοητευτική σημερινή πόλη. Μία ιδιαίτερα πλούσια έκδοση, η οποία μάς προσφέρει μια πολύτιμη ματιά, σε αυτή τη διαρκώς μεταβαλλόμενη και πάντα γοητευτική μητρόπολη του νότου…

ORO EDITIONS
Σελίδες: 300