Η φωτογραφία Polaroid αποτέλεσε επανάσταση τη δεκαετία του 1960. Η άμεση εκτύπωση, η χαρακτηριστική μυρωδιά των χημικών και η σχεδόν μαγική εμφάνιση της εικόνας μπροστά στα μάτια του φωτογράφου, άνοιξε νέους δρόμους στην καλλιτεχνική έκφραση. Σε μια εποχή προ-ψηφιακή, η Polaroid προσέφερε αυτό που σήμερα θεωρούμε αυτονόητο: άμεση πρόσβαση στο αποτέλεσμα.

Η τεχνολογία αυτή προσέλκυσε φωτογράφους από όλα τα είδη: τοπίο, still life, πορτρέτο, μόδα και γυμνό. Ανάμεσά τους, ο Helmut Newton, ο οποίος ενσωμάτωσε τη Polaroid στην καθημερινή του πρακτική, κυρίως ως εργαλείο προετοιμασίας για τις μεγάλες φωτογραφίσεις του στη μόδα.

Ο Newton και η Polaroid: μια σχέση ζωής

Από τη δεκαετία του 1960 έως τον θάνατό του το 2004, ο Helmut Newton χρησιμοποιούσε διάφορες κάμερες Polaroid και backs άμεσης εκτύπωσης σε μηχανές μεσαίου φορμά. Οι Polaroids λειτουργούσαν για αυτόν σαν οπτικά προσχέδια, βοηθώντας τον να ελέγξει το φως και τη σύνθεση, πριν τραβήξει το «τελικό» κλικ. Ωστόσο, πολλές από αυτές τις εικόνες απέκτησαν δική τους καλλιτεχνική υπόσταση, με αποτέλεσμα να εκδωθούν δύο λευκώματα αποκλειστικά αφιερωμένα στις Polaroids του —το πρώτο το 1992 και το δεύτερο, μεταθανάτια, το 2011.

Το αρχείο του Ιδρύματος στο Βερολίνο περιλαμβάνει εκατοντάδες αυθεντικές Polaroids του Newton. Για την έκθεση επιλέχθηκε ένα σημαντικό δείγμα, συνοδευόμενο από μεγεθύνσεις συγκεκριμένων εικόνων. Η παρουσίασή τους γίνεται χρονικά και όχι θεματικά, επιτρέποντας στον επισκέπτη να δει την εξέλιξη της τεχνικής και του βλέμματος του Newton.

Ένα παγκόσμιο πανόραμα καλλιτεχνών

Η έκθεση δεν περιορίζεται στον Newton. Σε συνεργασία με το ιστορικό αρχείο της OstLicht στη Βιέννη, παρουσιάζονται Polaroids από 60 φωτογράφους, προσφέροντας ένα μοναδικό πανόραμα του μέσου.

Μεταξύ των συμμετεχόντων, η Pola Sieverding παρουσιάζει μια σειρά SX-70 κοντινών πορτρέτων ανδρών παλαιστών, ενώ ο Maurizio Galimberti εκθέτει εντυπωσιακά μωσαϊκά Polaroid, αποτέλεσμα σωματικά απαιτητικής διαδικασίας φωτογράφησης και σύνθεσης.

Ο Thorsten Brinkmann παρωδεί πορτρέτα εξουσίας μέσα από αυτοπροσωπογραφίες σε ρόλους φανταστικών χαρακτήρων, ενώ η Ολλανδή Marike Schuurman εξερευνά πειραματικές τεχνικές, αναπτύσσοντας φωτογραφίες σε όξινα νερά ορυχείων (σειρά Toxic) ή με φιλμ που έχει λήξει (Expired), προκαλώντας απρόβλεπτες χρωματικές μεταμορφώσεις.

Ο Νεοϋορκέζος Charles Johnstone δημιουργεί μικρά φωτογραφικά βιβλία με Polaroid, είτε μέσω πλάνων από οθόνες είτε φωτογραφίζοντας μοντέλα σε φυσικά τοπία. Αυτές οι εκδόσεις παρουσιάζονται σε ειδική προθήκη στο κέντρο της έκθεσης.

Η Sheila Metzner, γνωστή για τα ρομαντικά πορτρέτα και τα still life της, παρουσιάζει για πρώτη φορά τις Polaroids της, προερχόμενες από την προσωπική συλλογή των Newton. Οι φωτογραφίες αυτές λειτουργούσαν ως πρότυπα για τις τελικές της εικόνες, όπως ακριβώς και στην περίπτωση του Newton.

Η Polaroid ως τέχνη

Η έκθεση Polaroids είναι η πιο πλήρης παρουσίαση της στιγμιαίας φωτογραφίας που έχει γίνει τα τελευταία χρόνια στο Βερολίνο. Από τη φευγαλέα λήψη ενός backstage πορτρέτου έως τις μεγάλες καλλιτεχνικές συνθέσεις, αποκαλύπτεται η ευελιξία και η δύναμη αυτού του μέσου.

Η Polaroid δεν είναι απλώς τεχνική. Είναι στάση απέναντι στο φωτογραφικό βλέμμα, η αναζήτηση του αυθόρμητου και του ανεπεξέργαστου. Και η έκθεση αυτή καταφέρνει να το αναδείξει με τρόπο εξαιρετικό.

Η Polaroids φιλοξενείται στο Ίδρυμα Helmut Newton μέχρι τις 8 Σεπτεμβρίου 2025.

Photo credits: Ίδρυμα Helmut Newton