Κανάτες που σπάνε ή φαναράκια αερόστατα; Tα έθιμα που ξεχωρίσαμε για το Πάσχα

Κανάτες που σπάνε. Φαναράκια-αερόστατα και κεράκια στον ουρανό. Στολισμένοι επιτάφιοι μέσα στο νερό. Πένθιμα εμβατήρια. Εκκλησιαστικά όργανα. Ο Ιούδας στις φλόγες. Παραμένει ζωντανό μέσα από τις αφηγήσεις των παλιών, κι εμείς θέλουμε να ζούμε και να τιμάμε όλα τα τοπικά έθιμα και τις παραδόσεις, σαν μια απόπειρα να σταματήσουμε τον χρόνο.

Μπορείτε να διαβάσετε: Πάσχα αλλιώς: 10 άγνωστα χωριά της Ελλάδας για αυθεντικές πασχαλινές εμπειρίες

Ιόνιο

Για αρχή μπορούμε να πάμε στα νησιά του Ιονίου. Στην Κέρκυρα, θα δούμε και θα ακούσουμε τις τοπικές μπάντες χάλκινων πνευστών να αποδίδουν ζωντανά τη θλίψη και τον πόνο των πασχαλινών παθών και τη χαρά της Ανάστασης του Πάσχα. Θα φωτογραφίσουμε την παράδοση των «Μποτίδηδων» με τα πήλινα κανάτια που σπάνε στους δρόμους, χωρίς να ξεχάσουμε να μαζέψουμε θραύσματα ως αναμνηστικά. Έθιμο που συναντάμε και στη Λευκάδα, όπου συλλέγουν τα θραύσματα από τα «μίνι» πήλινα αγγεία που σπάνε οι ντόπιοι το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, σαν ένα ξόρκι για να διώξουμε μακριά αρνητικά και πένθιμα συναισθήματα.

Παραδοσιακά, η περιφορά του Επιταφίου γίνεται το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, αλλά στα νησιά του Ιονίου ισχύει άλλη παράδοση. Ο λόγος; Tο 1574, οι Ενετοί κατακτητές της Κέρκυρας διέταξαν η περιφορά να γίνει το πρωί του Σαββάτου πριν από την Κυριακή του Πάσχα. Δεν θα πρέπει να ξαφνιαστούμε αν μαζί με την εικόνα του Ιησού, δούμε και το λείψανο του Αγίου Σπυρίδωνα, σε μια πνευματική τελετή με συναίσθημα. Στη Ζάκυνθο, μπορούμε να παρακολουθήσουμε λιτανεία στους δρόμους, η οποία, πραγματοποιείται στις 4 το πρωί.

Μπορείτε να διαβάσετε: Πού θα βρείτε τα πιο ευφάνταστα σοκολατένια αβγά στην Αθήνα

Κυκλάδες

Στις Κυκλάδες το λευκό αποτελεί το ιδανικό σκηνικό με τα φωτογενή εκκλησάκια, και ειδικά φέτος, το ανοιξιάτικο τοπίο και το καλοκαίρι που δεν θα αργήσει να φανεί, δημιουργούν τις ιδανικές συνθήκες για ένα Πάσχα που θα γεννήσει νέες αναμνήσεις στην καρδιά και όχι μόνο στο φωτογραφικό αρχείο του κινητού ή του υπολογιστή. Και κάπως έτσι θα κάνουμε μια στάση στην Τήνο, για να συλλέξουμε φύλλα λεμονιού που προσφέρονται παντού, όπου κι αν είμαστε για να μάθουμε (αν δεν το ξέρουμε ήδη) ότι συμβολίζουν την καλή τύχη για τους άνδρες και πως θα φέρουν έναν «καλό» σύζυγο στις γυναίκες.

Στη Σύρο, στα παραδοσιακά έθιμα για τους ορθόδοξους και τους καθολικούς Έλληνες, θα συναντήσουμε το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, τον καθολικό Επιτάφιο από την εκκλησία του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και τον ορθόδοξο Επιτάφιο από την εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στην πλατεία Μιαούλη στην Ερμούπολη. Θα ακούσουμε τις κοινές προσευχές των προσκυνητών, μπορούμε όμως και να ακολουθήσουμε τους πιστούς από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου καθώς θα κατευθύνονται προς την παραλία στο Μακρύ Κλαδάκι, με τον Επιτάφιο να βυθίζεται στη θάλασσα, ακούγοντας νεκρώσιμες τελετές για τους άνδρες που χάθηκαν στη θάλασσα.

Το Πάσχα στην Μύκονο θα ανακαλύψουμε ένα άλλο νησί. Τη Μεγάλη Παρασκευή μπορούμε να ακολουθήσουμε τον Επιτάφιο έξω από το λαογραφικό μουσείο «Το σπίτι της Λένας», για να δοκιμάσουμε και τα σπιτικά εδέσματα που έχουν ετοιμάσει με αγάπη οι γυναίκες από τον τοπικό Λαογραφικό Σύλλογο. Είναι οι μέρες που η Μύκονος κλείνει για λίγο τη μουσική, χαμηλώνοντας τα υψηλά ντεσιμπέλ στα ηχεία των μπαρ, ή τουλάχιστον για όσο διαρκεί η πομπή. Το Μεγάλο Σάββατο όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Μονή της Παναγίας Τουρλιανής στην Άνω Μερά. Αλλά και στα Ματογιάννια ή για Ανάσταση στη Μητρόπολη στην Αλευκάντρα.

Στην Πάρο ξεχωρίζει η αναπαράσταση της ζωής και των παθών του Κυρίου κατά τη διάρκεια της περιφοράς του Επιταφίου της Μάρπησσας που ζωντανεύουν οι κάτοικοι του χωριού. Στην Αμοργό θα ζήσουμε το παραμύθι με πέταλα από λουλούδι στους δρόμους και πήλινα φανάρια να φωτίζουν το δρόμο καθώς ακολουθούμε την περιφορά του Επιταφίου τη Μεγάλη Παρασκευή αλλά και την περιφορά των εικόνων από το μοναστήρι της Παναγίας Χοζοβιώτισσας την Κυριακή του Πάσχα. Ή όταν το «Απέραντο Γαλάζιο» βιώνει την κατάνυξη.

Στην υπόλοιπη Ελλάδα

Στη Ρόδο θα αγαπήσετε μία ξεχωριστή πασχαλινή παράδοση, το έθιμο των βουρνών, στο χωριό Άγιος Ισίδωρος, στο οποίο, συμμετέχουν μόνο όσοι είναι ανύπαντροι, ακολουθώντας μια σειρά από κανόνες. Καθώς το τελετουργικό ξεκινάει το Μεγάλο Σάββατο και τελειώνει τη Δευτέρα του Πάσχα, οι …παραβάτες τιμωρούνται με βύθιση σε μια γούρνα με νερό, με τα ρούχα τους. Επιλέξτε μία από τις εκκλησίες στην Παλιά Πόλη, σταματήστε τον χρόνο στα στενά δρομάκια, αναζητήστε την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, για την πρώτη Ανάσταση ή την εκκλησία του Ευαγγελισμού δίπλα στο λιμάνι.

Στην Κάλυμνο ήδη από το πρωινό του Μεγάλου Σαββάτου οι ντόπιοι ετοιμάζουν αρνί ή κατσίκι γεμιστό με ρύζι, συκώτι και ντομάτες, στον ξυλόφουρνο. Η πρώτη Ανάσταση γίνεται στις 12 το μεσημέρι με τα ομοιώματα του Ιούδα να καίγονται, τους ήχους του δυναμίτη και των καμπάνων να συμβάλουν το μοναδικό σκηνικό.  Τα μεσάνυχτα η Ανάσταση είναι εκκωφαντική. Την Κυριακή του Πάσχα θα ζήσουμε το παραδοσιακό γλέντι στην κεντρική πλατεία της πόλης της Καλύμνου.

Την Κυριακή του Πάσχα στο Μορφοβούνι της Καρδίτσας μπορείτε να παρακολουθήσετε τον «Διπλό χορό» με τον ιερέα να οδηγεί τον κύκλο, με δύο διπλές σειρές χορευτών, κορίτσια και αγόρια, ως έκφραση αγαλλίασης για την Ανάσταση του Κυρίου.

Στην Καλαμάτα και στη Χίο η Ανάσταση μεταφράζεται σε Σαϊτοπόλεμο και Ρουκετοπόλεμο σαν μια πανηγυρική ζώνη μάχης. Στην Χίο, το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου οι ενορίες του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας Ερειθιανής στον Βροντάδο ξεκινούν τον εκρηκτικό διάλογο από νωρίς, γύρω στις 9 το βράδυ. Αλλά μόνο όταν ο ιερέας πει: «Χριστός Ανέστη» τα μεσάνυχτα, εκτοξεύονται οι αυτοσχέδιες ρουκέτες από τη μία εκκλησία στην άλλη. Αν είμαστε στο μοναστήρι του Αγίου Μακαρίου το θέαμα είναι εντυπωσιακό. Και σίγουρα πιο ασφαλές.

Στο Λεωνίδιο της Τσακωνιάς, στην ανατολική Πελοπόννησο, θα δούμε τον ουρανό να γεμίζει με λαμπερά φανάρια, χάρτινα, αερόστατα θερμού αέρα, τα οποία, τροφοδοτούνται με εύφλεκτο υλικό προκειμένου να φωτίσουν τον ουρανό το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου και την Κυριακή του Πάσχα. Μόλις ακουστεί το «Χριστός Ανέστη», οι καμπάνες χτυπούν χαρμόσυνα και απελευθερώνονται περισσότερα από 1.500 φανάρια στον ουρανό. Με φως μέσα στο σκοτάδι.

Στην Κρήτη, οι ιστορικές παραδόσεις αποκαλύπτουν διαφορετικές αποχρώσεις. Από τα Χανιά και το Ρέθυμνο μέχρι την Ιεράπετρα, μπορούμε να αναζητήσουμε ξεχωριστά τελετουργικά, ρακί, αντικριστά αρνάκια, γλέντια, πεζοπορίες.  Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής στο Ηράκλειο, θα ακολουθήσουμε τις πομπές του Επιταφίου από τις εκκλησίες του Αγίου Μηνά, του Αγίου Τίτου και του Αγίου Δημητρίου για να δούμε ένα διαφορετικό τελετουργικό στην πλατεία με νέους και ιερείς να ψάλλουν, το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου θα φωτογραφήσουμε στο σκοτάδι το κάψιμο του Ιούδα.

Στην Πάτμο, τη Μεγάλη Πέμπτη, μπορούμε να βιώσουμε την αναπαράσταση του Μυστικού Δείπνου, με τον ηγούμενο της Μονής του Αγίου Ιωάννη να πλένει τα πόδια 12 κληρικών που υποδύονται τους μαθητές του ενώ τη Μεγάλη Παρασκευή γίνεται η αναπαράσταση της Καθόδου από τον Σταυρό στη Μονή του Αγίου Ιωάννη. Το βράδυ στην κεντρική πλατεία της Σκάλας, συναντιούνται πομπές Επιταφίων. Για μια πιο ήσυχη Ανάσταση μπορείτε να πάτε στο γυναικείο μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής στη Χώρα.

Στη Μακεδονία θα ζήσουμε έθιμα που αντέχουν στο χρόνο μέσα στη μαγεία της ελληνικής φύσης. Από αβγομαχίες και αλογοδρομίες, μέχρι «κούνιες» που αναβιώνουν το Πάσχα στα χωριά, από τη Χαλκιδική μέχρι τη Θάσο και την Καβάλα. Μπορούμε να απολαύσουμε την επίκληση στα θεία στα Καλύβια της Θάσου, βλέποντας τους κατοίκους να χορεύουν για να βρέξει, με παραδοσιακές στολές. Στη Θεσσαλονίκη θα συναντηθούμε φορώντας τα «καλά» μας στις ιστορικές βυζαντινές εκκλησίες και τις μονές. Στην πομπή του Επιταφίου στην εκκλησία του Αγίου Μηνά, στη μεγαλόπρεπη Ανάσταση στην Ιερά Μονή Βλατάδων στην Άνω Πόλη.

Στην Ύδρα, οι ντόπιοι τηρούν τις παραδόσεις, με μία πομπή να φτάνει στην ακτή στα Καμίνια, με την περιφορά του Επιταφίου να γίνεται μέσα στη θάλασσα, σκορπίζοντας την ιερή ευλογία στο νερό. Στις Σπέτσες οι Επιτάφιοι συναντιούνται στην πλατεία της Ντάπιας σε μία κινηματογραφική πομπή στα σοκάκια υπό το φως των κεριών.

Πάσχα στην Αθήνα

Κι αν είμαστε στην Αθήνα; Mε τόσες ιστορικές εκκλησίες, την Πλάκα και τον Λυκαβηττό, την περιφορά των επιταφίων στα Αναφιώτικα αλλά και του Αγίων Αναργύρων, της Αγίας Αικατερίνης και του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου Ραγκαβά, τον Άγιο Γεώργιο και τον Ιερό Ναό Αγίων Ισιδώρων, τα βεγγαλικά φέρνουν την Ανάσταση πιο κοντά κι εμείς μπορούμε να οργανώσουμε τα δικά μας έθιμα στην θάλασσα. Στο Λαγονήσι. Στο Σούνιο. Στο Καβούρι, Στη Βουλιαγμένη. Για το βάπτισμα του καλοκαιριού. Πάσχα στην ξαπλώστρα με αντιηλιακό. Αρνί, κατσικάκι και κοκορέτσι. Αρωματικό τσουρέκι, καλτσούνια από την Κρήτη και μελιτίνια από τη Σαντορίνη.

Photo credits: Istock