Είναι ένα έργο που αποτυπώνει εκπληκτικά το περίφημο αμερικανικό όνειρο και τη διάψευσή του, έναν παθιασμένο αδιέξοδο έρωτα και το κλίμα μιας «τρελής» εποχής βυθισμένης στην ανεμελιά και τη χλιδή. Και όλα αυτά, με σκηνικό την Αμερική όπως ήταν λίγο πριν από το Μεγάλο Κραχ του 1929, σε μια περίοδο δηλαδή πρωτοφανούς ευμάρειας, ηθικής χαλάρωσης, καιροσκοπισμού και παρατεταμένης διαφθοράς. Ο λόγος για τον «Μεγάλο Γκάτσμπυ» του Francis Scott Fitzgerald (1896- 1940) που μόλις συμπλήρωσε τα εκατό χρόνια από την πρώτη του έκδοση!

Διαβάστε ακόμη: Gala Dalí: Σύζυγος του Salvador Dalí, λογίστρια, νοσοκόμα, μούσα & influencer

Το χρονικό μιας ολόκληρης εποχής

Αναμφίβολα, είναι μία από τις σπουδαιότερες ρομαντικές ιστορίες του εικοστού αιώνα, η οποία ταυτόχρονα αποτελεί το χρονικό μιας ολόκληρης εποχής, της «εποχής της τζαζ» όπως έμελλε να την ονομάσει ο σπουδαίος Αμερικανός συγγραφέας. Η τζαζ έκρυβε μέσα της ένα συνεχές μήνυμα αλλαγής, μιας έντονης συγκίνησης και μιας άγριας φυγής μαζί με μια λεπτή θλίψη, αλλά πάντα με την υπόσχεση κάποιας απόλαυσης. Οι νέοι άκουγαν το μήνυμα και το ακολουθούσαν παντού, έμπαιναν μέσα σε κάθε πόρτα συχνά ακολουθώντας άγνωστα μονοπάτια. Χόρευαν πολύ, έπιναν ακόμα περισσότερο και δούλευαν με την ίδια πυρετώδη ένταση. Δούλευαν για να ανέλθουν, να κερδίσουν κοινωνική αναγνώριση, να πουλήσουν, να διαφημίσουν, να εφεύρουν μηχανήματα και να δημιουργήσουν αθάνατα έργα λογοτεχνίας. Όπως ακριβώς έκανε και ο ίδιος ο Fitzgerald, πάντα αποσκοπώντας στο να ικανοποιήσει το ιδεώδες της εποχής του.

Διαβάστε ακόμη: Γιάννης Μαρής: Το καλοκαίρι του φόβου

Εκείνα τα χρόνια, το αμερικανικό όνειρο αναδυόταν σαν μια καινούργια Επαγγελία: το ατομικό ιδεώδες υποσχόταν ευτυχία, χρήμα και δόξα για όποιον ενδιαφερόταν να τα αποκτήσει. Και για όποιον προσπαθούσε αρκετά και είχε την τύχη με το μέρος του. Αλλά το όνειρο συχνά μεταμορφωνόταν σε απώλεια πικρή όταν κανείς κέρδιζε γόητρο και χρήμα ενώ την ίδια στιγμή η ευτυχία τού διέφευγε- ξεγλιστρούσε όπως ο υδράργυρος στην παλάμη. Αυτή ήταν πάντα η μοίρα του κόσμου και του μυθιστορήματος: η ευτυχία ξεγλιστράει.

Τα χρήματα δεν σταματούν τον χρόνο

Η ιστορία που αφηγείται ο Fitzgerald αφορά σε έναν πρώην ανθυπολοχαγό του αμερικανικού στρατού που εκμεταλλεύτηκε τις ευκαιρίες της ποτοαπαγόρευσης για να πλουτίσει και πάνω απ’ όλα να ξανακερδίσει την κοπέλα που του είχε κλέψει την καρδιά. Αλίμονο όμως. Αυτός ο άντρας που πίστεψε -όπως όλοι της εποχής του- ότι με το χρήμα θα μπορούσε να σταματήσει το χρόνο θα αποδεικνυόταν ότι ήταν το τραγικό θύμα μιας κολοσσιαίας -αν και αρκετά πειστικής- ψευδαίσθησης.

Ο Τζέυ Γκάτσμπυ, ένας φτωχός αλλά φιλόδοξος νέος, γνωρίζει την ευκατάστατη Νταίζυ Φαίη, την οποία ερωτεύεται. Ο έρωτάς τους, αν και αμοιβαίος, δεν έχει μέλλον- διακόπτεται όταν αυτός, ως έφεδρος ανθυπολοχαγός, θα μετατεθεί στη Γαλλία. Όταν επιστρέφει στην Αμερική, εμπλέκεται σε σκοτεινές υποθέσεις, οι οποίες θα του αποφέρουν πλούτο και την πολυπόθητη κοινωνική ανέλιξη. Οι ανέσεις, ωστόσο, δεν θα του προσφέρουν την ευτυχία, αφού η προσωπική του ζωή περιφέρεται γύρω από μια βασανιστική εμμονή: να ξαναζήσει έναν έρωτα, που έμοιαζε να έχει τελειώσει οριστικά και αμετάκλητα. Ο ρομαντισμός του θα συγκρουστεί με την πραγματικότητα και ο πρωταγωνιστής θα εγκλωβιστεί ανάμεσα στη ματαιότητα μιας επιφανειακής ζωής και τα αδιέξοδα των επιλογών του που μάλλον το καταδίκασαν αμετάκλητα σε μία μόνιμη έλλειψη προοπτικής.

Πρόκειται για έναν «εξιδανικευμένο ήρωα» στο πρόσωπο του οποίου ο Fitzgerald προβάλλει τις δικές του μύχιες νεανικές επιθυμίες. Ο Γκάτσμπυ, είναι η προσωποποίηση της αθωότητας, του ρομαντισμού και της επιμονής να αποκτηθεί εύκολα και γρήγορα ο πλούτος και η δόξα. Είναι το άτομο που συνδυάζει αντιφατικά στοιχεία, την αφέλεια από τη μια και τη σκληρότητα από την άλλη, χαρακτηριστικό απαραίτητο για να εισέλθει και να επιβιώσει στον κόσμο της διαφθοράς. Αν και αυτή η πτυχή του Γκάτσμπυ, η συναλλαγή του με τον υπόκοσμο δεν αμαυρώνει καθόλου την υπόληψή του στα μάτια του αναγνώστη – αλλά, προσθέτει στη γοητεία του.

Έναν αιώνα μετά…

«Ο Μεγάλος Γκάτσμπυ» που δημοσιεύθηκε το 1922, παρά το ότι δεν πούλησε πολύ σε πρώτη φάση, έμελλε να επιβιώσει της εποχής του, να γίνει κατ’ επανάληψη ταινία αλλά και να εισάγει τρόπους συμπεριφοράς και κοινωνικές μόδες. Ο Fitzgerald μοιάζει να μεροληπτεί υπέρ του ρομαντικού αρσενικού ήρωά του, αντλώντας από τους τροβαδούρους του Μεσαίωνα, από τον Θερβάντες, τον Σαίξπηρ και από όλη την κλασική λογοτεχνική παράδοση. Κάπως έτσι, ο Γκάτσμπυ, παρόλο που ηττάται, παραμένει ένας αρχετυπικός, γοητευτικός, μυθικός ήρωας της κατά Fitzgerald «εποχής της τζαζ», μιας εποχής όπου η ουτοπία έμοιαζε εφικτή. Και, πράγματι, ο Fitzgerald κατάφερε να γίνει ο κατεξοχήν «ιστορικός» της εποχής του, ένας λογοτέχνης που σκιαγράφησε απαράμιλλα την γενιά του αποδίδοντας με λεπτές αποχρώσεις τον ρομαντισμό των νέων που αναζητούσαν την ευτυχία στη διασκέδαση, στην υπερβολή και φυσικά στο εύκολο κέρδος. Αλλά με τι τίμημα!

Ο «Μεγάλος Γκάτσμπυ» είναι ένα σύντομο και γρήγορο μυθιστόρημα, για τις χαμένες ψευδαισθήσεις, τις διαψεύσεις μιας ολόκληρης γενιάς, το προϊόν μιας εποχής όπου όλα τρέχουν ολοταχώς σε μια χαμένη λεωφόρο. Και όπου όλα διαλύονται. Άλλωστε, στη χαμένη λεωφόρο δεν υπάρχει όριο ταχύτητας, και ο θάνατος παραμονεύει…

Francis Scott Fitzgerald | Ο Μεγάλος Γκάτσμπυ
Μετάφραση: Γρηγόρης Παπαδογιάννης
Σελίδες: 248
Εκδόσεις: Μίνωας