Μια περιδιάβαση στην λογοτεχνική πινακοθήκη του Ernest Hemingway (1899-1961), σε φέρνει αντιμέτωπο με σκληρούς και ζόρικους αντρικούς χαρακτήρες. Διάφορους τύπους που επιδιώκουν με κάθε τρόπο την υπέρβαση της συμβατικότητας και -κυρίως- την αναζήτηση ενός λόγου ύπαρξης μέσα από καταστάσεις οριακές και επικίνδυνες. Έτσι, οι επαναστάσεις, οι πόλεμοι, οι ταυρομαχίες, η ορειβασία, το κυνήγι, το αλκοόλ, γίνονται απλώς ένα μέσον για την αμφίρροπη αναμέτρηση του ήρωα με το θάνατο.

Διαβάστε ακόμη: Η καρδιά του πατέρα μου | Ο Αύγουστος Κορτώ αποτυπώνει μια σχέση με καθηλωτική ειλικρίνεια

Να ζεις στην κόψη του ξυραφιού

Αλλά, ο Hemingway χρησιμοποιεί τον θάνατο ως την ακραία εκείνη συνθήκη που προσδίδει νόημα στη ζωή: Την προσπάθεια, δηλαδή, να τον δεις μπροστά σου και να τον αποφύγεις, να τον προκαλέσεις και να αναμετρηθείς μαζί του και -έστω πρόσκαιρα- να τον νικήσεις. Γι’ αυτό τον λόγο, οι πολεμιστές, οι πυγμάχοι, οι κυνηγοί, οι ταυρομάχοι προσπαθούν με κάθε τρόπο να προκαλέσουν το πεπρωμένο τους και να προσεγγίσουν τον θάνατο.

Το ζητούμενο, ακολούθως, δεν είναι η απλή επιβίωση, αλλά η αναζήτηση της αξιοπρέπειας μέσα από έναν διαρκή και επίπονο αγώνα. Με άλλα λόγια, στα έργα του Αμερικανού συγγραφέα η ζωή αποκτάει σημασία μόνο εφόσον «ζεις ηρωικά», αλλά και όταν δίνεσαι με όλες σου τις δυνάμεις σε ό,τι κάνεις. Πάνω απ’ όλα, όμως, ένας ηρωικός θάνατος μπορεί τελικά να εξευγενίσει μία ζωή που -κατά τα άλλα- υπήρξε συμβατική και κοινότοπη.

Το πρόβλημα, ωστόσο, για τον ίδιο τον συγγραφέα του «Για ποιον χτυπά η καμπάνα» είναι ότι υπέφερε από την ανάγκη να είναι ίσος με τους αρσενικούς χαρακτήρες του, γεγονός που το επέτεινε η χρήση του πρώτου προσώπου στις ιστορίες του. Σταδιακά, η ανταγωνιστική σχέση που ανέπτυξε με τις ικανότητες των χαρακτήρων του, επέφερε την πιο ουσιαστική αλλαγή στη ζωή του: Δεν τον ενδιέφερε πια να γράφει όπως ζει, αλλά να ζει όπως γράφει. Αυτή υπήρξε και η αρχή του τέλους του, της ασφυκτικής και αδιέξοδης πορείας που τον οδήγησε στην αυτοκτονία.

Tαξίδια, γυναίκες, πυγμαχίες…

Προηγουμένως, πρόλαβε να δοκιμάσει εμπειρίες που δύσκολα συνωθούνται σε μία μόνο ζωή: Πόλεμοι, ταξίδια, γυναίκες, πυγμαχίες, ποτά -όλα σε υπερβολικές δόσεις- από έναν άνθρωπο που προσπαθούσε μάταια να ισορροπήσει ανάμεσα στην αθωότητα και την επιτήδευση, την εντιμότητα και την υπεροψία.

Σε κάθε περίπτωση, ο Hemingway υπήρξε ο κατ’ εξοχήν συγγραφέας που άντλησε από τις προσωπικές του εμπειρίες για να γράψει τα βιβλία του: Ξεκίνησε ως νοσοκόμος-οδηγός ασθενοφόρου στον A’ Παγκόσμιο Πόλεμο και συνέχισε ως ανταποκριτής καναδικής εφημερίδας στον ελληνοτουρκικό πόλεμο που ακολούθησε την εκεχειρία, ενώ αργότερα με αυτήν την ιδιότητα θα καλύψει τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο.

Μάλιστα, ένα από τα πλέον σημαντικά μυθιστορήματά του, το «Α Farewell to Arms» (Αποχαιρετισμός στα Όπλα), που κυκλοφόρησε σε βιβλίο το 1929, βασίζεται στις εμπειρίες του από τέτοιες δημοσιογραφικές αποστολές. Στην πραγματικότητα, η εσκεμμένα απαθής και συναισθηματικά αποστασιοποιημένη αφήγησή του, έχει τις καταβολές της στη δημοσιογραφική του θητεία.

Το 1918 ο Ernest Hemingway πήγε «στον πόλεμο που θα έβαζε τέλος σε όλους τους πολέμους». Κατατάχθηκε ως εθελοντής τραυματιοφορέας στα ασθενοφόρα, τραυματίστηκε και τελικά παρασημοφορήθηκε. Από τις εμπειρίες του αυτές, γεννήθηκε το παρόν μυθιστόρημα, το οποίο είναι ίσως το αριστούργημά του. Σε αυτό αναπλάθει με τρόπο ζοφερό, το φόβο, τη συντροφικότητα, το θάρρος του νεαρού Αμερικανού εθελοντή και των ανδρών και γυναικών που γνωρίζει στην Ιταλία.

Εντούτοις, το «Αποχαιρετισμός στα όπλα» δεν είναι μόνο ένα πολεμικό μυθιστόρημα: Εδώ, ο Hemingway αναπτύσσει και μία ιστορία αγάπης βαθύτατα τραγική, παθιασμένη και ασυμβίβαστη -συνισταμένη των τριών μεγάλων ερώτων του στα χρόνια 1918-1929.

Έρωτας και πόλεμος

Συγγραφέας που συχνά ενσωμάτωνε τις προσωπικές του εμπειρίες στα βιβλία του, ο Hemingway υπήρξε επίσης ανταποκριτής καναδικής εφημερίδας στον ελληνοτουρκικό πόλεμο που ακολούθησε την εκεχειρία. Πάλι ως ανταποκριτής, θα καλύψει τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο το 1936, που θα του εμπνεύσει και το πλέον διάσημο έργο του «Για ποιον χτυπά η καμπάνα». Πέρα όμως και ανεξάρτητα από τα καθαρά αυτοβιογραφικά στοιχεία που περιέχονται στον «Αποχαιρετισμό», το κλασικό πλέον μυθιστόρημα εμπεριέχει τρισδιάστατους χαρακτήρες με έντονο πάθος και ακραία συναισθήματα, που βρίσκουν το ιδεώδες σκηνικό τους στην Ιταλία, στα αδυσώπητα χρόνια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Μαζί με τα θέματα του έρωτα και του πολέμου, αναδεικνύονται και πλήθος άλλα, όπως η ήττα, η οπισθοχώρηση, η λιποταξία, ο θάνατος και -εν τέλει- η μοναξιά του ανθρώπου ή του ερωτικού ζευγαριού, όταν καλείται να επιβιώσει σε έναν άγνωστο, εχθρικό και ταραγμένο κόσμο. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, λοιπόν, διαγράφεται η γενικότερη αδυναμία του ανυπεράσπιστου και αβοήθητου ανθρώπου, μέσα στο χαοτικό σύμπαν.

Την ίδια στιγμή, ο Hemingway αξιοποιεί έξοχα τις περιγραφικές και αναπαραστατικές του ικανότητες: ζωντανεύει πειστικότατα την ατμόσφαιρα της πρώτης γραμμής του μετώπου, ενώ με αφηγηματική δεινότητα αποδίδει την ήττα, την αγωνία, αλλά και τον πανικό των στρατιωτών. Συνολικά, πρόκειται για μία εσκεμμένα απαθή και χωρίς προσωπικά σχόλια εξιστόρηση, όπου ο συγγραφέας εστιάζει αυστηρά, σχεδόν ασκητικά, στο ουσιώδες.

Η νέα έκδοση

Υπάρχει, ωστόσο, και κάτι ιδιαίτερο σε αυτήν την νέα έκδοση: έχει τη μορφή που ο Αμερικανός συγγραφέας ήθελε, με την συχνά αθυρόστομη γλώσσα του ανέπαφη. Όταν η ιστορία δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά σε συνέχειες, οι πιο έντονες λέξεις και φράσεις λογοκρίθηκαν και τμήματά της αφαιρέθηκαν για λόγους συντομίας. Ωστόσο, του είχαν υποσχεθεί ότι όλα αυτά θα αποκατασταθούν όταν θα έβγαινε το βιβλίο. Και ενώ, πράγματι, η πρώτη έκδοση του 1929 επαναφέρει τα επίμαχα αποσπάσματα, η γλώσσα των… ενηλίκων, παρακάμφτηκε!

Τώρα, λοιπόν, η JY&A Media επέλεξε να προχωρήσει σε μία έκδοση του «A Farewell to Arms» που πραγματοποιεί το όραμα του Hemingway και επαναφέρει το αρχικό κείμενο για τους σύγχρονους αναγνώστες. Κατά τα άλλα, πρόκειται φυσικά για μια ανεπανάληπτη στιγμή της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Όσο για το βαθύτερο νόημα αυτού του πολυεπίπεδου έργου, πρέπει μάλλον να αναζητηθεί στην ματαίωση της εκδοχής του ενός: δηλαδή, της επιδίωξης -τάχα- της όποιας ατομικής ευτυχίας, ανεξάρτητα από όλους τους άλλους…

* Η πιο πρόσφατη έκδοση του βιβλίου στα ελληνικά, έγινε από τον εκδοτικό οίκο Καστανιώτη το 2004.

Ernest Hemingway
A Farewell to Arms
Εκδόσεις: JY&A Media
Σελίδες: 268