Jonathan Coe: Η απόδειξη της αθωότητάς μου

Το ενδιαφέρον του κορυφαίου Βρετανού συγγραφέα, Jonathan Coe, στρέφεται (και πάλι) γύρω από ανθρώπους που μπλέκονται σε καταστάσεις τις οποίες απλώς αδυνατούν να ελέγξουν.
Η περίπτωσή του αποδεικνύει περίτρανα ότι η λογοτεχνία είναι ο καθρέπτης της εποχής της – την αποτυπώνει, την απηχεί, την αντανακλά, μέσα από τις λεπτομέρειες και τις ελλείψεις της, το κλίμα και τις ιδιαιτερότητές της. Οι εποχές παρέρχονται. Αλλά τα (καλά) μυθιστορήματα –όπως αυτά του Jonathan Coe- μένουν για να συντηρούν ίχνη και πεπραγμένα αλλοτινών καταστάσεων, οι οποίες ενδέχεται κάτι να έχουν να πουν στους επόμενους ή στους μεθεπόμενους – η ζωή, ούτως ή άλλως, συνεχίζεται.
Διαβάστε ακόμη: Percival Everett: James
Σε όλα σχεδόν τα μυθιστορήματά του, ο χαρισματικός Βρετανός συγγραφέας ανιχνεύει τον τρόπο με τον οποία τα ευρύτερα πολιτικά γεγονότα επηρεάζουν τις ζωές των πρωταγωνιστών του. Και, έτσι, καταλήγει να παρουσιάζει το πολιτικό δια μέσου του προσωπικού. Στην πραγματικότητα, όμως, η πολιτική διάσταση του χαρισματικού συγγραφέα έχει βαθύτερα αίτια: Το ενδιαφέρον του στρέφεται σταθερά γύρω από ανθρώπους που μπλέκονται σε καταστάσεις τις οποίες αδυνατούν να ελέγξουν.
Διαβάστε ακόμη: Gurbetelli Ersoz: Κέντησα την καρδιά μου στα βουνά
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»
Με άλλα λόγια, οι ήρωές του είναι αδύναμοι και ανεπαρκείς, συχνά κατώτεροι των περιστάσεων, αλλά και γεμάτοι πάθη, έρωτες, εμμονές, προσδοκίες και απογοητεύσεις, οι οποίοι ωστόσο προσπαθούν να κατανοήσουν τα προβλήματά τους, να συμφιλιωθούν με τις αδυναμίες τους και να προχωρήσουν. Δεν είναι τυχαίο ότι στο κλασικό, πια, μυθιστόρημά του «Τι ωραίο πλιάτσικο!» έκανε αυτό ακριβώς, φιλοτεχνώντας ένα ολοζώντανο πορτρέτο της δεκαετίας του 1980.
Πρόκειται για μια αλληλουχία από βρετανικές εικόνες και στερεότυπα –που τα παρουσιάζει παραμορφώνοντάς τα και εξωθώντας τα στο γελοίο: από τις μεγάλες αριστοκρατικές οικογένειες που σπαράσσονται αναίμακτα (ή αιματηρά), τις εκκεντρικές γριές, τα στοιχειωμένα αρχοντικά, ολόκληρο το φρικιαστικό και αγωνιώδες έργο της αστικής τάξης εκτυλίσσεται σε ένα βασίλειο που –από τότε- είναι κάθε άλλο παρά ενωμένο, όπου επικρατεί απολύτως η αδυσώπητη οικονομική εξουσία.
Αυτός ο διχασμός της βρετανικής κοινωνίας, θα αποτελούσε -συχνά- σημείο αναφοράς των έργων του. Αλλά εάν η ιλαροτραγωδία είναι, ενδεχομένως, η μοναδική μορφή που μπορεί να πάρει ένα μυθιστόρημα για το σχετικά πρόσφατο Brexit, ο Jonathan Coe υπήρξε ο ιδανικός Βρετανός συγγραφέας για να θίξει -μέσα από την γεμάτη συμπόνοια και σαρκασμό- στάση του, το εύφλεκτο ζήτημα του ακραίου πολιτικού διχασμού που δεν έπαψε να αποπνέει μία νοσηρή θλίψη. Στη «Μέση Αγγλία» βρίσκουμε ξανά τους ήρωες δύο εξαιρετικών μυθιστορημάτων του, της «Λέσχης των τιποτένιων» και του «Κλειστού κύκλου», αρκετά χρόνια μετά, παρακολουθώντας την εξέλιξή τους και την αλληλεπίδρασή τους με καινούργια πρόσωπα.
Η υπόθεση ξεκινάει το 2010 στο Μπέρμιγχαμ –όπου το οικονομικό και κοινωνικό τοπίο αλλάζει ραγδαία, καθώς τα άλλοτε ακμάζοντα εργοστάσια αυτοκινήτων έχουν παραχωρήσει τη θέση τους σε μαζικά εμπορικά κέντρα– περνάει από το Λονδίνο, όπου οι πολιτικές ταραχές παραδίδουν τη σκυτάλη στον πυρετό των Ολυμπιακών Αγώνων, και φτάνει στο σήμερα. Οι ήρωες βρίσκονται αντιμέτωποι με όνειρα που διαψεύστηκαν και ρομαντικές εμμονές που ξεθώριασαν, συμβιβασμένοι πλέον με πιο κοινότοπες επιλογές.
Οι πιο σκοτεινές γωνιές του παρελθόντος
Κατά τα άλλα, οι Βρετανοί μυθιστοριογράφοι δεν έπαψαν ποτέ να λατρεύουν να αναλύουν την κατάσταση της χώρας – συνήθως, με ένα ιδιαίτερα σαρκαστικό και αυτοσαρκαστικό ύφος. Λίγοι, όμως, το κάνουν καλύτερα από τον Coe. Το «Η απόδειξη της αθωότητάς μου», το 15ο μυθιστόρημά του, δεν έχει την καυστική ειρωνεία και τη ζωντάνια του «Τι ωραίο πλιάτσικο!» (1994) ή τη γοητεία της παρακμής της «Λέσχης των τιποτένιων» (2001). Αλλά είναι ένα υψηλών προδιαγραφών πολιτικό μυθιστόρημα ιδεών, σατιρικό και αιχμηρό, που δείχνει πώς το κλειδί για την κατανόηση του παρόντος, μπορεί συχνά να βρεθεί στις πιο σκοτεινές γωνιές του παρελθόντος.
Η ζωή μετά το πανεπιστήμιο δεν ταιριάζει καθόλου στη Φιλ. Ο χρόνος περνά βασανιστικά αργά. Έχει επιστρέψει στο πατρικό της σπίτι και ζει ξανά με τους γονείς της, δουλεύει ατελείωτες ώρες σε ένα ιαπωνικό εστιατόριο στο αεροδρόμιο του Χίθροου και τα σχέδιά της να γίνει συγγραφέας δεν καταλήγουν πουθενά. Όμως η τυχαία ανακάλυψη ενός ξεχασμένου συγγραφέα από τη δεκαετία του 1980 τη βγάζει από τον λήθαργο, όπως και η επίσκεψη ενός οικογενειακού φίλου, του Κρις – ιδίως όταν της λέει ότι ερευνά μια υπόθεση που θα μπορούσε να θέσει τη ζωή του σε κίνδυνο.
Ο Κρις παρακολουθεί την πορεία ενός σκοτεινού think-tank, που ιδρύθηκε στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ τη δεκαετία του 1980 και ωθεί σταθερά την κυβέρνηση της Βρετανίας προς την Άκρα Δεξιά. Έπειτα από χρόνια πολιτικής απομόνωσης, τα μέλη του είναι πια έτοιμα να εφαρμόσουν τις ιδέες τους. Καθώς την πρωθυπουργία της Βρετανίας αναλαμβάνει η Λιζ Τρας, η θητεία της οποίας θα διαρκέσει μόλις επτά εβδομάδες, ο Κρις συνεχίζει την έρευνά του σε ένα συνέδριο που διεξάγεται στα βάθη της επαρχίας Κότσγουολντς.
Η λύση του μυστηρίου
Ξαφνικά, όμως, τα πράγματα παίρνουν σκοτεινή τροπή και μια αστυνομική έρευνα για φόνο ξεκινά. Η λύση του μυστηρίου θα βρεθεί άραγε στη σύγχρονη πολιτική σκηνή ή σε ένα λογοτεχνικό αίνιγμα που παραμένει εκκρεμές εδώ και σαράντα σχεδόν χρόνια;
Το βιβλίο πηγαινοέρχεται ανάμεσα σε διαφορετικές δεκαετίες και διαφορετικά αφηγηματικά είδη, κινείται ευφάνταστα μεταξύ αστυνομικού μυθιστορήματος, campus novel και αυτομυθοπλασίας, με το χαρακτηριστικό χιούμορ και την τρυφερότητα του Κόου. Ένα πολιτικό μυθιστόρημα ιδεών, σατιρικό και αιχμηρό, που δείχνει πώς το κλειδί για την κατανόηση του παρόντος μπορεί συχνά να βρεθεί στις πιο σκοτεινές γωνιές του παρελθόντος.
Σε κάθε περίπτωση, όλο το μυθιστόρημα (από άκρη σε άκρη) διαπνέει η αγωνία για την αποκάλυψη της αλήθειας. Συνομωσιολογικά σενάρια, δολοφονίες, πολιτικές ίντριγκες εμπλέκονται σε μία σειρά ανατροπών και συγκερασμών μύθου και πραγματικότητας με τη φαντασία να εισχωρεί στη ζωή και τις εικασίες άλλοτε να διαψεύδονται και άλλοτε πάλι να επαληθεύονται.
Και όλα αυτά, με τον Τζόναθαν Κόου να σκιαγραφεί απαράμιλλά την σημερινή σύγχυση αξιών και προτύπων καθώς και το διάχυτο ιδεολογικό κενό, παραδίδοντάς μας μία ρεαλιστική απεικόνιση της βρετανικής κοινωνίας στη σύγχρονη εκδοχή της – όπως το είχε κάνει σε ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματά του, στον «Κλειστό κύκλο». Μόνο που η αυτή η φαινομενικά ειδική περίπτωση, αυτός ο αρχικά κλειστός κύκλος με τα προβλήματά του και τις ιδιαιτερότητές του, δεν είναι και τόσο κλειστός: έχει ανοίξει -μάλλον επικίνδυνα- και τείνει να μας περιλάβει όλους…
Μετάφραση: Άλκηστις Τριμπέρη
Εκδόσεις: Πόλις
Σελίδες: 480