Πολύς λόγος έγινε τις τελευταίες ημέρες για τον ακούσιο εγκλεισμό γνωστού και αγαπημένου μας τραγουδιστή σε Ψυχιατρική Δομή. Με αφορμή αυτό το γεγονός, τέθηκαν πολλά θέματα και ερωτηματικά στην σφαίρα της δημόσιας συζήτησης, που ενώ δεν απασχολούν συχνά την καθημερινότητά μας, αναδεικνύονται σε μείζονος σημασίας μιας και έχουν να κάνουν με το πολύ ευαίσθητο θέμα της Ψυχικής Υγείας και των προσωπικών δεδομένων. Θα προσπαθήσω να διατυπώσω κάποιες σκέψεις μου με πολύ σεβασμό αλλά και με εκείνη την «αβεβαιότητα» που πρέπει να χαρακτηρίζει τον άνθρωπο που τολμά να αγγίξει θέματα που πρωτίστως χρήζουν επιστημονικής επάρκειας.

Διαβάστε ακόμη: Κόρες υπό σκιά: Ευλογία ή κατάρα; 

Εκκεντρικός ή ψυχασθενής;

Ο διάσημος εφευρέτης Νικολά Τέσλα κοιμόταν ελάχιστες ώρες, είχε εμμονή με τον αριθμό 3 και έτρωγε λίγο και μόνο συγκεκριμένα φαγητά. Η υπέροχη ποιήτρια Έμιλυ Ντίκινσον ζούσε απομονωμένη στο σπίτι της, ντυνόταν πάντα στα λευκά και επικοινωνούσε με τον έξω κόσμο σχεδόν αποκλειστικά μέσω επιστολών! Αυτά τα δύο, αποτελούν παραδείγματα εκκεντρικών ανθρώπων γιατί συνιστούν ένα ιδιόμορφο – και συχνά γοητευτικό – χαρακτηριστικό προσωπικότητας που δεν επηρεάζει κατά κανένα τρόπο την δημιουργικότητα του ατόμου αλλά και την σχέση του με τον κοινωνικό περίγυρο. Από την άλλη, ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ έφτασε να κόψει το αυτί του και στο τέλος να αυτοκτονήσει, υποφέροντας πιθανότατα από διπολική διαταραχή ή και σχιζοφρένεια, ψυχικές ασθένειες αδιάγνωστες στην εποχή του. Αλλά και η Βιρτζίνια Γούλφ, η τόσο ξεχωριστή και ιδιοσυγκρασιακή συγγραφέας, εξαντλημένη από τα βαριά καταθλιπτικά επεισόδια που την έκαναν να απομονώνεται και να μην μπορεί να γράψει, οδηγήθηκε και αυτή τελικά στην αυτοχειρία μη μπορώντας να διαχειριστεί την ασθένειά της. Άρα χονδρικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι η εκκεντρικότητα είναι ιδιομορφία χωρίς παθολογικό χαρακτήρα ενώ η ψυχική ασθένεια συνεπάγεται πόνο, δυσλειτουργία και ανάγκη για θεραπευτική παρέμβαση.

Ακούσιος εγκλεισμός και οικογένεια

Εάν κάτι τάραξε τα νερά και αποτέλεσε το κύριο θέμα της συζήτησης και της ειδησεογραφίας των ημερών, αυτό ήταν το γεγονός ότι η πρωτοβουλία στην αίτηση ακούσιου εγκλεισμού, ήρθε από την οικογένεια. Έτσι, αν κάποιοι δεν το γνώριζαν, τώρα έμαθαν ότι ουσιαστικά αυτό που αποκαλούμε «οικείο περιβάλλον» (δηλαδή γονείς, ενήλικα τέκνα, αδέλφια, σύζυγοι και γενικότερα όσοι έχουν στενή οικογενειακή σχέση ή μένουν μαζί ) έχει την ίδια νομική δυνατότητα, χωρίς ιεραρχία, να κινήσει την διαδικασία. Βέβαια, την τελική απόφαση, έχουν η Εισαγγελία Πρωτοδικών που θα διατάξει την ψυχιατρική εξέταση και αργότερα το δικαστήριο που αποφασίζει για την νοσηλεία βάσει των ιατρικών γνωματεύσεων. Όμως το γεγονός ότι κατά κάποιο τρόπο, δικαιολογημένα ή αδικαιολόγητα, κάποιος στενός σου άνθρωπος μπορεί να αιτηθεί τον εγκλεισμό σου, άσχετα εάν στο τέλος δεν καταλήξεις στο Ψυχιατρείο, αυτό πιστεύω είναι ένα στοιχείο που παγώνει την σπονδυλική στήλη όλων μας. Είναι κάτι που σε βάζει σε προβληματισμό, σε κάνει ενδεχομένως να κοιτάξεις με άλλο μάτι τις σχέσεις με το στενό σου περιβάλλον, να αναρωτηθείς για τις παραμέτρους εκείνες που ορίζουν την «αυτοδιάθεσή» σου, και ακόμα-ακόμα, να καταφύγεις σε κινήσεις που θα σε διασφαλίσουν προκειμένου να προλάβεις – όσο το δυνατόν – πιθανές μελλοντικές κινήσεις που θα επιβουλεύονται την ψυχική σου υγεία.

Διαβάστε ακόμη: Η σκοτεινή πλευρά της πιο όμορφης στιγμής 

Το στίγμα που «βολεύει», αλλά ενίοτε σκοτώνει

Εάν κάτι επιβεβαίωσε στην συνείδησή μας με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο όλη αυτή η περιπέτεια του γνωστού τραγουδιστή, είναι ότι όποτε συμβαίνει ένα γεγονός που άπτεται της ψυχικής κατάστασης ενός ατόμου, το στίγμα είναι εκεί, ριζωμένο στα πιο σκοτεινά κατάβαθα της σκέψης μας. Εκεί που σε όλους μας – λίγο ή πολύ – δεν περισσεύει το θάρρος και η «παλικαριά» να κοιτάξουμε με γυμνό και καθαρό μάτι. Και μπορεί η γνώση, το γκρέμισμα των προκαταλήψεων και η πρόοδος της επιστήμης, να συμβάλλουν και να έχουν αποδυναμώσει το στίγμα της Ψυχικής Υγείας σε σχέση με το παρελθόν, αλλά φαίνεται ότι χρειάζεται ακόμα πολύς χρόνος και εκπαίδευση για να μπορέσουμε να αντιμετωπίζουμε την ψυχική ασθένεια όπως μία πάθηση της καρδιάς, ή ένα σπασμένο πόδι. Γιατί το ψυχικό στίγμα, με όλες τις ιδιαιτερότητες του, έχει «βολέψει» και έχει χειραγωγηθεί ανά τους αιώνες προκειμένου να συμβούν τα πιο αποτρόπαια εγκλήματα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ας μην ξεχνάμε για παράδειγμα, ότι η ομοφυλοφιλία βγήκε από την λίστα των ψυχικών διαταραχών το 1973 , ενώ μόλις το 1990 ο Παγκόσμιος Οργανισμός υγείας την αφαίρεσε από την Διεθνή Ταξινόμηση Νοσημάτων! Επίσης ακόμα και σήμερα, σε αυταρχικά καθεστώτα, το να είσαι εκκεντρικός ή «διαφορετικός» από το σύνολο, χωρίς να αποτελείς κίνδυνο για τον εαυτό σου ή για τους άλλους, σου επιφυλάσσει μια ωραιότατη παραμονή σε ψυχιατρείο. Και εκεί μέσα είναι σίγουρη η μετατροπή της ιδιαιτερότητας, σε βαρύτατη ψυχική ασθένεια. Τι να γίνεται άραγε η κοπέλα στο Ιράν που έβγαλε τα ρούχα της δημόσια θέλοντας να διαμαρτυρηθεί για την καταπιεστική πραγματικότητα της ένδυσης στην πατρίδα της, και οδηγήθηκε με τάχιστες διαδικασίες σε Ψυχιατρική κλινική γιατί το καθεστώς την βάφτισε «διαταραγμένη»;

Επιστήμη, ενημέρωση και διεκδικήσεις

Εάν η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο, και η ενημέρωση επίσης! Ας παραμερίσουμε λοιπόν στερεότυπα, αναστολές, εύκολες «καταδίκες» και αδιάκριτες κρίσεις, και ας αφεθούμε στα δώρα που μας χαρίζει η επιστήμη και η γνώση που απορρέει από αυτήν. Επίσης όπου και όταν χρειάζεται, ας σηκωθούμε (μεταφορικά και κυριολεκτικά) και ας διεκδικήσουμε μια πιο «ανθρώπινη» και πιο ευαίσθητη κοινωνία, γιατί ακόμα και σήμερα κάποια πράγματα δεν είναι αυτονόητα. Ας αγωνιστούμε για το μέλλον μας εάν θέλουμε να συνεχίσουμε να αποκαλούμαστε «άνθρωποι».

Photo credit: IMDb