Σβήνουν τα τσιγάρα τους μέσα στην άμμο αλλά διαμαρτύρονται για το μέλλον του πλανήτη. Εξοργίζονται με την κακοποίηση των γυναικών αλλά οι ίδιοι «σηκώνουν χέρι». Εκφράζουν Αλληλεγγύη αλλά μόνο όταν αυτή ευθυγραμμίζεται με τις πολιτικές τους απόψεις. Καλώς ήρθατε στον καιρό της επιλεκτικής ευαισθησίας.

Τα τελευταία χρόνια η λέξη «ενσυναίσθηση» φαίνεται να έχει κουμπώσει καλά μέσα μας. Δεν είναι μόνο ότι την περιλαμβάνουμε πια πολύ συχνά στο λεξιλόγιό μας, αλλά την ενστερνιζόμαστε κιόλας στην πράξη, προσπαθώντας συνειδητά να μπούμε σε αυτό που λέγαμε παλιά, «στα παπούτσια του άλλου». Πολλές φορές βέβαια, η λέξη γίνεται αναλώσιμη, μιας και η κατά κόρον – αλλά και κατά περίσταση – χρήση της, την αποδυναμώνει και ίσως την ευτελίζει. Ειδικά όταν η ενσυναίσθηση περνά από τα προσωπικά φίλτρα του καθενός και αναχαιτίζεται ή κατευθύνεται μόνο προς συγκεκριμένες πλευρές. Τότε, μεταμορφώνεται σε επιλεκτική ευαισθησία, φαινόμενο που παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια μέσω των social media που η έκφραση ευαισθησίας, περισσεύει.

Η ενσυναίσθηση του Instagram, του Facebook και του hashtag

Στα κοινωνικά δίκτυα, η ευαισθησία συχνά μετατρέπεται σε δημόσια επίδειξη. Μια παγκόσμια τραγωδία, μια φυσική καταστροφή, ένας λοιμός ή ένα κοινωνικό κίνημα γίνονται αμέσως αφορμή να διαμορφωθούν τάσεις και «μόδες». Όλοι σπεύδουν να «συναισθανθούν» και πλημμυρίζουν τα social με συγκινητικές αναρτήσεις, hashtags και stories. Όμως όταν παρόμοια γεγονότα συμβαίνουν κάπου αλλού, σε μια χώρα ή σε μια ομάδα που δεν ανήκει στο δικό μας «στρατόπεδο», εκεί η ενσυναίσθησή μας κωφεύει και γίνεται επιλεκτική.

Στη Σομαλία, την Αιθιοπία, την Ερυθραία και την Υεμένη, ο λοιμός και οι θάνατοι έχουν αφανίσει εκατομμύρια ανθρώπους και συνεχίζουν με ασταμάτητο ρυθμό ειδικά μετά τον πόλεμο της Ρωσίας με την Ουκρανία. Όμως πόσοι έχουν εκφράσει στα social και σε διαδηλώσεις την υποστήριξή τους; Ίσως γιατί δεν είναι της μόδας και γιατί δεν τις υποστηρίζουν γνωστοί celebrities

Η επιλεκτικότητα στην πράξη

Είναι παλιά η ιστορία με την επιλεκτική ευαισθησία. Υπήρχε και προφανώς θα συνεχίζει να υπάρχει. Αν κοιτάξουμε πίσω, οι άνθρωποι ήταν πάντα αντιφατικοί. Ο Adolf Hitler ήταν γνωστός για την αγάπη και την μεγάλη φροντίδα που έδειχνε στα σκυλιά. Την ίδια στιγμή όμως ήταν υπεύθυνος για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την πιο βίαιη και αποτρόπαια γενοκτονία του 20ου αι. Ο Steve Jobs της Apple, ήξερε να δίνει συμβουλές επαρκούς ευαισθησίας, αγάπης και κατανόησης για τον άνθρωπο και την νέα γενιά, όμως ήταν ένας εξαιρετικά σκληρός χαρακτήρας που φέρθηκε απροκάλυπτα άδικα όχι μόνο σε συνεργάτες αλλά και στα ίδια του τα παιδιά! Ενώ η ευαισθησία του Pablo Picasso για το ανθρώπινο είδος, φαίνεται ότι εξαντλείτο στην Quernica γιατί στην προσωπική του ζωή, ο χαρακτήρας του οδήγησε ερωτικές του συντρόφους σε ψυχική κατάρρευση και αυτοκτονίες.

Η αντίφαση και κάποιοι λόγοι πίσω από αυτήν

Οι λόγοι που υπάρχει τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο αυτή η αντίφαση είναι αρκετοί. Ας δούμε τους πιο σημαντικούς:
Ανθρώπινο χαρακτηριστικό: Ο άνθρωπος είναι ένα σύνθετο όν που στον χαρακτήρα του μπορεί να συνυπάρχουν η ευαισθησία και η αναισθησία κατά περίπτωση.

Ταύτιση: Νιώθουμε πιο έντονα για ανθρώπους που μας μοιάζουν ή που ανήκουν στον ίδιο πολιτισμικό, πολιτικό ή θρησκευτικό χώρο.

Κοινωνική πίεση: Δείχνουμε ευαισθησία εκεί που «πρέπει» για μην θεωρηθούμε αδιάφοροι, εκτός τάσης εποχής ή εκτός μόδας.

Κουλτούρα της εικόνας: Ζούμε σε έναν κόσμο όπου πιο σημαντικό είναι να φανεί ότι νοιαζόμαστε, παρά να νοιαστούμε πραγματικά με πράξεις και συμμετοχή. Μετράει περισσότερο το moji «ραγισμένη καρδιά» και «κλαμμένη φατσούλα». Αυτό μας αρκεί.

Η πρόκληση της αληθινής ενσυναίσθησης

Η αληθινή ενσυναίσθηση είναι δύσκολη. Δεν γνωρίζει στρατόπεδα, ιδεολογίες, σύνορα ή μόδες. Δοκιμάζεται όταν καλούμαστε να δούμε το ή τον άλλο, ακόμα κι αν δεν μας μοιάζει ή δεν μας βολεύει. Όμως αν θέλουμε πραγματικά να μιλάμε για «Ενσυναίσθηση», πρέπει να ξεπεράσουμε την επιλεκτική μας ευαισθησία και να σταθούμε δίπλα στον άνθρωπο ή στις καταστάσεις, πέρα και πάνω από προκαταλήψεις, πεποιθήσεις και «συμφέροντα». Πρέπει να «ανοίξουμε» την προσωπική μας οθόνη και στο μέτρο του δυνατού, τουλάχιστον να βλέπουμε, να ακούμε και να εξετάζουμε πριν δείξουμε καθολική αδιαφορία ή φανατισμένη υποστήριξη.

Στην εποχή μας, τα social media μας προκαλούν να πάρουμε θέση κι εμείς έχουμε την ανάγκη να ξεχάσουμε τα δικά μας προβλήματα και να βρούμε μία διέξοδο διαφυγής χτίζοντας ένα προφίλ που θα προκαλεί θαυμασμό και likes. Όμως αυτή είναι μία παγίδα. Η επιλεκτική ευαισθησία φωλιάζει στην αγκαλιά όσων βολεύονται με το «φαίνεσθαι» και όχι με το «είναι». Αν θέλουμε να μπορούμε να ισχυριστούμε ότι συναισθανόμαστε, τουλάχιστον ας το κάνουμε με μέτρο και με γνώση. Αλλιώς ας μην προσπαθούμε να καλλιεργήσουμε για τον εαυτό μας μία ψεύτικη εικόνα. Ας μείνουμε σε κάποια πράγματα ουδέτεροι. Η ενσυναίσθηση είναι δύσκολο γήπεδο. Τουλάχιστον ας προσπαθήσουμε να παίξουμε τον αγώνα αυτόν, όσο μπορούμε «πιο δίκαια».

Photo credit: Huawei Nova 11 Pro