Ας απομονώσουμε επιτέλους τη Leni Riefenstahl από το όποιο ναζιστικό της παρελθόν και ας την προσεγγίσουμε ως γυναικεία ιστορική προσωπικότητα και στα όσα πρόσφερε στο φύλο και στην τέχνη της.

Διαβάστε ακόμη: Τα μετάλλια ανήκουν στις γυναίκες των πρωταθλητών

Leni, Coco, Ezra

Ενενήντα χρόνια αργότερα πολλούς απασχολεί ακόμη η σχέση της Leni Riefenstahl με το ναζισμό.

O κατάλογος των καλλιτεχνών και των διανοουμένων που συνδέθηκαν με τον φασισμό είναι σημαντικά μεγάλος ακόμη και σήμερα, και συνεχίζει να συζητιέται σχεδόν ένα αιώνα μετά τη διατύπωση και εμφάνιση της συγκεκριμένης ιδεολογίας. Ακόμη και σήμερα, για παράδειγμα, είναι ποινικά κολάσιμο στη Γερμανία και στην Αυστρία να τραγουδήσει κάποιος δημόσια, την υπέροχη “Erika”, το ωραιότερο εμβατήριο που γράφτηκε ποτέ. Της Βέρμαχτ, του γερμανικού στρατού μάλιστα και όχι των Ες Ες. Και που σε τελευταία ανάλυση μιλάει για την αγαπημένη ενός φαντάρου…

Διαβάστε ακόμη: Άννα Αγγελικούση: Στις 50 πλουσιότερες αυτοδημιούργητες γυναίκες παγκοσμίως

Η Coco Chanel κατηγορήθηκε για συνεργασία με τους Γερμανούς κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής και για αντισημιτισμό. Ο αμερικανός ποιητής Ezra Pound για φασιστικές αντιλήψεις, όπως και ολόκληρο το καλλιτεχνικό κίνημα των φουτουριστών στην Ιταλία. Για συνεργασία με τους ναζί στοχοποιήθηκε ο Hugo Boss και ο Ferdinand Porsche. Το μάρκετινγκ πρώτο τούς απένειμε χάρη – σκεφτείτε μόνο το βάρος των brands με το οποίο συνδέουν το όνομά τους.

Το μάρκετινγκ αφήνουν παγερά αδιάφορο ο Ezra Pound, οι Ιταλοί φουτουριστές και η Leni Riefenstahl, μία κορυφαία κινηματογραφίστρια. Στο ιστορικό ντοκιμαντέρ “Ρίφενσταλ, Στην Καρδιά του Τρίτου Ράιχ” ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος Andres Veiel (Άντρες Φάιλ) αξιοποιώντας πολλές ώρες κινηματογραφημένης ιστορίας, προσπαθεί να απαντήσει στο κλασικό ερώτημα που προκύπτει αυθόρμητα όποτε αναφέρεται το ονοματεπώνυμο Leni Riefenstahl: Παρεξηγημένη και αδικημένη ή μεγάλη ψεύτρα; Ερώτημα με το οποίο ο “Έλληνας” διανομέας της ταινίας αρνήθηκε να ασχοληθεί, προσθέτοντας το πιο… πιασάρικο: “Στην καρδιά του Τρίτου Ράιχ”.

Η γνωριμία με τον Hitler

Το γυναικείο ιδανικό του Adolphe Hitler.

Η Leni Riefenstahl γεννήθηκε στο Βερολίνο το 1902 από εύπορη οικογένεια. Από μικρή η Leni ενδιαφέρθηκε για τον χορό και έφτασε να εμφανίζεται σε παράσταση του “Deutsches Theater” με σκηνοθέτη τον Max Reinhardt και να κάνει περιοδείες σε ολόκληρη τη Γερμανία, αλλά και στην Ευρώπη. Ένας σοβαρός τραυματισμός της στην Πράγα σήμανε το οριστικό τέλος της χορευτικής της καριέρας και ταυτόχρονα αλλαγή των καλλιτεχνικών της ενδιαφερόντων. Στράφηκε στην ηθοποιία και γύρισε τρεις βουκολικές ταινίες με τις οποίες έγινε πολύ γνωστή στη Γερμανία, αλλά και στον κύκλο των σκηνοθετών οι οποίοι εκτίμησαν την παράτολμη κοπέλα με την αδιαμφισβήτητη γοητεία.

Το μεγάλο άλμα στην ενασχόλησή της με τον κινηματογράφο έγινε με την ταινία “Γαλάζιο φως” που ολοκληρώθηκε το 1932, την οποία υπογράφει και ως σκηνοθέτης. Την ίδια χρονιά γνωρίστηκε και με τον σινεφίλ Adolph Hitler, ο οποίος της μετέφερε την εκτίμησή του. Είναι γεγονός πως Leni Riefenstahl, αν εξαιρέσει κάποιος το χρώμα των μαλλιών, ενσαρκώνει τέλεια την “άρια γυναίκα”: δυναμική, ανεξάρτητη, υγιής, τέλεια μητέρα ενός λόχου Γερμανών πολεμιστών.

Παράλληλα η Leni Riefenstahl εντυπωσιάστηκε από το ταλέντο του ως ομιλητή. Ακολούθησε μια σειρά ταινιών της που χαρακτηρίστηκαν τόσο έντονα προπαγανδιστικές, ώστε να εμποδίσουν το κοινό να διακρίνει τις ριζοσπαστικές σκηνοθετικές μεθόδους που η Riefenstahl πρώτη εφάρμοσε. Η δικαίωση για τη Leni Riefenstahl ήλθε με το φιλμάρισμα των Ολυμπιακών αγώνων του 1936, ύστερα από πρόσκληση του ίδιου του Fuhrer πλέον, Adolph Hitler.

Tο φιλμάρισμα που ανακάλυψε τη Lei Riefenstahl σήμερα γίνεται με κάμερα ρομπότ.

Η Riefenstahl επισκέφτηκε για να φωτογραφήσει την Ολυμπία, όπου τη βοήθησε η δική μας Nelly’s. Κατά τη διάρκεια των αγώνων χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τεχνικές, που εφαρμόζονται έως σήμερα: η κίνηση της κάμερας σε ράγες ή σε μίνι ασανσέρ, τα ανοικτά πλάνα. Οι δύο ταινίες της με θέμα τους Ολυμπιακούς αγώνες του 1936 “Ολυμπία μέρος πρώτο: η γιορτή των λαών” και “Ολυμπία μέρος δεύτερο: η γιορτή της ομορφιάς”, χαρακτηρίστηκαν αριστουργήματα και σε καμία περίπτωση προπαγανδιστικές.

Η εξαφάνιση της Leni

Η Leni Riefenstahl στην Αφρική με το μοναδικό βάρος που ανέχτηκε ποτέ στους ώμους της: μια κάμερα.

Παρόλο που η Leni Riefenstahl προς το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου αποκήρυξε το ναζισμό (μετά το θάνατο του αδελφού της στο μέτωπο) και έδωσε εξηγήσεις για να παρουσιάσει τη δική της αλήθεια στην αυτοβιογραφία της, έπαψε να δουλεύει είτε ως ηθοποιός είτε ως σκηνοθέτης τα μεταπολεμικά χρόνια. Χωρίς να έχει δικαστεί για τίποτε, χωρίς να έχει καταδικαστεί για οποιοδήποτε έγκλημα και παρότι επικαλέστηκε άγνοια των εγκλημάτων πολέμου (ωστόσο δήλωσε ότι οι Εθνικοσοσιαλιστές την είχαν συναρπάσει. Ήταν, όμως, πολύ αφελής για να αντιληφθεί τι ακριβώς διέπραττε το ναζιστικό καθεστώς, άρχισε να βρίσκει τη μία μετά την άλλη όλες τις πόρτες κλειστές.

Το 1956 αναχωρεί για την Αφρική, όπου άρχισε να γυρίζει ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο “The Black Cargo” (Το μαύρο φορτίο), που δεν ολοκληρώθηκε, με θέμα το δουλεμπόριο. Το 1968 εξέδωσε ένα φωτογραφικό λεύκωμα με τίτλο “Οι τελευταίοι των Νούμπα”. Το 1972 οι Times του Λονδίνου της ανάθεσαν τη φωτογράφηση των Ολυμπιακών Αγώνων του Μνάχου. Το 1975 επέστρεψε στο Σουδάν, όπου, παρά την ηλικία της (73 ετών), παίρνει μαθήματα καταδύσεων και, τον επόμενο χρόνο εκδίδει ένα ακόμη φωτογραφικό λεύκωμα, με τίτλο “People of Kau” (Οι άνθρωποι του Κάου). Το ίδιο έτος εκδίδει ένα ακόμη λεύκωμα με υποβρύχιες φωτογραφίες, το “Coral Garden” (Ο κήπος των κοραλλιών). Την τελευταία της ταινία “Εντυπώσεις κάτω από το νερό” θα την υπογράψει το 2002, ένα χρόνο πριν τον θάνατό της.

Η κληρονομιά της Leni

Στη Leni Riefenstahl οφείλουμε τον τρόπο που παρακολουθούμε σήμερα τις μεγάλες αθλητικές εκδηλώσεις και μαζικές συγκεντρώσεις. Πάνω από όλα όμως της χρωστάμε ότι ενσάρκωσε με τον τρόπο ζωής της, τη σύγχρονη γυναίκα, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, σχεδόν ένα αιώνα πριν. Ανεξάρτητη, δημιουργική και ελεύθερη να ακολουθήσει τις δικές της επιλογές και όχι αυτές που της “επιτάσσει” η κοινωνία.

Είναι ευτυχής συγκυρία που αυτόν τον Οκτώβριο δύο έργα, ένα κινηματογραφικό και ένα θεατρικό συνυπάρχουν στις αθηναϊκές αίθουσες. Στο ντοκιμαντέρ ήδη έχουμε αναφερθεί, οπότε απομένει το θεατρικό έργο. “Η Leni Riefenstahl κοιμάται τα βράδια;“, σε σκηνοθεσία και διασκευή της Βάνας Πεφάνη στο ομώνυμο βιβλίο του Άγγελου Ανδρεόπουλου, ξεκίνησε το 2ο έτος των παραστάσεών του στον Μικρό Κεραμεικό και παίζει κάθε Σάββατο στις 21:00. Στο έργο πρωταγωνιστούν η Άννα Αδριανού και ο Βασίλης Αφεντούλης.