O Albert Camus την περιέγραψε με μια εικόνα. “Μην περπατάς μπροστά μου. Μπορεί να μην σε ακολουθήσω. Μην περπατάς πίσω μου. Μπορεί να μην μπορώ να ανοίξω τον δρόμο. Να περπατάς δίπλα μου και να είσαι φίλος μου.” Ο C.S. Lewis εντόπισε τη σκηνή της γέννησης. “Η φιλία γεννιέται τη στιγμή που ένας άνθρωπος θα πει σε έναν άλλον: “Τι;! Κι εσύ; Νόμιζα πως μόνο εγώ…” Ο Mark Twain την συμπεριέλαβε στα απόλυτα της ζωής. “Καλοί φίλοι, καλά βιβλία και ήσυχη συνείδηση: αυτή είναι η ιδανική ζωή”. Ο Nietzsche την έβαλε ακόμα και στον γάμο, ως θεμελιώδες προαπαιτούμενο επιτυχίας. “Ένας γάμος δυστυχεί όχι επειδή του λείπει η αγάπη, αλλά επειδή του λείπει η φιλία”. Η φιλία είναι μια από τις πολυτιμότερες εκφράσεις επικοινωνίας της ανθρώπινης ζωής. Κι όσο μεγαλώνουμε, μοιάζει δυσκολότερη. Είναι, όντως, όμως;

Μπορείτε να διαβάσετε ακόμη: Ο δικαιωματικός άνθρωπος

“Ο κύκλος των γνωριμιών μου έχει κλείσει προ εικοσαετίας”

Όταν ήμουν μικρή, έβλεπα φανατικά ελληνικές ταινίες. Όσες είχαν πρωταγωνιστή τον Λάμπρο Κωνσταντάρα ήταν από τις αγαπημένες μου. Σε μια από αυτές, με τίτλο “Ένας τρελός γλεντζές”, υπάρχει μια σκηνή στην οποία συναντά για πρώτη φορά την πάμπλουτη θεία του συνεταίρου του. Εκεί, την ώρα που ο “συνέταιρος” Ανδρέας Μπάρκουλης πάει να κάνει τις συστάσεις, η “θεία” Κάκια Παναγιώτου λέει μια ατάκα, η οποία θα μου καρφωθεί για χρόνια στο μυαλό. “Θεία, να σας συστήσω…” “Περιττόν. Ο κύκλος των γνωριμιών μου έχει κλείσει προ εικοσαετίας.”

Όταν το είχα πρωτοακούσει μου φάνηκε κάπως cool, αστείο, αλλά και τόσο παράξενο. Μπορεί ένας άνθρωπος να αυτοπεριχαρακώνεται σε τέτοιο βαθμό; Πως γίνεται να σταματά κανείς να βάζει ανθρώπους στη ζωή του; Και κάτι ακόμα. Όταν φτάσω κι εγώ σε αυτήν την ηλικία, θα σταματήσω να κάνω φίλους;

Η Κάκια Παναγιώτου έπαιζε τον ρόλο μιας βαθύπλουτης γυναίκας κοντά στα 50, που τότε, στα παιδικά μου μάτια, έμοιαζε σχεδόν “γριά”. Σήμερα έχω όντως “αυτήν την ηλικία” και μπορώ, ευτυχώς, να κατανοήσω πολύ διαφορετικά την ατάκα της ταινίας.

Μπορείτε να διαβάσετε επίσης: Γιατί οι πασχαλινές διακοπές μπορεί να είναι δοκιμασία για τις φιλίες μας;

Φιλία για μια ζωή

Όσοι και όσες δεν έχετε γράψει ποτέ στο θρανίο του σχολείου BFF (Best Friends Forever, δηλαδή Καλύτεροι Φίλοι Για Πάντα) και το όνομα του κολλητού ή της κολλητής δίπλα στο δικό σας, να σηκώσετε χέρι. Σίγουρα είστε ελάχιστοι. Στις μικρές ηλικίες, η φιλία είναι μια μαγική συνθήκη. Η πρώτη συμβαίνει συνήθως πολύ νωρίς, όταν μόλις αρχίζει η συνειδητοποίηση πως υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι πέραν του στενού πλαισίου της οικογένειας. Ο νέος άνθρωπος που μπαίνει στη ζωή σας είναι συνήθως συνομήλικος, αλλά και τόσο διαφορετικός από εσάς. Η επιθυμία για ταύτιση είναι στο απόγειο και το συναίσθημα αφιλτράριστο. Τότε νιώθετε πως η φιλία αυτή θα κρατήσει για μια ζωή. Και το πιστεύετε ακράδαντα.

Τόσο εκείνη όσο κι εγώ δεν είχαμε “ανάγκη” μια ακόμα φιλία. Ωστόσο θεωρούμε η μία την άλλη “κολλητή”. Επειδή σήμερα έχουμε αρκετή εμπειρία ώστε να διακρίνουμε το καλό, όταν αυτό μας χτυπά την πόρτα.

Ρήξεις και αναπροσαρμογές σε μια φιλία

Όμως η ζωή, όπως το συνηθίζει, άλλωστε, απολαμβάνει να ανατρέπει τα ακράδαντα. Όπως το λένε και στο χωριό μου, life happens. Δεν μεγαλώνουμε όλοι με τον ίδιο τρόπο, δεν εξελισσόμαστε παρόμοια. Παράλληλα ναι, αλλά όχι με την ίδια ταχύτητα. Οι φιλίες μπορεί να γίνουν τοξικές, οι άνθρωποι αλλιώς από αυτό που θέλουμε ή/και έχουμε ανάγκη. Ή από αυτό που αναζητούν εκείνοι από εμάς. Μην ξεχνάμε πως η φιλία, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον τύπο σχέσης, είναι μια σχέση απολύτως αμφίδρομη. Κι αν δεν είναι, τότε δεν είναι ισότιμη. Άρα, δεν είναι φιλία.

Εκεί μπορεί να έρθει η ρήξη. Ρήξη, ωστόσο, δεν σημαίνει πάντα διάλυση. Μπορεί να είναι αναθεώρηση της συνθήκης, ορισμός νέων κανόνων, επανατοποθέτηση των ορίων. Όταν συμβεί αυτό, δεν αλλάζει μόνο η σχέση με τον συγκεκριμένο άνθρωπο. Αλλάζει και η αντίληψη που έχετε για τη φιλία. Διαπιστώνετε ξαφνικά πως στα τριάντα ή τα σαράντα δεν ονομάζετε φίλο κάποιον/α με τα ίδια κριτήρια που είχατε στα δώδεκα ή στα δεκαπέντε. Κι αυτό είναι σημάδι εξέλιξης.

Τότε διαπιστώσαμε πόσο κοινός ήταν ο τρόπος σκέψης και το αξιακό μας πλαίσιο. Αυτή η διαπίστωση δεν μπορεί γίνει στα δώδεκα, επειδή ένα παιδί στα δώδεκα δεν έχει προσωπικό αξιακό πλαίσιο. Τότε αρχίζει να το χτίζει.

Νέα κολλητή στα 45

Πριν τρία χρόνια γνώρισα την Π. Παρόμοια ηλικία, βήματα ζωής, επιλογές. Στην αρχή νιώθαμε αμφότερες πολύ επιφυλακτικές, αν και με καλή διάθεση. Στην πορεία, αρχίσαμε να ανοίγουμε και οι δύο κομματάκι – κομματάκι τα κουτιά του παρελθόντος μας. Τότε διαπιστώσαμε πόσο κοινός ήταν ο τρόπος σκέψης και το αξιακό μας πλαίσιο. Αυτή είναι μια διαπίστωση που δεν μπορεί να κάνει ένα παιδί στα δώδεκα, επειδή στα δώδεκα δεν έχει προσωπικό αξιακό πλαίσιο. Τότε αρχίζει να το χτίζει. Και είναι λαχείο να το χτίσουν με παρόμοιο τρόπο και οι παιδικοί του φίλοι. Στα 45, όμως, πολλά πράγματα είναι ήδη δομημένα. Ο προμετωπιαίος μας -το σημείο του εγκεφάλου που παράγει τη λογική σκέψη- αναγνωρίζει τον απέναντι πιο γρήγορα κι από scanner τελευταίας τεχνολογίας. Και δεν τον ξεγελάμε εύκολα.

Στην περίπτωση της Π., η αίσθηση είναι πως γνωρίζουμε η μια την άλλη δεκαετίες, και όχι μόνο τα τρία χρόνια που όντως κάνουμε παρέα. Μιλάμε στο τηλέφωνο και βγαίνουμε όσο επιτρέπουν οι υποχρεώσεις, ωστόσο κάθε φορά επικοινωνούμε πολύ ουσιαστικά. Τόσο εκείνη όσο κι εγώ έχουμε κι άλλες φίλες, δεν είχαμε “ανάγκη” μια ακόμα φιλία. Ωστόσο σήμερα, τρία χρόνια μετά, θεωρούμε η μία την άλλη “κολλητή”. Κι αυτό επειδή σήμερα έχουμε αρκετή εμπειρία ώστε να διακρίνουμε το καλό, όταν αυτό μας χτυπά την πόρτα. Αναγνωρίσαμε η μια στην άλλη τα σημεία ταύτισης, τις πολλές δυνατότητες εξέλιξης και πολύτιμης αλληλοβοήθειας. Και τηρούμε αμφότερες τον ίδιο κανόνα που θέσαμε άρρητα εξ αρχής. Αυτή η φιλία θα προχωρήσει με αμοιβαιότητα, ή δεν θα πάει πουθενά. Όλα αυτά είναι περίπου αδιανόητα στα 15, όμως γίνονται αβίαστα στα 45.

Αν με ρωτάτε, θεωρώ τη φιλία την πιο ευλογημένη κατάσταση στη ζωή ενός ανθρώπου. Και ναι, είναι απόλυτα εφικτή σε κάθε ηλικία. Αρκεί να ανοίξετε στον άλλον χαραμάδα για να μπει.

Photo credit: © 1991 – MGM / IMDb