Αν ο Μεγάλος Αδελφός του Όργουελ είχε παιδί με τη Σίλικον Βάλεϊ, θα το έλεγαν Mark. Ο άνθρωπος-πλατφόρμα, το αμφιλεγόμενο τέκνο της τεχνολογικής ελίτ, ο αυτοκράτορας του Facebook, ή του “Meta” όπως αποφάσισε να μετονομάσει το σύμπαν μας, σαν άλλος θεός που βαρέθηκε το παλιό του δημιούργημα, δήλωσε πρόσφατα ότι τα social media «πέθαναν». Χα! Αφού το λέει ο Mark, κάτι ξέρει. Ποιος να το έλεγε ότι ο βασιλιάς ανακοίνωσε την ημερομηνία λήξη τους; Και όμως, από ό,τι φαίνεται ο χρόνος δεν συγχωρεί τίποτα, ούτε καν τα πιο επιτυχημένα ψηφιακά αυτοκρατορικά βασίλεια.

Διαβάστε ακόμη: Γιατί η πολλή απενοχοποίηση κάνει κακό;

Ο Zuckerberg δεν είναι απλώς ένας τεχνοκράτης που «έφτιαξε κάτι μεγάλο». Είναι ο ιδιοφυής μηχανικός ενός συστήματος ελέγχου που μας πουλάει την ψευδαίσθηση της σύνδεσης ενώ θρυμματίζει τη συλλογικότητα. Καθρεφτίζει τις ζωές μας σε μια οθόνη για να μπορεί να τις πουλήσει σε διαφημιστές και καθεστώτα.

Μπορεί το Facebook να ξεκίνησε από ένα απλό εργαλείο επικοινωνίας, με την απατηλή υπόσχεση της σύνδεσης, της δημοκρατίας της πληροφορίας. Μετά όμως μεταλλάχθηκε σε μηχανή προπαγάνδας, πλατφόρμα παραπληροφόρησης, φάμπρικα δεδομένων. Ένα τεράστιο “data mine” όπου τα likes μας είναι ο νέος χρυσός και τα συναισθήματά μας το εμπόρευμα.

Διαβάστε ακόμη: Στα πενήντα… ξέρεις!

Ο μεγάλος αλγόριθμος που έφαγε τον άνθρωπο

Ας το παραδεχτούμε: τα social media, όπως τα ξέραμε κάποτε, πραγματικά «πέθαναν». Και ξέρετε γιατί; Επειδή το concept που είχαν πριν από 10-15 χρόνια, το «μοιράζομαι κάθε λεπτό της ζωής μου με τους άλλους», έχει αρχίσει να γίνεται όλο και πιο… κουραστικό. Θυμάμαι όταν άνοιξα για πρώτη φορά το Facebook το 2007. Φαινόταν μαγικό. Ένα σωρό άνθρωποι που είχα χάσει, που είχα ξεχάσει, που είχα αφήσει, ιστορίες, εικόνες, συνδέσεις… Και η ανάγκη να μοιραστώ. Και μάλιστα, όχι μόνο να μοιράζομαι, αλλά και να εκτίθεμαι σε μία τεράστια, ψηφιακή αγορά. Στην αρχή ήταν υπέροχο, αλλά μετά ήρθε η ανάγκη για επιβεβαίωση.

Αυτή η ανάγκη για likes και followers που σκότωσε τη γνησιότητα των κοινωνικών σχέσεων, με την κάθε μας κίνηση να αξιολογείται και την κάθε ανάρτησή μας να έχει έναν σκοπό. Αυτό το φαινόμενο έγινε ακόμη πιο έντονο όταν συνειδητοποιήσαμε πως πολλές πλατφόρμες έστησαν όλο το οικοσύστημα γύρω από τον αλγόριθμο, κάνοντάς μας «εξαρτημένους» από τις προτιμήσεις των άλλων και ξεχνώντας την αληθινή μας σύνδεση.

Ο Zuckerberg το είχε καταλάβει από την αρχή: δεν χρειαζόταν να μας ελέγχει με βία, όταν μπορούσε να μας ελέγχει μέσω της ματαιοδοξίας μας. Έστησε ένα σύμπαν όπου όλοι γινόμαστε εθελοντικά προϊόντα. Καλλιέργησε την ψευδαίσθηση πως κάθε φορά που “ανεβάζουμε” τη ζωή μας, την κάνουμε σημαντική, (αν και το μόνο που ανεβαίνουν τελικά είναι τα κέρδη του).

Τα social media του δεν είναι πλατφόρμες επικοινωνίας, είναι μηχανές μαζικής αυτοεπιβεβαίωσης.

Εθίζεσαι να κοιτάς τον εαυτό σου, να μετράς την αξία σου σε views, να σμιλεύεις την εικόνα σου με ψηφιακά εργαλεία. Έτσι κατασκευάζεται μια κοινωνία ναρκισσιστών που κραυγάζουν «κοίτα με!» στο ατέλειωτο timeline.

Το «από εδώ και μπρος»

Ας σκύψουμε στο «τώρα» και στο «από εδώ και μπρος». Εάν όντως τα social media όπως τα ξέραμε «πέθαναν», τι θα συμβεί στη συνέχεια; Η απάντηση είναι απλή, αλλά ταυτόχρονα τρομακτική: η αυθεντικότητα και η προστασία της ιδιωτικότητας θα επιστρέψουν. Ναι, το «κοινωνικό» έχει γίνει «σχεδόν» ανυπόφορο και γι’ αυτό το TikTok και άλλες πιο «κλειστές» πλατφόρμες κερδίζουν έδαφος. Πλατφόρμες που προσφέρουν αυθόρμητες εικόνες και βίντεο, χωρίς τη συνεχόμενη ανάγκη της τέλειας εικόνας ή του επιβεβαιωμένου brand.

Είναι σαφές πως το επόμενο βήμα θα είναι μια νέα εποχή για το Διαδίκτυο. Ήδη βλέπουμε νέες τάσεις, όπως η επαναφορά των μικρών, ιδιωτικών κοινοτήτων, όπου οι άνθρωποι μοιράζονται πραγματικά ενδιαφέροντα, χωρίς να ανησυχούν για τα “like counts” ή τις επιδόσεις τους στον αλγόριθμο.

Οπότε, αν τα social media όντως πέθαναν, ετοιμαστείτε για αναγέννηση. Όχι της εικόνας, αλλά του περιεχομένου, ξεκινώντας  πρώτα από όλα από αυτό: το τράβηγμα από την πρίζα. Όχι μόνο από το Facebook ή το Instagram, αλλά από την ανάγκη μας να υπάρχουμε μόνο όταν μας βλέπουν.

Καιρός να αποσυνδεθούμε. Όχι από το ίντερνετ, αλλά από την απάτη του εικονικού μεγαλείου. Όσο οι Zuckerberg του κόσμου κρατούν το τιμόνι, εμείς δεν είμαστε οδηγοί. Είμαστε το φορτίο.

Κι αν για τον ίδιο τον Zuckerberg αυτό σημαίνει «τέλος εποχής», για εμάς θα είναι μια νέα αρχή. Και ποιος ξέρει; Μπορεί να είμαστε εμείς οι δημιουργοί της επόμενης μεγάλης τάσης.

Photo credit: Instagram / Creative: Ανδρέας Κωστόπουλος