Το να ορίσει κανείς τα όρια της μόδας μόνο εύκολο δεν είναι, ίσως μάλιστα να μην είναι καν εφικτό. Στις τελευταίες δεκαετίες, αμέτρητα και συχνά τολμηρά πειράματα πραγματοποιήθηκαν με διάφορους τύπους υφασμάτων, καινοτόμες τεχνικές, ποικίλες επεξεργασίες και ολοένα πιο ριψοκίνδυνους συνδυασμούς όλων των παραπάνω στοιχείων. Ανάμεσα στα πιο περίπλοκα υλικά που τόλμησαν να προσεγγίσουν οι σχεδιαστές βρίσκεται το γυαλί, τόσο στη φυσική του υπόσταση, όσο και σε όλες τις εφαρμογές και αναδιατυπώσεις του μέσα από οπτικά εφέ, παιχνίδια υφής και εννοιολογικές αναλογίες. Θα μπορούσε, λοιπόν, κανείς να μιλήσει για τη λεγόμενη «μόδα του γυαλιού», αναφερόμενος σε αυτή την τάση που έκανε αισθητή την παρουσία της σε διαφορετικές περιόδους της σύγχρονης ιστορίας. Εσείς θα φορούσατε γυάλινα φορέματα;

Διαβάστε ακόμη: Γιατί φοράμε καπέλο; Η ιστορία πίσω από το πιο εμβληματικό αξεσουάρ

Τα περίτεχνα «shattered-glass» φορέματα του Oscar de la Renta έκλεψαν τις εντυπώσεις τόσο στην πασαρέλα όσο και στο κόκκινο χαλί. Εμφανίστηκαν στη φθινοπωρινή συλλογή Art Nouveau 2024 του οίκου, εμπνευσμένα από τα εμβληματικά βιτρό σχέδια της Tiffany & Company, και σύντομα έγιναν σήμα κατατεθέν του αμερικανικού fashion house.

Διαβάστε ακόμη: Marinière: Από το κατάστρωμα στη βιτρίνα της παγκόσμιας μόδας

Κατασκευασμένα προσεκτικά από χιλιάδες ακρυλικά κομμάτια βαμμένα στο χέρι, τα φορέματα αυτά δεν είναι ούτε γυάλινα ούτε θρυμματισμένα. Ωστόσο η ψευδαίσθηση είναι τόσο πειστική όσο και γοητευτική. Το παιχνίδισμα του φωτός στις πολυεδρικές επιφάνειες, σε συνδυασμό με το trompe l’oeil εφέ της εντυπωσιακής τεχνικής, δημιουργεί fashion στιγμιότυπα θυμίζοντάς μας το γοβάκι της Σταχτοπούτας.

Φόρεμα φτιαγμένο από νήματα γυαλιού. Photo credit: Rakow Library, Corning Museum of Glass

Η ιστορική σχέση της μόδας με το γυαλί

Μπορεί τα γυάλινα φορέματα να μοιάζουν με καινοτομία, ωστόσο η χρήση του γυαλιού στη μόδα έχει ιστορία αιώνων. Πολύ πριν από την εποχή των high-tech αξεσουάρ, όπως τα ρολόγια ή τα γυαλιά, άνδρες και γυναίκες ενέδιδαν στη γοητεία του γυαλιού, που χρησιμοποιούνταν ως πιο προσιτή, αν και εύθραυστη, εναλλακτική των πολύτιμων λίθων. Στα προ-βιομηχανικά χρόνια, γυάλινες «πέτρες» στόλιζαν παλτά, μανσέτες, βεντάλιες, κουμπιά και αγκράφες, δημιουργώντας εκθαμβωτικά εφέ στο φως των κεριών.

Αν και οι γυάλινες δημιουργίες έλαμπαν, δεν ήταν αιώνιες: ράγιζαν ή θόλωναν με τον χρόνο λόγω του λεγόμενου «glass disease».

Από τις χάντρες του 19ου αιώνα στα καπέλα από νήματα γυαλιού

Οι Βικτωριανοί βρήκαν πιο ανθεκτική λύση με τις μικροσκοπικές γυάλινες χάντρες, γνωστές ως seed beads ή sablé (από το γαλλικό «αμμώδης»). Με αυτές έφτιαχναν περίτεχνα πουγκιά, γάντια και σακούλες με σχέδια λουλουδιών, τοπίων και ζώων, πολλά από τα οποία διασώζονται μέχρι σήμερα.

Παράλληλα, υφαντουργοί ονειρεύονταν να υφάνουν νήματα γυαλιού όπως ο Ρουμπελστίλτσκιμ με το χρυσάφι. Ήδη από το 1841, εφημερίδες στην Αγγλία μιλούσαν για υφάσματα από λεπτά νήματα γυαλιού που δεν αλλοιώνονταν από τον ήλιο ή την υγρασία. Η εταιρεία Williams & Sowerby παρουσίασε τότε την πατενταρισμένη μέθοδο ύφανσης με γυαλί, πιθανότατα όμως για επενδύσεις επίπλων. Σύντομα, ωστόσο, το υλικό πέρασε και στη γυναικεία γκαρνταρόμπα. Το 1846, ο κατασκευαστής Joseph Weed παρουσίασε στο National Fair στην Ουάσινγκτον καπέλα από γυαλί και μετάξι που περιείχαν 140.000 γυάλινες κλωστές, ενώ το 1879 γερμανικές εφημερίδες ανέφεραν κατάστημα στη Βιέννη που πουλούσε ρούχα και αξεσουάρ από γυαλί, όπως γάντια, πέπλα και καπέλα με γυάλινες «φτερούγες».

Τα αναμνηστικά της Libbey στην Παγκόσμια Έκθεση περιλάμβαναν λαμπερές γραβάτες φτιαγμένες από πλεγμένες γυάλινες ίνες. Photo credit: Corning Museum of Glass

Το γυάλινο φόρεμα της Παγκόσμιας Έκθεσης του Σικάγου

Η Libbey Glass Company εντυπωσίασε στο Chicago World’s Fair το 1893 με ένα φόρεμα και μία ομπρέλα από γυαλί, σχεδιασμένα από τη Victorine Carmody. Το φόρεμα, που φυλάσσεται σήμερα στο Toledo Museum of Art, ζύγιζε πάνω από 6 κιλά. Η Infanta Eulalia της Ισπανίας παρήγγειλε αντίγραφο, αξίας περίπου 90.000 δολαρίων σε σημερινά χρήματα. Παρά τις δυσφορίες της με τον ρόλο της ως πριγκίπισσα, ένα κεφάλαιο των απομνημονευμάτων της είχε τίτλο «Τα δυσβάσταχτα καθήκοντα μιας πριγκίπισσας», η γεύση της στη μόδα ήταν βασιλική.

Τα φορέματα από υαλονήματα ήταν εντυπωσιακά αλλά ζύγιζαν περίπου 6,5 κιλά! Αυτό το συγκεκριμένο δεν μπορούσε να φορεθεί με άνεση. Photo credit: Corning Museum of Glass

Η διαδικασία ήταν εντυπωσιακή: ο υαλουργός τραβούσε με τσιμπίδα λεπτότατες ίνες γυαλιού από μια ράβδο που βυθιζόταν στη φλόγα. Τα νήματα τυλίγονταν σε τροχό και υφαίνονταν σε χειροποίητους αργαλειούς, συχνά αναμεμειγμένα με οργανικές ίνες για να γίνουν πιο ανθεκτικά. Τα φορέματα, όπως της Eulalia, δεν ήταν άκαμπτα κομμάτια γυαλιού, αλλά ελαφριά και λαμπερά υφάσματα, συνδυασμένα με μετάξι.

Η δημιουργία του φορέματος της Eulalia απαίτησε πάνω από 67 ώρες δουλειάς και ζύγιζε σχεδόν 6,5 κιλά, με κόστος 2.500 δολάρια, ποσό τεράστιο για την εποχή. Η πριγκίπισσα το αγάπησε τόσο, που επέτρεψε στη Libbey να τυπώσει το ισπανικό βασιλικό οικόσημο στις διαφημίσεις της.

Παρότι οι εφημερίδες της εποχής προέβλεπαν ότι τα γυάλινα ρούχα θα γίνονταν η νέα μεγάλη τάση, οι New York Times έγραφαν τότε ότι «προβλέπεται τα γυάλινα φορέματα να γίνουν μόδα, ελαφριά σαν φτερά, ανθεκτικά στο πλύσιμο και λαμπερά στα φώτα των αιθουσών χορού» η πραγματικότητα ήταν διαφορετική. Λίγες κυρίες τόλμησαν να παραγγείλουν τέτοιες δημιουργίες, οι οποίες ήταν περισσότερο εκθέματα εντυπωσιασμού παρά πρακτικά ενδύματα.

Ηθοποιοί όπως η Georgia Cayvan ανέβηκαν στη σκηνή με τέτοια δημιουργήματα, εκμεταλλευόμενες την ιριδίζουσα λάμψη τους στο θεατρικό φως.

Ένα φλοράλ μοτίβο κεντημένο με λευκό μετάξι και κομμάτια μπλε και διάφανου γυαλιού. Photo credit: Cooper Hewitt, Smithsonian Design Museum

Το Χόλιγουντ ανακαλύπτει τη μαγεία του γυαλιού

Το 1928, η ηθοποιός Alice White φόρεσε γυάλινο βραδινό φόρεμα στην ταινία Naughty Baby, ενώ το 1937 η Luli Deste εμφανίστηκε με φόρεμα από γυαλί στο She Married an Artist. Οι δημιουργίες αυτές δεν ήταν μόνο λαμπερές, αλλά και πρωτοποριακές για την κινηματογραφική τεχνολογία, αφού αντανακλούσαν περισσότερο φως από οποιοδήποτε άλλο υλικό.

Στη δεκαετία του ’30, οίκοι όπως της Anny Blatt πειραματίστηκαν με πλεκτά από νήματα γυαλιού, με φορέματα όπως το «White Lilac» και το «Spanish Nights».

Ένα άρθρο εφημερίδας του 1947 για μια «επίδειξη μόδας του μέλλοντος» με σχέδια βασισμένα σε γυαλί. Photo credit: Reveille μέσω Newspapers.com

Η τεχνολογική επανάσταση του Fiberglas

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η ανακάλυψη του Fiberglas (1936) άνοιξε νέους δρόμους. Το 1947, ο οίκος Julius Kayser & Company παρουσίασε μελλοντολογική επίδειξη μόδας με αθλητικά ρούχα, εσώρουχα και ακόμα και νυφικά από γυαλί και τρίχες αλόγου. Αν και οι δημιουργίες δεν βγήκαν ποτέ στην αγορά, η ιδέα έδειχνε το μέλλον.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’50, τα υφάσματα από γυαλί περιορίστηκαν στη διακόσμηση εσωτερικών χώρων, καθώς ήταν ανθεκτικά στη φωτιά, δεν μάζευαν ούτε τέντωναν, αλλά δεν μπορούσαν να βαφτούν ή να σιδερωθούν. Το 1962, η Owens-Corning Fiberglas Corporation παρουσίασε πρωτότυπα φορέματα και παλτά, προωθώντας το νέο Beta νήμα, πιο ανθεκτικό και πιο ελαφρύ. Ωστόσο, τα παράπονα για ερεθισμούς στο δέρμα οδήγησαν το 1972 στην Κανονιστική Διάταξη για Ετικέτες Φροντίδας, που επέβαλε οδηγίες πλυσίματος στα ρούχα.

Το γυαλί στη σύγχρονη μόδα

Στον 21ο αιώνα, δημιουργοί όπως ο Alexander McQueen και η Iris van Herpen συνέχισαν την παράδοση. Ο McQueen το 2001 σχεδίασε μπούστο από γυάλινα μικροσκόπια βαμμένα κόκκινα, ενώ η van Herpen έχει πειραματιστεί με φυσητό γυαλί και 3D printed στοιχεία. Το 2022, ο οίκος Coperni παρουσίασε την περίφημη γυάλινη τσάντα Swipe σε συνεργασία με τον χειροτέχνη Heven, η οποία προκάλεσε αίσθηση στο κόκκινο χαλί, παρότι ήταν εξαιρετικά εύθραυστη και δυσλειτουργική.

Ένα φόρεμα του Alexander McQueen του 2001 φτιαγμένο από γυάλινες πλακίδες μικροσκοπίου. Photo credit: Metropolitan Museum of Art / Alexander McQueen

Το γυαλί στη μόδα αποτελεί ένα σχόλιο πάνω στη φθαρτότητα, την ομορφιά και τη ματαιοδοξία. Είτε στο κόκκινο χαλί είτε στην ιστορία της υψηλής ραπτικής, τα γυάλινα δημιουργήματα μάς θυμίζουν ότι η μόδα είναι τόσο εύθραυστη όσο και συναρπαστική.