Μόδα, όνειρα και επιθυμία: Από τον Freud στον Versace

Η πρώτη έκθεση που εξερευνά την πολιτισμική ιστορία της μόδας και της ψυχανάλυσης θα παρουσιαστεί στο Μουσείο στο FIT (MFIT) από τις 10 Σεπτεμβρίου 2025 έως τις 4 Ιανουαρίου 2026. Με τίτλο Dress, Dreams, and Desire: Fashion and Psychoanalysis αντλεί από βασικές ψυχαναλυτικές έννοιες γύρω από την επιθυμία, το σεξουαλικό φετιχισμό, την ταυτότητα του φύλου και το ασυνείδητο, για να ερμηνεύσει σχεδόν 100 ρούχα σχεδιαστών όπως οι Azzedine Alaia, Gabrielle “Coco” Chanel, Willy Chavarria, Bella Freud, John Galliano, Jean Paul Gaultier, Rei Kawakubo, Alexander McQueen, Thierry Mugler, Rick Owens, Olivier Rousteing, Sonia Rykiel, Elsa Schiaparelli, Jeremy Scott, Jun Takahashi, Gianni και Donatella Versace, Viktor & Rolf, Grace Wales Bonner, Vivienne Westwood και Yohji Yamamoto.

Δείτε ακόμη: 9 γυναίκες που καθορίζουν το μέλλον της μόδας 

«Η μόδα είναι ένας βασικός φακός μέσα από τον οποίο βλέπουμε τον εαυτό μας — και το πώς μας βλέπουν οι άλλοι. Μακριά από το να είναι επιφανειακή, η μόδα μπορεί να θεωρηθεί ως μια ‘βαθιά επιφάνεια’ που επικοινωνεί τις ασυνείδητες επιθυμίες και αγωνίες μας, χωρίς κανείς μας να είναι πλήρως ενήμερος για τα μηνύματα που εκπέμπει», λέει η διευθύντρια και επικεφαλής επιμελήτρια του MFIT, Dr. Valerie Steele.

Bustier του Issey Miyake,1983 (Eileen Costa, The Museum at FIT)

Η έκθεση ξεκινάει χρονολογικά με τις θεωρίες του για τη σεξουαλικότητα και το ασυνείδητο, καθώς και την «επιδειξιομανή» και «ναρκισσιστική» σχέση των γυναικών με τη μόδα. Στη συνέχεια, η έκθεση ξεναγεί τους επισκέπτες στις δεκαετίες του 1920 και 1930, όταν ο Βρετανός ψυχαναλυτής J.C. Flügel ζήλευε την ελευθερία των γυναικών να στολίζονται και να εκθέτουν τον εαυτό τους, ενώ η Joan Riviere υποστήριξε ότι η θηλυκότητα ήταν μια «μεταμφίεση» που επιβαλλόταν από τις προκαταλήψεις των ανδρών.

Βραδινό φόρεμα, Jeremy Scott for Moschino, 2014 (Eileen Costa, The Museum at FIT)

Η έκθεση συνεχίζει θεματικά με διάφορες ερμηνείες της μόδας μέσα από το πρίσμα ψυχαναλυτικών ιδεών. Ο Freud ερμήνευσε τα περισσότερα όνειρα ως μεταμφιεσμένες σεξουαλικές επιθυμίες — κάτι που οπτικοποιείται με το φόρεμα-μπάρα σοκολάτας της Moschino, που παραπέμπει στην αρχή της ηδονής, την τάση να αναζητούμε την απόλαυση και να αποφεύγουμε τον πόνο. Αντίθετα, ο Carl Jung ερμήνευσε τα όνειρα με όρους αιώνιων αρχέτυπων από το συλλογικό ασυνείδητο, που αντιπροσωπεύονται στις «ιέρειες της επιθυμίας» του Rick Owens. Ο Josephus Thimister αναφέρθηκε στη σφαγή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου μέσα από τη συλλογή του 1915 Opulence and Bloodshed, ενώ ο Jun Takahashi από τους Undercover δημιούργησε μια συλλογή με τριαντάφυλλα και ξυράφια, που μπορεί να ερμηνευτεί ως ανάκληση του Έρωτα και του Θανάτου, των δύο βασικών ανθρώπινων ενστίκτων σύμφωνα με τον Freud.

Δείτε ακόμη: Το Rex ζωντανεύει ξανά: Από το ’30 στο σήμερα 

Η έκθεση εξερευνά επίσης την εξέλιξη της εικόνας του σώματος και της προσωπικής ταυτότητας, μέσα από το πρίσμα της θεωρίας του Jacques Lacan για το στάδιο του καθρέφτη. Για παράδειγμα, το διάσημο mirror jacket της Elsa Schiaparelli θα μπορούσε να ερμηνευτεί εν μέρει μέσα από τη δική της αμφίθυμη στάση απέναντι στην εικόνα της στον καθρέφτη ή απέναντι στην εικόνα του σώματος που δημιουργείται μέσω της εσωτερίκευσης του βλέμματος του άλλου.

Μελετητές της μόδας έχουν επίσης, πρόσφατα, αξιοποιήσει την έννοια του δερμικού εγώ (skin ego) του Didier Anzieu, δηλαδή μια αίσθηση του εαυτού που αρχικά σχηματίζεται μέσα από τις αισθήσεις του δέρματος, για να ερμηνεύσουν το ρούχο ως ένα μεταβαλλόμενο, ανανεώσιμο δεύτερο δέρμα, που προσφέρει τόσο σωματική όσο και ψυχολογική προστασία.

Η έκθεση εφαρμόζει περαιτέρω τις ψυχαναλυτικές ιδέες για να ερμηνεύσει την κίνηση προς τον μη-δυαδικό και άφυλο ρουχισμό, που συνδέεται με τη σύγχρονη ανοιχτότητα της κοινωνίας σχετικά με τη σεξουαλικότητα και το φύλο.

Την έκθεση συνοδεύει η έκδοση Dress, Dreams, and Desire: A History of Fashion and Psychoanalysis (Bloomsbury Visual Arts, Νοέμβριος 2025), με 8 νέα κεφάλαια της Dr. Steele.