Σε μια εποχή που το στρες, η αβεβαιότητα και οι «γρήγορες λύσεις» κυριαρχούν στην καθημερινότητά μας, ο Marc Brackett έχει κάτι διαφορετικό να προτείνει: να μάθουμε επιτέλους να κατανοούμε τα συναισθήματά μας. Ο ιδρυτής του Yale Center for Emotional Intelligence και συγγραφέας των best sellers Permission to Feel και Dealing With Feeling συνεργάζεται με προσωπικότητες όπως η Πριγκίπισσα της Ουαλίας Kate Middleton και η Selena Gomez, φέρνοντας στο προσκήνιο μια νέα αντίληψη για την ψυχική υγεία.

Διαβάστε ακόμη: 3 κοινοί μύθοι για το στρες

O Marc Brackett

Ο Brackett επιμένει πως κάθε συναίσθημα είναι πολύτιμο, γιατί κουβαλά πληροφορίες από το βαθύτερο κομμάτι του εαυτού μας. Όπως λέει, το πρόβλημα δεν είναι τι νιώθουμε, αλλά πώς διαχειριζόμαστε αυτό που νιώθουμε. Για εκείνον, η «ρύθμιση των συναισθημάτων» δεν είναι έμφυτη ικανότητα, αλλά δεξιότητα που μαθαίνεται μέσα από εκπαίδευση, πρότυπα και πρακτική.

Διαβάστε ακόμη: Πώς ο δεύτερος εγκέφαλος αλλάζει τον τρόπο που σκέφτεστε

Η δουλειά του Brackett τον έχει φέρει κοντά σε πρόσωπα με μεγάλη επιρροή. Συνεργάζεται με το Royal Foundation Center for Early Childhood της Kate και του William, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση προγραμμάτων που προάγουν την ψυχική υγεία των παιδιών. Παράλληλα, βρίσκεται στο συμβουλευτικό συμβούλιο της Rare Beauty της Selena Gomez, η οποία ενστερνίζεται τη μέθοδό του “mood meter”, μια απλή, οπτική γλώσσα χρωμάτων για να κατανοούμε καλύτερα τα συναισθήματα.

Το αδιέξοδο των «γρήγορων λύσεων»

Στην εποχή των social media, οι «instant experts» υπόσχονται μαγικές λύσεις: «Διώξτε το άγχος με μια ανάσα», «Γίνετε ευτυχισμένοι σε 5 λεπτά». Ο Brackett είναι κατηγορηματικός: δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις. «Το να μάθουμε να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματα είναι δια βίου έργο», τονίζει. Αντί για μαγικές συνταγές, χρειάζεται συνειδητή προσπάθεια, εξάσκηση και υπομονή.

Το βιβλίο του Marc Brackett

Άγχος ή στρες;

Ένα από τα βασικά σημεία του νέου του βιβλίου είναι η ανάγκη να ξεχωρίζουμε τα συναισθήματα με ακρίβεια. «Οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν τη διαφορά μεταξύ άγχους και στρες», λέει. Το άγχος συνδέεται με την αβεβαιότητα, με το φόβο για όσα δεν μπορούμε να προβλέψουμε. Το στρες, αντίθετα, έχει να κάνει με τις υπερβολικές απαιτήσεις και την έλλειψη χρόνου ή πόρων για να τις διαχειριστούμε. Όσο πιο πλούσιο λεξιλόγιο έχουμε για να περιγράψουμε τα συναισθήματά μας, τόσο καλύτερα μπορούμε να τα ρυθμίσουμε.

Η παγίδα της ψηφιακής ζωής

Μελέτες δείχνουν ότι η υπερβολική χρήση των social media αυξάνει το άγχος και δυσκολεύει την παρουσία μας στην πραγματική ζωή. Ο Brackett εξηγεί πως, παρότι οι αλγόριθμοι προσφέρουν συμβουλές και «συμφωνούν» με τις ανησυχίες μας, η πραγματική άσκηση των δεξιοτήτων γίνεται μόνο στον πραγματικό κόσμο. «Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι η στρατηγική που διαβάσατε στο διαδίκτυο θα δουλέψει στην πράξη», σημειώνει.

Από την πολιτική μέχρι την καθημερινότητα

Ο Brackett θεωρεί ότι η συναισθηματική παιδεία θα έπρεπε να απασχολεί ακόμα και τους πολιτικούς. Φαντάζεται έναν κόσμο όπου κάθε πολιτική απόφαση θα αξιολογείται με βάση τις συνέπειες που μπορεί να έχει στη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών, όπως ελέγχουμε τις εκπομπές ρύπων για το περιβάλλον.

Τρία εργαλεία για το τέλος του 2025

Αν σας άφηνε με τρεις μόνο συμβουλές για να αντέξετε την πίεση των καιρών, αυτές θα ήταν:

Αποδεχθείτε τα συναισθήματά σας: δεν είναι «καλά» ή «κακά», είναι δεδομένα
Στην καθημερινότητα, έχουμε μάθει να κατηγοριοποιούμε τα συναισθήματα σε θετικά και αρνητικά. Η χαρά και ο ενθουσιασμός θεωρούνται «επιθυμητά», ενώ η θλίψη, ο θυμός ή το άγχος αντιμετωπίζονται σαν εμπόδια που πρέπει να εξαλειφθούν. Όμως, σύμφωνα με τον Marc Brackett, αυτή η διάκριση είναι παραπλανητική. «Δεν υπάρχουν κακά συναισθήματα», επισημαίνει. «Υπάρχουν μόνο πληροφορίες που έρχονται στην επιφάνεια».

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Σημαίνει ότι κάθε συναίσθημα είναι ένα μήνυμα. Ο θυμός, για παράδειγμα, μπορεί να αποκαλύπτει ότι κάποια όρια έχουν παραβιαστεί. Η λύπη ίσως υποδεικνύει ότι χρειάζεστε χρόνο για να επεξεργαστείτε μια απώλεια ή μια απογοήτευση. Το άγχος, από την άλλη, σας προειδοποιεί ότι βιώνετε αβεβαιότητα ή έλλειψη ελέγχου. Αντί, λοιπόν, να τα καταπιέζετε ή να τα θεωρείτε «αδυναμία», ο Brackett προτείνει να τα δείτε ως δεδομένα που μπορούν να καθοδηγήσουν τις επιλογές και τις αντιδράσεις σας.

Η αποδοχή δεν σημαίνει παραίτηση. Δεν σημαίνει ότι μένετε παγιδευμένοι σε μια δυσάρεστη κατάσταση, αλλά ότι αναγνωρίζετε τι νιώθετε, χωρίς ενοχές ή αυτοκριτική. Είναι το πρώτο βήμα για να μπορέσετε να ρυθμίσετε αποτελεσματικά το συναίσθημα, αντί να αφήσετε αυτό να σας κατακλύσει.

Έρευνες δείχνουν ότι όσοι αναγνωρίζουν και αποδέχονται τα συναισθήματά τους έχουν καλύτερη ψυχική ανθεκτικότητα, λιγότερα συμπτώματα άγχους και μεγαλύτερη ικανοποίηση στη ζωή τους. Με άλλα λόγια, η επίγνωση είναι η γέφυρα που μετατρέπει ένα «δυσάρεστο» συναίσθημα σε εργαλείο αυτογνωσίας και ανάπτυξης.

Σκεφτείτε το σαν να έχετε έναν εσωτερικό μετεωρολογικό χάρτη: ο θυμός είναι η καταιγίδα, η χαρά ο ήλιος, η λύπη η βροχή. Δεν χρειάζεται να «διαγράψετε» τον καιρό. Χρειάζεται να κατανοήσετε τις συνθήκες ώστε να ξέρετε πώς να κινηθείτε μέσα σε αυτές.

Καλλιεργήστε αυτοσυμπόνια αντί να γίνεστε ο πιο αυστηρός κριτής του εαυτού σας

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε έναν εσωτερικό «κριτή» που δεν σταματά ποτέ να μας υπενθυμίζει τα λάθη μας, τις αδυναμίες μας ή όσα δεν καταφέραμε. Αυτός ο αυστηρός εσωτερικός διάλογος μπορεί να λειτουργεί σαν τροχοπέδη στην ψυχική μας ισορροπία. Αντί να μας ενθαρρύνει να προχωρήσουμε, μας παγιδεύει σε έναν φαύλο κύκλο αυτομομφής και ενοχών.

Ο Marc Brackett προτείνει κάτι διαφορετικό: να καλλιεργήσουμε αυτοσυμπόνια. Τι σημαίνει αυτό; Να αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας με την ίδια καλοσύνη και κατανόηση που θα δείχναμε σε έναν καλό μας φίλο. Αν ο φίλος σας αποτύγχανε σε μια επαγγελματική συνέντευξη, δεν θα τον κατακρίνατε, αλλά θα του δίνατε κουράγιο να προσπαθήσει ξανά. Γιατί, λοιπόν, να μην κάνετε το ίδιο και για εσάς;

Η αυτοσυμπόνια δεν είναι επιείκεια ούτε αδιαφορία για την πρόοδο. Είναι μια ισορροπημένη στάση απέναντι στα λάθη και τις δυσκολίες. Αναγνωρίζετε ότι όλοι οι άνθρωποι σφάλουν, ότι η αποτυχία είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας, και ότι η αξία σας δεν καθορίζεται από μια μόνο στιγμή ή από ένα αρνητικό συναίσθημα.

Έρευνες της ψυχολόγου Kristin Neff, πρωτοπόρου στον τομέα της αυτοσυμπόνιας, δείχνουν ότι όσοι καλλιεργούν αυτήν τη στάση έχουν χαμηλότερα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης και μεγαλύτερη ψυχική ανθεκτικότητα. Επιπλέον, τείνουν να έχουν καλύτερες σχέσεις, γιατί όταν σταματάμε να είμαστε σκληροί με τον εαυτό μας, γινόμαστε λιγότερο επικριτικοί και με τους άλλους.

Στην πράξη, η αυτοσυμπόνια μπορεί να ξεκινήσει με μικρά βήματα:

  • Να αλλάξετε τον εσωτερικό σας διάλογο, μιλώντας στον εαυτό σας με τρυφερότητα.
  • Να αποδεχθείτε ότι τα λάθη είναι μαθησιακές εμπειρίες, όχι τελεσίδικες αποτυχίες.
  • Να προσφέρετε στον εαυτό σας τα ίδια περιθώρια ξεκούρασης και φροντίδας που θα προσφέρατε σε κάποιον που αγαπάτε.

Όπως τονίζει ο Brackett, η σκληρή αυτοκριτική δεν οδηγεί στην πρόοδο, αλλά στην παράλυση. Αντίθετα, η αυτοσυμπόνια λειτουργεί σαν καύσιμο που μας δίνει τη δύναμη να σηκωθούμε ξανά, πιο ήρεμοι, πιο δυνατοί και πιο έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε την επόμενη πρόκληση.

Στρέψτε το βλέμμα προς τους άλλους
Όταν βιώνουμε δύσκολα συναισθήματα, η πρώτη μας αντίδραση είναι συχνά να κλειστούμε στον εαυτό μας. Απομονωνόμαστε, αποφεύγουμε να μιλήσουμε γι’ αυτό που μας βαραίνει και παγιδευόμαστε σε έναν εσωτερικό μονόλογο. Ο Marc Brackett μάς προτρέπει να κάνουμε το ακριβώς αντίθετο: να στραφούμε προς τους άλλους.

Η αλληλεγγύη και η προσφορά στήριξης είναι και ένας ισχυρός μηχανισμός αυτοπροστασίας. Έρευνες στην ψυχολογία της θετικής συμπεριφοράς δείχνουν ότι η βοήθεια προς τρίτους μειώνει τα επίπεδα άγχους, ενισχύει την αίσθηση του ανήκειν και καλλιεργεί νοήματα ζωής. Όταν απλώνετε το χέρι σας σε κάποιον που περνά δυσκολίες, ενεργοποιείτε κυριολεκτικά «κύκλους ευεξίας»: βλέπετε τον άλλο να ανακουφίζεται, και η ίδια η εμπειρία σας γεμίζει με δύναμη και αισιοδοξία.

Δεν είναι τυχαίο ότι οι κοινωνίες με ισχυρούς δεσμούς αλληλεγγύης καταγράφουν χαμηλότερα ποσοστά κατάθλιψης και μεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε κρίσεις. Η πράξη της προσφοράς, μικρή ή μεγάλη, μας υπενθυμίζει ότι δεν είμαστε μόνοι απέναντι στις δυσκολίες.

Στην πράξη, αυτό μπορεί να σημαίνει:

  • Να αφιερώσετε λίγο χρόνο για να ακούσετε πραγματικά έναν φίλο που δυσκολεύεται.
  • Να συμμετάσχετε σε μια εθελοντική δράση.
  • Να δείξετε κατανόηση σε έναν συνάδελφο που πιέζεται στη δουλειά.

Όπως τονίζει ο Brackett, η κίνηση προς τον άλλον έχει «δυναμικό αντίκτυπο»: η υποστήριξη που προσφέρετε γυρίζει πίσω σε εσάς σαν κύμα ενδυνάμωσης. Αντί να εγκλωβίζεστε στην εσωστρέφεια του πόνου ή του θυμού, αποκτάτε μια νέα προοπτική: βλέπετε ότι οι δυσκολίες είναι κοινές και ότι η ενσυναίσθηση είναι ίσως το πιο θεραπευτικό εργαλείο που διαθέτουμε.

Με άλλα λόγια, στρέφοντας το βλέμμα προς τους γύρω σας, δίνετε, αλλά ταυτόχρονα λαμβάνετε. Και αυτός ο αμοιβαίος κύκλος φροντίδας είναι ένας από τους πιο ουσιαστικούς τρόπους να ενισχύσετε την ψυχική σας ανθεκτικότητα.

Στον κόσμο του Marc Brackett, η συναισθηματική νοημοσύνη δεν είναι πολυτέλεια ούτε μόδα, αλλά μια ουσιαστική δεξιότητα ζωής. Και ίσως αυτό να είναι το πιο πολύτιμο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας και στις επόμενες γενιές.

Photo credit: @princeandprincessofwales/IG – @selenagomez/IG