Συχνά σας λένε ότι είστε υπερβολικά αυστηροί με τον εαυτό σας; Ίσως δεν πρόκειται απλώς για μια φάση χαμηλής αυτοεκτίμησης. Τις περισσότερες φορές, αυτά που νιώθετε μπορεί να συνδέονται είτε με το σύνδρομο του απατεώνα είτε με ένα σύνδρομο κατωτερότητας.

Διαβάστε ακόμη: Πώς να προστατευτείτε από την παθητική επιθετικότητα στη δουλειά

Όλο και περισσότεροι γνωρίζουμε το σύνδρομο του απατεώνα. Ίσως έχετε συναντήσει συνεργάτες που δεν σταματούν να λένε πόσο υπερβολικά εξειδικευμένοι είναι, ενώ ταυτόχρονα ξέρετε κάποια γυναίκα ή άνδρα που, παρά την επιτυχία του, νιώθει ότι δεν αξίζει τη θέση του, ότι δεν είναι ικανός στη δουλειά του ή αποδίδει όλες τις επιτυχίες του απλώς στην τύχη.

Διαβάστε ακόμη: Η τέχνη να ζητάτε ειλικρινά συγγνώμη, σύμφωνα με το Harvard

Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το φαινόμενο αυτό έχει γίνει κοινός τόπος, με ανθρώπους να μοιράζονται τις δικές τους δυσκολίες να αποδεχτούν ότι, ίσως, απλώς είναι πολύ καλοί σε αυτό που κάνουν. Κάποιοι από εσάς μπορεί να δυσκολεύεστε να δεχτείτε κομπλιμέντα ή να εμποδίζετε τον εαυτό σας να ανελιχθεί και να κάνει καριέρα. Αν όμως οι γύρω σας συνεχώς σας λένε ότι είστε υπερβολικά αυστηροί με τον εαυτό σας, τότε ίσως αντιμετωπίζετε κάτι διαφορετικό: το σύνδρομο κατωτερότητας.

Σε τι διαφέρει το ένα από το άλλο;

Ο ψυχολόγος – ψυχοθεραπευτής Πάτροκλος Παπαδάκης εξηγεί ότι το σύνδρομο κατωτερότητας εκδηλώνεται ως “μια επίμονη αίσθηση ανεπάρκειας ή χαμηλής αυτοεκτίμησης, η οποία οδηγεί το άτομο να νιώθει κατώτερο των άλλων, ανεξάρτητα από τις πραγματικές του ικανότητες ή επιτεύγματα. Αυτό μπορεί να επηρεάσει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές, προκαλώντας χρόνια αμφιβολία, υπερ-αντισταθμιστική συμπεριφορά, αποφυγή ή απομόνωση”.

Αντίθετα, το χαρακτηριστικό στο σύνδρομο του απατεώνα είναι το διαρκές άγχος που βιώνει το άτομο να μην αποκαλυφθεί η ανεπάρκεια του σε κάποιον τομέα, ακόμα και αν η πιθανότητα αυτή είναι στην πραγματικότητα μηδαμινή. Αυτή η ανασφάλεια ενισχύει την πεποίθηση ότι δεν είμαστε αρκετά καλοί, παρά τις αντικειμενικές μας επιτυχίες.

Μπορεί να σας κάνει να νιώθετε την ανάγκη για απόλυτο έλεγχο, να εργάζεστε υπερβολικά ή να αναζητάτε την τελειότητα ως τρόπο αντιμετώπισης. Παρ’ όλα αυτά, το σύνδρομο του απατεώνα δεν παρεμποδίζει απαραίτητα την ικανότητά σας να επιτύχετε όσα θέλετε.

Πώς το σύνδρομο κατωτερότητας μπορεί να επηρεάσει τη ζωή σας;

Αντίθετα, το σύνδρομο κατωτερότητας μπορεί να γίνει πραγματικό εμπόδιο. Ο ψυχολόγος εξηγεί ότι επηρεάζει σχεδόν κάθε τομέα της ζωής σας. Εκδηλώνεται ως χρόνια αμφιβολία, φόβος αποτυχίας και επίμονη αίσθηση ανεπάρκειας, τα οποία υπονομεύουν την αυτοπεποίθηση, περιορίζουν την επαγγελματική πρόοδο και μειώνουν την αποφασιστικότητά σας. Στην εργασία, μπορεί να αποφεύγετε προκλήσεις, να υποαποδίδετε παρά τις δυνατότητές σας ή να υπερκαλύπτεστε μέσω υπερβολικής προσπάθειας ή τελειομανίας.

Στην προσωπική ζωή, η κατάσταση αυτή μπορεί να σας κάνει ανασφαλείς, να προσπαθείτε συνεχώς να ευχαριστείτε τους άλλους, να γίνεστε αμυντικοί ή να απομονώνεστε, δυσκολεύοντας τη δημιουργία και διατήρηση υγιών σχέσεων. Συναισθηματικά, τροφοδοτεί το άγχος, την κατάθλιψη, την ενοχή και την αυστηρή εσωτερική κριτική, μειώνοντας την ψυχική ανθεκτικότητα και την αυτοσυμπόνια σας.

Με τον καιρό, το σύνδρομο κατωτερότητας φθείρει την αυτοεκτίμηση, παραμορφώνει την εικόνα που έχετε για τον εαυτό σας και σας εμποδίζει να ευημερήσετε τόσο προσωπικά όσο και επαγγελματικά. Επηρεάζει επίσης τη λήψη αποφάσεων και την ανάληψη ρίσκου, προκαλώντας δισταγμό, χαμένες ευκαιρίες και απροθυμία να κυνηγήσετε στόχους.

Πώς να ξεπεράσετε το σύνδρομο κατωτερότητας;

Ο ψυχολόγος προτείνει τη γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, για να αντιμετωπιστούν τόσο το σύνδρομο του απατεώνα όσο και το σύνδρομο κατωτερότητας. Το πρώτο βήμα είναι να κατανοήσετε ότι το άγχος και η αμφιβολία συχνά πηγάζουν από τη φυσική μας δυσφορία απέναντι στην αβεβαιότητα. Αυτή η δυσφορία μπορεί να τροφοδοτήσει την τελειομανία και την πεποίθηση ότι πρέπει να είμαστε αλάνθαστοι για να αποφύγουμε την αποτυχία ή την αρνητική κρίση.

Αναγνωρίζοντας και αντιμετωπίζοντας αυτές τις πεποιθήσεις που βασίζονται στον φόβο, εστιάζετε στην προσπάθεια, στις αξίες σας και σε όσα μπορείτε να ελέγξετε. Το να γιορτάζετε την πρόοδό  σας, να αποδέχεστε τις προκλήσεις και να νιώθετε υπερήφανοι για την προσπάθειά σας, ιδιαίτερα σε στιγμές που ξεφεύγετε από τη ζώνη άνεσής σας, βοηθούν στην αναδόμηση των μοτίβων ανεπάρκειας και στην ανάπτυξη γνήσιας αυτοπεποίθησης.

Μπορείτε επίσης να αντιμετωπίσετε την εσωτερική φωνή που σας λέει ότι δεν είστε αρκετά καλοί, παρατηρώντας την αφήγηση, ώστε να αποστασιοποιηθείτε και να μειώσετε την επιρροή της.

Αξίζει να θυμάστε ότι αυτές οι αυτοαντιλήψεις έχουν σχηματιστεί με την πάροδο του χρόνου, οπότε ίσως χρειαστεί χρόνος για να αλλάξετε την εικόνα που έχετε για τον εαυτό σας. Ο ψυχολόγος επισημαίνει ότι οι αιτίες του συνδρόμου κατωτερότητας συχνά πηγάζουν από βαθιά ριζωμένες, αρνητικές αυτοαντιλήψεις που αναπτύχθηκαν στην παιδική ηλικία, όπως επαναλαμβανόμενη κριτική, παραμέληση ή εκφοβισμός.

Η θεραπεία με επίκεντρο την αντιμετώπιση του τραύματος μπορεί να βοηθήσει στην επούλωση των πληγών από την απόρριψη, την ντροπή ή την χρόνια αμφισβήτηση, που συχνά βρίσκονται στη ρίζα βαθιά ριζωμένων αισθημάτων κατωτερότητας. Με τη σωστή στήριξη και πρακτική, μπορείτε να ανακτήσετε την αυτοεκτίμησή σας, να ενισχύσετε την ψυχική σας ανθεκτικότητα και να ζήσετε ολοκληρωμένα, τόσο προσωπικά όσο και επαγγελματικά.

Photo credit: Istock