Το ρολόι δείχνει 2:00 π.μ., τα μάτια σας καίνε, το ξυπνητήρι είναι ήδη ρυθμισμένο… κι όμως, ξαφνικά νιώθετε ξύπνιοι όσο ποτέ. Και κάπως έτσι βρίσκεστε να χαζεύετε βίντεο με AI γάτες που παίρνουν ηθικές αποφάσεις ή γκουγκλάρετε «γιατί είμαι έτσι;».

Διαβάστε ακόμη: Καλύτερος ύπνος με 5 απλά βήματα

Το λέτε “χρόνο για εμένα”. Οι ψυχολόγοι το λένε “εκδικητική αναβλητικότητα ύπνου”. Και, να πούμε την αλήθεια; Μάλλον μοιάζει περισσότερο με αυτοϋπονόμευση τυλιγμένη σε «αυτοφροντίδα». Γιατί η «επανάσταση» που νομίζετε ότι κάνετε δεν είναι ενάντια στο άγχος, στη ρουτίνα ή στο burnout. Είναι ενάντια στον ύπνο σας. Τον δικό σας ύπνο. Το μοναδικό πράγμα που πραγματικά σας κρατά ζωντανούς.

Διαβάστε ακόμη: Αυτή είναι η μοναδική συνήθεια που «ρυθμίζει» τον ύπνο σας

Τι είναι το doomscrolling;

Ο όρος περιγράφει τη συνεχή, ανεξέλεγκτη κατανάλωση αρνητικών ειδήσεων ή περιεχομένου στα social media και στο διαδίκτυο. Συνήθως συμβαίνει όταν κάποιος σκρολάρει ασταμάτητα άρθρα, βίντεο ή σχόλια που είναι αγχωτικά, απαισιόδοξα ή τρομακτικά, ακόμη κι αν του προκαλούν στρες ή κακή διάθεση. Γιατί συμβαίνει; Τα social media “τραβάνε” την προσοχή με έντονο, δραματικό περιεχόμενο. Ο εγκέφαλος έχει φυσική τάση να δίνει προτεραιότητα σε αρνητικές πληροφορίες (negativity bias). Το άτομο μπορεί να προσπαθεί να “νιώσει ενημερωμένο”, αλλά τελικά παγιδεύεται σε συνεχές σκρολάρισμα.

Γιατί το κάνουμε;

Η σκληρή αλήθεια: δεν ξενυχτάτε επειδή περνάτε καλά. Ξενυχτάτε επειδή αυτό είναι το μόνο κομμάτι της ημέρας που δεν σας το έχει ορίσει κανείς άλλος. Πολλοί άνθρωποι περιγράφουν αυτή τη συμπεριφορά ως μια ψευδαίσθηση ελέγχου. Σκάβοντας όμως βαθύτερα, ανακαλύπτουμε ότι αγγίζει τον ίδιο μηχανισμό με το emotional eating, το doomscrolling ή εκείνο το μήνυμα στον πρώην «για την πλοκή». Δεν είναι αυτονομία. Είναι αυτοκαθησυχασμός μεταμφιεσμένος σε έλεγχο.

Στην πραγματικότητα, ο εγκέφαλός σας φωνάζει: «Δεν είχα αρκετή ελευθερία σήμερα. Δώσ’ μου τώρα, αλλιώς τελειώσαμε». Και φυσικά, υπακούετε.

Ξεκουράζεστε πραγματικά ή απλώς δραπετεύετε;

Δεν “απολαμβάνετε” τη στιγμή. Κοιμάστε με το ένα μάτι ανοιχτό, κρεμασμένοι πάνω από το κινητό. Παρ’ όλα αυτά, αυτό το ανεπαίσθητο χάος σάς φαίνεται πιο ήρεμο από οτιδήποτε κάνατε ενώ είχε ακόμη ήλιο. Οι περισσότεροι από εσάς ξέρετε ότι δεν αποφεύγετε το κινητό, αποφεύγετε τις ευθύνες της επόμενης μέρας. Το to-do list που «σίγουρα θα αρχίσετε αύριο». Τον ίδιο σας τον εαυτό που χρειάζεται ξεκούραση, αλλά μένει πάντα τελευταίος στη λίστα προτεραιοτήτων. Γι’ αυτό και αυτή η συνήθεια είναι ίσως η πιο… παραπλανημένη μορφή αυτοφροντίδας: «Αγαπώ τόσο τον εαυτό μου, που θα τον εξαντλήσω για άλλη μια μέρα».

ADHD, υπερφορτωμένοι εγκέφαλοι & γιατί οι νύχτες μοιάζουν με ελευθερία;

Για αρκετούς ανθρώπους, ειδικά όσους έχουν Διάσπαση Προσοχής, η νύχτα είναι η μόνη στιγμή που ο εγκέφαλος σταματά να αμύνεται και αρχίζει να δημιουργεί. Και πέρα από την ψυχολογία, υπάρχει κάτι βαθιά ενστικτώδες: Ο κόσμος επιτέλους σωπαίνει, κανείς δεν σας παρατηρεί, κανένα email δεν έρχεται, καμία υποχρέωση δεν σας κυνηγά. Η πίεση παγώνει για λίγο. Αυτό το μικρό παράθυρο ηρεμίας αποκτά μια υπερβολική αξία… και το πληρώνετε με την απώλεια ύπνου.

Πώς να αποτοξινωθείτε

Ας είμαστε ειλικρινείς: έχετε όλοι δοκιμάσει να κοιμηθείτε στις 11, να ξυπνήσετε στις 6 και να τρέξετε. Και ξέρετε πόσο γρήγορα καταρρέει αυτό το ιδανικό. Αν ξαναδουλεύετε τη μέρα σας σαν ένα άκαμπτο πρόγραμμα, πάλι χάνετε την αίσθηση ελευθερίας. Χρειάζεται κάτι πιο ευέλικτο:

1. Ο κανόνας των 20 λεπτών

Δώστε στον εαυτό σας ένα μικρό, αληθινό διάλειμμα μέσα στη μέρα. Κάτι αισθητηριακό: περπάτημα, μουσική, λιακάδα, ένα snack. Αν βάλετε οξυγόνο μέσα στη μέρα, δεν θα χρειαστεί να το κλέψετε τη νύχτα.

2. Μην «κλείνετε», μεταβείτε

Ο εγκέφαλος δεν καταλαβαίνει ότι είναι «ώρα για ύπνο». Καταλαβαίνει τελετουργίες. Δώστε του μικρά, σταθερά σήματα: χαμηλό φως, δροσιά στο δωμάτιο, κρέμα νύχτας, ησυχία. Δεν χρειάζεστε αισθητική ρουτίνα, χρειάζεστε συνέπεια.

3. Μην απαγορεύετε το κινητό, ρπανατοποθετήστε το

Οι ολικές απαγορεύσεις σπάνια λειτουργούν. Αλλά το να μεταφέρετε το doomscrolling των 1:00 π.μ. στις 22:30; Απόλυτα εφικτό. Κρατήστε τον φορτιστή μακριά από το κρεβάτι. Βάλτε το κινητό σε λειτουργία πτήσης. Αντικαταστήστε το scrolling με ένα podcast ή ένα βιβλίο.

4. Δώστε στον εγκέφαλό σας κάτι να περιμένει

Ο ύπνος δεν πρέπει να το νιώθει σαν τιμωρία ή “shutdown”. Κάντε το λίγο ελκυστικό: καθαρές μαξιλαροθήκες, άνετα ρούχα, μια μυρωδιά που σας ηρεμεί. Ο ύπνος πρέπει να μοιάζει δώρο, όχι υποχρέωση.

5. Ρωτήστε τον εαυτό σας: Από τι προσπαθείτε να ξεφύγετε;

Γιατί, ας είμαστε ειλικρινείς: Το πρόβλημα δεν είναι το κινητό. Είναι η ανικανοποίητη ανάγκη από κάτω.Μόλις βρείτε το γιατί ξενυχτάτε, σταματάτε να τιμωρείτε τον εαυτό σας και αρχίζετε να τον στηρίζετε.

Είναι τελικά τόσο βαθύ;

Ναι. Είναι. Η εκδικητική αναβλητικότητα ύπνου δεν αφορά τον ύπνο. Αφορά την αυτονομία, την αξία που νιώθετε ότι έχετε, την ανάγκη για χώρο. Και την παράξενη πεποίθηση ότι το “ο χρόνος με τον εαυτό μου” έχει αξία μόνο όταν το κλέβετε από κάτι άλλο. Ίσως όμως το πιο επαναστατικό πράγμα που μπορείτε να κάνετε… είναι να ξεκουραστείτε. Όχι επειδή «το κερδίσατε», αλλά επειδή το αξίζετε χωρίς μάχη. Η αληθινή αυτοφροντίδα δεν είναι άλλο ένα χτύπημα ντοπαμίνης. Είναι η ηρεμία του μυαλού πριν φτάσει στο σημείο να τη ζηταει στις 3 το πρωί.