Η μυρωδιά του πεύκου είναι από εκείνες τις αρωματικές νότες που μπορούν να αλλάξουν την ατμόσφαιρα ενός χώρου και τη διάθεσή σας σε δευτερόλεπτα. Ένα και μόνο άρωμα αρκεί για να σας μεταφέρει σε χειμωνιάτικα τοπία, χριστουγεννιάτικα φώτα και παιδικές αναμνήσεις γύρω από ένα φρεσκοκομμένο δέντρο. Το άρωμα προκαλεί μια αίσθηση γαλήνης και χαράς, αλλά γιατί συμβαίνει αυτό;

Σύμφωνα με τη νευροεπιστήμονα Δρ. Rachel Herz από το Πανεπιστήμιο Brown, η απάντηση δεν βρίσκεται σε κάποια χημική ουσία μέσα στο δέντρο. «Δεν υπάρχει τίποτα στο πεύκο που να έχει κάποια συγκεκριμένη, εγγενή φαρμακολογική επίδραση στους ανθρώπους», λέει η Herz. «Όλα οφείλονται στις μαθημένες συσχετίσεις.»

Αν έχετε συνδέσει το άρωμα του πεύκου με χαλάρωση, θα σας χαλαρώσει. Αν για κάποιο λόγο το έχετε συνδέσει με άγχος, τότε αυτό θα προκαλέσει. Αν δεν το έχετε μυρίσει ποτέ ξανά, πιθανότατα δεν θα σας προκαλέσει καμία ιδιαίτερη αντίδραση.

Η αρωματοθεραπεία “δουλεύει”, αλλά όχι όπως διαφημίζεται

Τα πεύκα περιέχουν ενώσεις όπως α-πινένιο και λιμονένιο, που συχνά προβάλλονται ως φυσικές ουσίες με αγχολυτική ή αντικαταθλιπτική δράση. Πολλά προϊόντα αρωματοθεραπείας μιλούν για «αναζωογόνηση» και «ανύψωση διάθεσης», υπονοώντας ότι η χημεία του φυτού έχει εγγενή χαλαρωτική δύναμη. Η Herz, όμως, εξηγεί ότι η επεξεργασία του αρώματος γίνεται στο σύμπλεγμα αμυγδαλής–ιππόκαμπου, το κέντρο των οσφρητικών αναμνήσεων και των συναισθημάτων. Εκεί χτίζονται οι ευχάριστες αντιδράσεις μας σε συγκεκριμένες μυρωδιές.

«Μου αρέσει να λέω πως η αρωματοθεραπεία λειτουργεί, αλλά όχι με τον τρόπο που νομίζετε», σημειώνει. «Ένα άρωμα ενεργοποιεί ακαριαία τις συναισθηματικές αναμνήσεις. Είναι πιο άμεσο και από οποιονδήποτε φαρμακευτικό μηχανισμό.»
Το αξιοσημείωτο είναι ότι αυτή η συναισθηματική ενεργοποίηση γίνεται πριν καν σκεφτείτε συνειδητά την ανάμνηση. Η ευχάριστη αίσθηση έρχεται πρώτη, η ανάμνηση ακολουθεί.

Μαθαίνουμε τις οσμές

Οι άνθρωποι δεν γεννιόμαστε γνωρίζοντας τι σημαίνει μια μυρωδιά ούτε αν σήμανε κίνδυνο, ούτε αν σήμανε ασφάλεια. Αυτό το μαθαίνουμε. Επομένως, δεν υπάρχει κάτι έμφυτο που «τραβάει» όλους τους ανθρώπους στο άρωμα του πεύκου. Αν, για παράδειγμα, η πρώτη φορά που μυρίσατε πεύκο συνέβη ενώ τρέχατε πανικόβλητοι στο δάσος για να ξεφύγετε από μια αλεπού, είναι μάλλον απίθανο αυτή η μυρωδιά να σας δημιουργεί σήμερα μια “χριστουγεννιάτικη” ζεστασιά.

Γιορτινό στεφάνι γιορτινό ή αποσμητικό χώρου; Η σημασία του πλαισίου

Είναι εύκολο να νιώσετε καλά όταν περπατάτε σε ένα πευκοδάσος ή όταν κρεμάτε ένα γιορτινό στεφάνι στην πόρτα. Αλλά τι γίνεται όταν καθαρίζετε το μπάνιο με καθαριστικό «άρωμα πεύκου»; Ή όταν κρεμάτε ένα αρωματικό δεντράκι στο αυτοκίνητο για να καλύψετε τη μυρωδιά τσιγάρου; Η Herz εξηγεί ότι το πλαίσιο καθορίζει την ερμηνεία.
Αν μυρίσετε τυφλά τρία διαφορετικά δείγματα, φυσικό πεύκο, αιθέριο έλαιο και μια χημική απομίμηση, πιθανότατα θα σας φανούν ίδια. Όμως όταν γνωρίζετε πού βρίσκεστε και τι μυρίζετε, αλλάζει και η συναισθηματική αντίδραση.

Όταν το ίδιο άρωμα αλλάζει πρόσωπο

Σε μια μελέτη της Herz, οι συμμετέχοντες μύρισαν ένα δείγμα που τους παρουσιάστηκε πρώτα ως παρμεζάνα. Το βρήκαν ευχάριστο και γνώριμο. Μια εβδομάδα αργότερα μύρισαν το ίδιο δείγμα, αλλά αυτή τη φορά τους είπαν ότι είναι εμετός. Οι αντιδράσεις ήταν αηδία και απόρριψη και οι συμμετέχοντες δεν μπορούσαν να πιστέψουν ότι επρόκειτο για την ίδια ουσία. Ήταν σαν μαγικό κόλπο, όπως το περιγράφει η Herz.

Παρότι το πεύκο δεν διαθέτει «ενδογενή» συστατικά που εξηγούν την επίδρασή του στη διάθεση, αυτό δεν σημαίνει πως η επίδραση δεν είναι πραγματική. «Δεν είναι φαρμακολογία: είναι ψυχολογία», λέει η Herz. «Και τα συναισθήματα είναι πραγματικά και έχουν πραγματικές φυσιολογικές συνέπειες.»
Έτσι, την επόμενη φορά που θα μυρίσετε έναν κλαδί πεύκου και θα νιώσετε μια ξαφνική ανάταση, να ξέρετε: δεν είναι το δέντρο που αλλάζει τη διάθεσή σας, είστε εσείς.