Το Grand Palais παρουσιάζει μια εξαιρετική επιλογή από το Cabinet d’art graphique του Centre Pompidou, μία από τις σημαντικότερες συλλογές έργων σε χαρτί παγκοσμίως από τον 20ό και τον 21ο αιώνα. Αυτή η εξαιρετικά πλούσια και ποικιλόμορφη συλλογή δεν έχει παρουσιαστεί ποτέ στο παρελθόν σε μια μεγάλης κλίμακας, αποκλειστική έκθεση. Με περισσότερα από 300 σχέδια από 120 καλλιτέχνες, η έκθεση Dessins sans limite (Σχέδια χωρίς όρια) προσφέρει τη μοναδική ευκαιρία να αποκαλυφθούν για πρώτη φορά αυτά τα ανεκτίμητα έργα και να γίνει κατανοητό πώς αυτό το καλλιτεχνικό μέσο επανεφευρέθηκε ριζικά κατά τον 20ό αιώνα.

Διαβάστε ακόμη: H γυναίκα πίσω από το Frankenstein: Η σκοτεινή ζωή της Mary Shelley

Η έκθεση προτείνει μια ευαίσθητη και υποκειμενική εξερεύνηση της συλλογής Cabinet d’Art Graphique, μέσα από μοναδικές συσχετίσεις και χωρίς χρονολογική σειρά, οργανωμένη γύρω από τέσσερις θεματικές ενότητες: τη μελέτη, την αφήγηση, τη χάραξη και την εμψύχωση.

Δύο χορευτές, Henri Matisse, 1937-1938

Ένα μέσο σε διαρκή επανεφεύρεση

Από την Αναγέννηση, το σχέδιο λειτουργεί ως μέσο μάθησης και ανάλυσης, επιτρέποντας στους καλλιτέχνες να εκπαιδεύονται, να διερευνούν τη μορφή, τον χώρο και την κίνηση, ενώ παράλληλα εμβαθύνουν τη θεωρητική τους σκέψη. Από τον Henri Matisse έως τον Amedeo Modigliani και τον Vassily Kandinsky, παρέμεινε ένα ουσιώδες προπαρασκευαστικό στάδιο. Στις παραστατικές τέχνες, τα προσχέδια και τα σχέδια δίνουν απτή μορφή στη δημιουργική πρόθεση: ο Marc Chagall και ο Léon Bakst, για παράδειγμα, τα χρησιμοποίησαν για την παρουσίαση των σκηνικών και των κοστουμιών τους.

Ωστόσο, το σχέδιο αποτελεί και ένα αφηγηματικό εργαλείο. Η αμεσότητά του το καθιστά ιδιαίτερα κατάλληλο για την αποτύπωση της καθημερινής ζωής ή για την αποκάλυψη του αόρατου: οι επιβάτες του μετρό στο έργο του Jean Dubuffet, η κοινωνική περιθωριοποίηση σε εκείνα των Georges Rouault ή Auguste Chabaud. Από τις σάτιρες του George Grosz έως τα κινούμενα σχέδια του William Kentridge, το σχέδιο καταγράφει και καταγγέλλει ιστορικές πραγματικότητες. Ριζωμένο στο παρόν, ανοίγει ταυτόχρονα έναν χώρο ενδοσκόπησης, όπως στο έργο της Marlene Dumas, η οποία διερευνά τις εντάσεις ανάμεσα στην ταυτότητα και την κοινωνία.

Διαβάστε ακόμη: 10 ελληνικά μυθιστορήματα για τις γιορτές 

Κατά τον 20ό αιώνα, το σχέδιο μετατράπηκε σε ίχνος, σε αποτύπωμα, στην κίνηση του σώματος. Η γραφική πράξη εμπλέκει τη σωματική υλικότητα, όπως φαίνεται στο έργο των Robert Morris και Giuseppe Penone, και διασταυρώνεται με τη γραφή — όχι ως γλώσσα, αλλά ως καθαρή χειρονομία. Από την καλλιγραφία της Ανατολικής Ασίας έως τους Roland Barthes, Brion Gysin και Mark Tobey, η γραφή γίνεται εικόνα, το σημείο μετατρέπεται σε σχέδιο. Με τις Trisha Brown, Carolee Schneemann και Robin Rhode, το ίδιο το σώμα, στη σχέση του με τον χώρο, γίνεται σχέδιο, προσδίδοντάς του μια επιτελεστική διάσταση.

Καθώς το σχέδιο είναι ουσιαστικά μια τροχιά μέσα στον χώρο πριν ακόμη γίνει μορφή, από τις αρχές του 20ού αιώνα καθιερώθηκε ως ιδανικό μέσο για την έκφραση της διάρκειας. Από τα κυβιστικά κολάζ των Pablo Picasso και Georges Braque έως τις οπτικές έρευνες του Marcel Duchamp, από τον László Moholy-Nagy έως τους François Morellet, Sol LeWitt ή Agnes Martin, το σχέδιο αποτέλεσε πεδίο πειραματισμού για τη μετάφραση του ρυθμού, της ενέργειας και του χρόνου. Ευθυγραμμίστηκε με το κινηματογραφικό μέσο — μέσα από τους γεωμετρικούς ρυθμούς του Vicking Eggeling, την άμεση παρέμβαση στο φιλμ του Len Lye, ή τη μεταμορφωτική ρευστότητα της κινούμενης γραμμής του Robert Breer.

Η έκθεση Dessins sans limite αποκαλύπτει έτσι τη δύναμη ενός καθολικού μέσου. Από τα φευγαλέα σκίτσα έως τους πιο ελεύθερους πειραματισμούς, αφεθείτε στη δύναμη της γραμμής και ανακαλύψτε μια τέχνη σε διαρκή επαναπροσδιορισμό.

Photo credits: Centre Pompidou, MNAM-CCI/Philippe Migeat/Dist. GrandPalaisRmn