Ο Arthur Schopenhauer αποκάλεσε τα γραπτά του “αδέξια και τσαρλατανιστικά”, ο Friedrich Nietzsche τα θεώρησε “τρομερά και καταστροφικά”. Ο λόγος για τον Georg Wilhelm Friedrich Hegel, τον Γερμανό φιλόσοφο του 18ου αιώνα, που παρά τις κακές κριτικές, είχε μεγάλη επιρροή στην εποχή του. Σήμερα, η φιλοσοφία του Hegel μπορεί να προσφέρει μια διαφορετική οπτική στην ευτυχία.

Διαβάστε ακόμη: 10 πολύτιμα αγαθά που δεν αγοράζονται αλλά προσφέρουν ευτυχία

Ο Hegel είναι γνωστός για τη φιλοσοφία της “διαλεκτικής λογικής”, όπου μια ιδέα (θέση) συγκρούεται με την αντίθετή της (αντίθεση) και οδηγεί σε μια νέα, πιο ολοκληρωμένη ιδέα (σύνθεση). Αυτή η διαδικασία, σύμφωνα με τον Hegel, οδηγεί στην πρόοδο και την ευτυχία. Ωστόσο, ο ίδιος υποστήριζε ότι οι “περίοδοι ευτυχίας είναι κενές σελίδες στην ιστορία”, καθώς η ευτυχία βρίσκεται στις ήρεμες, καθημερινές στιγμές, όχι στις στιγμές έντασης και συγκρούσεων.

Πώς μπορούμε να βρούμε αυτήν την “αξιοσημείωτη ευτυχία”; Ο Hegel πρότεινε την “Sittlichkeit” (ηθική τάξη), δηλαδή την προσήλωση σε κοινωνικές αξίες και παραδόσεις, την προσφορά στην κοινότητα και την ενσωμάτωση σε αυτήν. Αυτή η προσέγγιση αντιτίθεται στην επιδίωξη της ατομικής ικανοποίησης (“Recht”) ή στην αποκλειστική ενασχόληση με την προσωπική ηθική (“Moralität”), που σύμφωνα με τον Hegel, οδηγούν σε μοναξιά και απογοήτευση.

Διαβάστε ακόμη: Ξυπνητήρι | Πώς οι επιτυχημένοι ξυπνούν πάντα στην ώρα τους

Η ψυχολογική βάση της Sittlichkeit

Η σύγχρονη κοινωνική ψυχολογία υποστηρίζει την άποψη του Hegel. Η συμμετοχή στην κοινότητα, η κοινωνική υποστήριξη και η αίσθηση του ανήκειν συνδέονται στενά με την ευτυχία και την ψυχική ευεξία. Η προσφορά στους άλλους και η αίσθηση ότι συμβάλλουμε σε κάτι μεγαλύτερο από τον εαυτό μας, μας δίνει νόημα και σκοπό.

Πώς να εφαρμόσουμε τη φιλοσοφία του Hegel στην καθημερινή ζωή

Ο dr. Arthur Brooks, Καθηγητής στο Harvard, PhD, κοινωνικός επιστήμονας, ο οποίος διδάσκει την Επιστήμη της Ευτυχίας, προτείνει ένα απλό ερωτηματολόγιο, βασισμένο στις ιδέες του Hegel, για να μας βοηθήσει να βρούμε την ευτυχία στην καθημερινότητα:

  • Πού μπορώ να βρω ευτυχία στις απλές, καθημερινές στιγμές;
  • Ποιες μικρές χαρές παραβλέπω;
  • Αναζητώ την ευτυχία μέσα από προσωπικές φιλοδοξίες και παρορμήσεις;
  • Ποια επιθυμία μπορώ να αφήσω σήμερα;
  • Επιβάλλω τις απόψεις μου στους άλλους; Πώς μπορώ να ακούσω με περισσότερη αγάπη και κατανόηση;
  • Πώς μπορώ να ισορροπήσω τις προσωπικές μου ανάγκες με αυτές της οικογένειας και του ευρύτερου περιβάλλοντός μου;
  • Πώς μπορώ να γίνω καλύτερος/η σύζυγος, γονέας, φίλος/η και πολίτης;

Αυτές οι ερωτήσεις μας βοηθούν να εκτιμήσουμε τις μικρές χαρές και να αφήσουμε τον εγωκεντρισμό μας.

Η σημασία της κατανόησης και της συμμετοχής

Η φιλοσοφία του Hegel, παρά τις δυσκολίες στην κατανόησή της, μας υπενθυμίζει ότι η ευτυχία δεν βρίσκεται στην επιδίωξη της προσωπικής δόξας, αλλά στην κατανόηση του κόσμου και στη συμμετοχή στην ανθρώπινη κοινότητα με αγάπη. Η αίσθηση του ανήκειν, η προσφορά και η ενσωμάτωση στην κοινότητα, είναι τα μυστικά για μια πιο ευτυχισμένη και ολοκληρωμένη ζωή.

Πέρα από την ατομικότητα

Σύμφωνα με τη φιλοσοφία του Hegel μας προτρέπει να ξεπεράσουμε την ατομικιστική μας φύση και να αναγνωρίσουμε την κοινωνική μας υπόσταση. Ο άνθρωπος, σύμφωνα με τον Hegel, δεν είναι ένα απομονωμένο άτομο, αλλά ένα ον που διαμορφώνεται και ευδοκιμεί μέσα στην κοινωνία. Η Sittlichkeit αντιπροσωπεύει την ηθική τάξη που προκύπτει από τη συμμετοχή μας σε αυτήν.

Η διαλεκτική στην καθημερινή ζωή

Η διαλεκτική δεν είναι απλώς μια αφηρημένη φιλοσοφική έννοια, αλλά ένα εργαλείο που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να κατανοήσουμε και να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της καθημερινής ζωής. Η ικανότητα να αναγνωρίζουμε τις αντιθέσεις, να τις συνθέτουμε και να φτάνουμε σε μια πιο ολοκληρωμένη κατανόηση, μας βοηθά να επιλύουμε συγκρούσεις, να παίρνουμε καλύτερες αποφάσεις και να αναπτυσσόμαστε ως άτομα.

Η σημασία της παράδοσης και των αξιών

Η Sittlichkeit δίνει έμφαση στη σημασία της παράδοσης και των αξιών που μεταφέρονται από γενιά σε γενιά. Αυτές οι αξίες, αποτελούν τη βάση για την ηθική τάξη και την κοινωνική συνοχή. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η παράδοση δεν πρέπει να είναι άκαμπτη και αμετάβλητη. Πρέπει να εξελίσσεται και να προσαρμόζεται στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας.

Η φιλοσοφία του Hegel έχει δεχτεί κριτική για την έμφαση που δίνει στην κοινότητα και την παράδοση, καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καταπίεση της ατομικής ελευθερίας και της διαφορετικότητας. Ωστόσο είναι σημαντικό να βρούμε μια ισορροπία μεταξύ της ατομικής ελευθερίας και της κοινωνικής ευθύνης.

Πώς μπορεί να εφαρμοστεί σήμερα η φιλοσοφία του Hegel;

  • Με την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής: Προώθηση της συμμετοχής σε κοινωνικές δραστηριότητες, ενίσχυση των κοινωνικών δεσμών και καταπολέμηση της απομόνωσης.
  • Με ηθική εκπαίδευση: Ενσωμάτωση ηθικών αξιών στην εκπαίδευση και την ανατροφή των παιδιών.
  • Με διαλεκτική επίλυση συγκρούσεων: Χρήση της διαλεκτικής για την επίλυση συγκρούσεων σε οικογενειακό, επαγγελματικό και κοινωνικό επίπεδο.
  • Με την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης: Καλλιέργεια της ικανότητας να κατανοούμε και να σεβόμαστε τις απόψεις και τα συναισθήματα των άλλων.
  • Με τον εθελοντισμό: Ενθάρρυνση του εθελοντισμού και της προσφοράς στην κοινότητα.
Photo credit: @heidiklum/ Instagram