Τα γιατροσόφια -όχι μόνο για τον επιχείλιο έρπη- είναι η εφαρμογή του κανόνα “δοκιμή και πλάνη”. Ξεκινούν από ένα τυχαίο, συνήθως, γεγονός. Ένα έγκαυμα από καυτό λάδι την ώρα που η παθούσα νοικοκυρά καθάριζε πατάτες, πιθανώς οδήγησε στην “ανακάλυψη” ότι η πατάτα λειτουργεί αναλγητικά. Στη συνέχεια, ακολουθούν δοκιμές παντός είδους. Μετά το σουξέ της πατάτας, κάποιος έβαλε πατάτα ή γιαούρτι και στο ηλιακό έγκαυμα και πέτυχε ανάλογο αποτέλεσμα. Κάποιος άλλος έβαλε οδοντόπαστα, και ένιωσε δροσιά, τουλάχιστον στην αρχή… Τα νέα πηγαίνουν από στόμα σε στόμα. “Αν ξανακαείς στην κουζίνα, βάλε γιαούρτι. Θα με θυμηθείς!”. Τελικά, επιβιώνουν τα γιατροσόφια που όντως λειτουργούν (πατάτα, γιαούρτι). Παράλληλα, φθίνει η φήμη των αναποτελεσματικών, ή βλαπτικών. Η οδοντόπαστα στο έγκαυμα, για παράδειγμα. Όχι μόνο δεν βοηθάει, αλλά μπορεί να ερεθίσει ακόμα περισσότερο, ειδικά αν έχει μέντα, δυόσμο κλπ.

Σε ανάλογη λογική έχει τη βάση της και η επιστήμη. Η μεγαλύτερη, ίσως, ανακάλυψη του 20ού αιώνα, η πενικιλίνη, από τον Alexander Fleming ξεκίνησε όταν μούχλιασε κατά λάθος ένα σημείο της επιφάνειας όπου μελετούσε καλλιέργεια σταφυλόκοκκου. Κι εδώ εγείρεται ένα ερώτημα. Εφόσον η βάση τους είναι κοινή, ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στην επιστήμη και τη λαϊκή ιατρική σοφία; Η απάντηση είναι απλή. Η πρώτη ψάχνει το γιατί υπάρχει αποτέλεσμα, ενώ για τη δεύτερη είναι αρκετό το ότι υπάρχει.

Μπορείτε να διαβάσετε επίσης: Μεταβολισμός: 5 μύθοι που πρέπει να σταματήσετε να πιστεύετε

Γιατροσόφια, μια προϊστορική ιστορία

Οι αριθμοί είναι εντυπωσιακοί. Ο βελονισμός, αναπόσπαστο κομμάτι της ιατρικής παράδοσης της Άπω Ανατολής είναι πάνω από 6000 ετών. Υπάρχει σε γραπτά κείμενα του 2500 π.Χ., αλλά οι επιστήμονες θεωρούν πως η εφαρμογή του ήταν από το 4000 π.Χ. Η ινδική Ayurveda πάει πίσω στο 3000 π.Χ. Τα καταγεγραμμένα, από την αρχαιότητα ως σήμερα, ευεργετικά βότανα της κινέζικης ιατρικής είναι περισσότερα από 5500.

Όλα ξεκίνησαν από τη μαγική σκέψη των προϊστορικών ανθρώπων. Οι βεντούζες είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Για τους πόνους του σώματος, θεωρούσαν υπεύθυνα τα κακά πνεύματα. Η τεχνική του ρουφήγματος –με το στόμα ή διάφορα σκεύη- μετεξέλιξη των οποίων είναι οι γνωστές μας βεντούζες, είχε ακριβώς αυτή τη λογική. Να βγάλει το κακό από το σώμα του ασθενούς. Στη συνέχεια, η παρατήρηση, η περιέργεια και τα λάθη οδήγησαν στην εξέλιξη ενός είδους πρακτικής ιατρικής, στην οποία κάθε πολιτισμός ενσωμάτωσε τα χαρακτηριστικά της φιλοσοφίας και του τόπου του.

Η άνοδος και η πτώση

Για πολλά χρόνια, τα γιατροσόφια έκαναν την εμφάνισή τους σε όλες τις κοινωνίες, κατέχοντας θέση ως –σχεδόν- επίσημη ιατρική πρακτική σε πολλές από αυτές. Από κοντά αναπτύχθηκαν και τεχνικές όπως η χειρουργική και η οδοντιατρική. Αυτά μέχρι και τον 6ο με 7ο αιώνα μ.Χ. Τότε, η επίδραση του κλήρου στη Δύση έκοψε απότομα τις σχετικές ενασχολήσεις και η υγεία πέρασε για πάνω από 6 αιώνες στα χέρια του Θεού. Είναι χαρακτηριστικό πως για τη χειρουργική υπήρξε απαγόρευση και με εκκλησιαστικό διάταγμα τον 11ο αιώνα. Τότε έκανε την εμφάνισή της η ειδικότητα του κουρέα-χειρουργού(!), η οποία παρέμεινε κραταιά παρά τον επίσημο διαχωρισμό που έγινε με βασιλικό διάταγμα τον 15ο αιώνα.

Μέχρι και τις αρχές του 19ου αιώνα, πολλές μικροεπεμβάσεις, οδοντιατρικού, κυρίως, χαρακτήρα, τις έκαναν κουρείς. Διάσημη μορφή του χώρου ο “Δαιμονικός Κουρέας της οδού Fleet”. Η ταινία “Sweeney Todd” του Τιμ Μπάρτον με τον Τζόνυ Ντεπ στον ομώνυμο ρόλο, είναι η ιστορία ενός κουρέα-serial killer (πιθανώς υπαρκτού προσώπου) που έζησε στο βικτωριανό Λονδίνο.

Επιστροφή στις ρίζες

Η Αναγέννηση έβαλε πολλά πράγματα στη θέση τους. Μεταξύ άλλων, την ιατρική πρακτική και έρευνα, που μπήκαν πλέον σε εντελώς διαφορετικές βάσεις. Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι θέτει τις αρχές της ανατομίας τον 15ο αιώνα και πλήθος φωτισμένων μυαλών συνεχίζουν. Τα πράγματα μπαίνουν σε έναν δρόμο, κάπου εκεί, ωστόσο, η ισορροπία ξαναχάθηκε. Οι νεόκοποι “Περί την Ιατρικήν” επιστήμονες, τυφλωμένοι από τη «μοναδική» γνώση, καταδίκασαν συλλήβδην τις παραδοσιακές πρακτικές και τα γιατροσόφια κάθε τύπου. Πολλά από αυτά, όμως, είχαν ρίζες βαθιές στο συλλογικό ασυνείδητο ολόκληρων λαών για αιώνες. Το εντυπωσιακό είναι πως σε πολλές κοινωνίες ο πόλεμος ανάμεσα στην παραδοσιακή και την κλασική ιατρική δεν διεξήχθη σε περασμένους αιώνες. Η ελληνική δεν αποτελεί εξαίρεση. Η διαμάχη του γιατρού-Ορέστη Μακρή με τη μαμή-Γεωργία Βασιλειάδου για την «κυριαρχία» στη συνείδηση των κατοίκων της Λεστινίτσας είναι σε ταινία του 1958.

Τα γιατροσόφια σήμερα

Τα τελευταία χρόνια ο αέρας δείχνει να αλλάζει και πάλι, με τις παραδοσιακές μεθόδους-τεχνικές-θεραπείες να παίρνουν το αίμα τους πίσω. Οι ολιστικές μέθοδοι κερδίζουν οπαδούς διαρκώς. Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι είναι πλέον ανοιχτοί στο να δοκιμάσουν. Όσο για τους γιατρούς, μπορεί να σας συστήσουν και οι ίδιοι ευκάλυπτο για το κρυολόγημα, γαριφαλέλαιο για τον πονόδοντο ή καροτόζουμο για τις άφθες του στόματος, ή πρόπολη για τον επιχείλιο έρπη.

Το γιατροσόφι για τον επιχείλιο έρπη

Το συγκεκριμένο γιατροσόφι το ξέρω από μικρό παιδί. Ωστόσο, έπρεπε να φτάσω 40 για να διαπιστώσω πόσο αποτελεσματικό είναι.

Κάθε φορά που υπήρχε η υποψία για επιχείλιο έρπη, η γιαγιά (και μετά η μαμά μου) έπιανε το βάμμα πρόπολης. Μια σταγόνα απευθείας από το μπουκαλάκι επάνω στο δέρμα, ούτε καν σε βαμβάκι. Σε λιγότερο από δύο 24ωρα, η αρχή του επιχείλιου έρπη είχε γίνει ήδη παρελθόν.

Το είχα μάθει, το έκανα ανελλιπώς, αλλά χωρίς να το πολυπιστεύω κιόλας. Μέχρι που κάποια στιγμή, πριν μερικά χρόνια, στην αρχή της εμφάνισης της χαρακτηριστικής αλλοίωσης που προκαλεί ο επιχείλιος έρπης, τον αγνόησα. Ήμουν κάπου που δεν είχα πρόπολη, μάλλον βαριόμουν και να βρω φαρμακείο να αγοράσω. Θυμάμαι να κάνω την σκέψη “Έλα, μωρέ, υπερβολές. Τι μπορεί να γίνει αν το αφήσω να ξεσπάσει;”

Σχεδόν δεκαπέντε μέρες πόνος. Αυτό έγινε. Έκτοτε η πρόπολη δεν λείπει ποτέ από το σπίτι. Το φυσικό αντιβακτηριδιακό συστατικό που παράγουν οι ίδιες οι μέλισσες για να θωρακίσουν την κυψέλη τους είναι ένα πολύτιμο γιατρικό, όχι μόνο για τον έρπη, αλλά για πολλές άλλες εφαρμογές. Αξίζει τον κόπο να το ανακαλύψετε.

Photo credit: Istock