Κάποιες φορές, έχετε την απορία γιατί οι κοντινοί σας άνθρωποι, ή και εσείς οι ίδιοι να επιλέγετε πάντα -ή σχεδόν πάντα- τον ίδιο τύπο συντρόφου. Γιατί μερικές ερωτικές σχέσεις επιβιώνουν παρά τις προβλέψεις, ενώ κάποιες άλλες είναι καταδικασμένες πριν καν ξεκινήσουν. Η επιστήμη της ψυχολογίας έχει εξήγηση.

Μπορείτε να διαβάσετε επίσης: Σχέσεις: Τι είναι το mirror argument και πώς θα το καταλάβετε

Ένα επαναλαμβανόμενο σενάριο

Ο Γιάννης και η Ζέτα είναι δύο χρόνια μαζί. Δουλεύουν στην ίδια μεγάλη εταιρεία όπου ο Γιάννης είναι προϊστάμενος πωλήσεων και η Ζέτα γραμματέας. Η Ζέτα έχει εκφράσει πολλές φορές την επιθυμία της να παρακολουθήσει σεμινάρια που διοργανώνει η εταιρεία για να ακολουθήσει τον κλάδο των πωλήσεων, αναβαθμίζοντας παράλληλα τη θέση της. Ο Γιάννης, όμως, την έχει αποτρέψει.

Η συζήτηση συνήθως περιλαμβάνει πολύωρη επιχειρηματολογία ενάντια στο σύστημα επιλογής πωλητών. Ανατριχιαστικές περιγραφές για τον σκληρό και ανθρωποφαγικό κόσμο των υψηλά ιστάμενων στην εταιρεία, ακόμα και εκτενείς αναφορές στον δικό του “αγώνα” επιβίωσης. Αγώνας πάντα σκληρός, αλλά πάντα επιτυχημένος, γιατί δεν είναι και ο πρώτος τυχών…- ανάμεσα στα μπαρακούντα των πωλήσεων. Φυσικά, δεν είναι η πρώτη φορά που ο Γιάννης αγορεύει και η Ζέτα ακούει με προσοχή. Πιο συγκεκριμένα, σχεδόν πάντα ο Γιάννης είναι αυτός που αγορεύει και η Ζέτα αυτή που ακούει, επεμβαίνοντας, κι αυτό όχι συχνά, μόνο στο τέλος για να συμφωνήσει μαζί του.

Για το φιλικό περιβάλλον του Γιάννη και της Ζέτας, η σχέση τους δεν αποτελεί έκπληξη. Εκείνος έχει ταύτιση με τον ρόλο του δασκάλου (σε κάθε σχέση του, η αίσθηση υπεροχής είναι απαραίτητη για να λειτουργήσει). Εκείνη, από την άλλη πλευρά, μοιάζει να απολαμβάνει να ζει τη ζωή μιας μαθήτριας-που-δεν-πρόκειται-να-αποφοιτήσει-ποτέ. Όπως λέει και η ίδια, εξάλλου, όταν είναι σε μια σχέση, θέλει συνέχεια να μαθαίνει. Περιττό να πούμε πως η Ζέτα δεν έχει αλλάξει δουλειά. Και ούτε θα αλλάξει. Πιθανώς. Όσο πιθανό είναι να σταματήσει να απολαμβάνει την ιστορία “Δασκάλου-Μαθητή” που ζει με τον Γιάννη. Η σχέση αυτή, όμως, είναι μάλλον σταθερή ως μοτίβο στις επιλογές της, αφού κάπως έτσι ήταν και οι δύο προηγούμενες σχέσεις της.

Εμείς και οι ιστορίες μας

Για κάποιους, η παραπάνω ιστορία δεν δείχνει τίποτε άλλο από την διαρκή ανάγκη για αυτοεπιβεβαίωση ενός ξιπασμένου, κατά βάθος ανασφαλούς άνδρα και την παιδαριώδη, αφελή αντιμετώπιση της ζωής από μια ενδεχομένως ανόητη ή/και ανασφαλή γυναίκα. Για κάποιους άλλους, όμως, είναι απλώς η σχέση ενός ζευγαριού που ο καθένας έχει βρει στον άλλο το ιδανικό ταίρι. Υπερβολές; Όχι και τόσο, αν ρίξετε μια ματιά γύρω σας.

Εκτιμώντας κάποια από τα βασικά στοιχεία μέσα από τα οποία συνήθως κρίνουμε μια σχέση (διάρκεια, βαθμός ικανοποίησης των ατόμων κλπ), θα διαπιστώσετε πως τελικά, δεν υπάρχει ορισμός για την Τέλεια Σχέση. Αντίθετα, είναι μια απόλυτα προσωπική εκτίμηση που ο καθένας διαμορφώνει, τόσο για την ίδια τη σχέση όσο και για τον σύντροφό του. Και όσο περισσότερο οι γνώμες των συντρόφων προσεγγίζουν η μια την άλλη, όταν, δηλαδή, και οι δύο αντιλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο την ιστορία στην οποία ζουν, τόσο πιο ευτυχείς είναι.

Κάπου εκεί παρεμβαίνει ο dr. Robert J. Sternberg, καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Yale και πατέρας της “τριαρχικής θεωρίας νοημοσύνης”. Μέσα από αυτό το πρίσμα, και μην καταφέρνοντας να δώσει μέσα από άλλες θεωρίες απάντηση στο ερώτημα “Γιατί διατηρούμε μια σχέση αγάπης με έναν άνθρωπο, και όχι με κάποιον άλλο;”, έκανε κάτι πρακτικό. Συστηματοποίησε τις ερωτικές ιστορίες που είχε καταγράψει μέσα από μακρόχρονη έρευνα, και κατέληξε σε ένα ενδιαφέρον συμπέρασμα.

Οι ερωτικές ιστορίες πίσω από μια στενή διαπροσωπική σχέση διαφέρουν πάρα πολύ μεταξύ τους, κάποιες φορές μάλιστα διαφέρουν και μέσα στην ίδια τη σχέση. Δεν είναι σπάνιο δύο σύντροφοι να περιγράφουν με εντελώς διαφορετικό τρόπο την ιστορία τους. Στις περιπτώσεις αυτές, συνήθως, όσο περισσότερο διαφέρουν οι περιγραφές, τόσο πιο δυσαρεστημένοι είναι από τη σχέση.

Ερωτικές σχέσεις: 26 σενάρια σε 5 κατηγορίες

Ανάλογα με τον τρόπο που ο καθένας βλέπει τον εαυτό του, τον σύντροφό του ή/και τη σχέση, οι ιστορίες, σύμφωνα με τον καθηγητή Sternberg πάντα, έχουν ως εξής:

Ασύμμετρες Σχέσεις

Οι δύο σύντροφοι δεν είναι ίσοι. Αυτή η παραδοχή αποτελεί βάση για τις ερωτικές σχέσεις.

1. Ιστορία Δασκάλου – Μαθητή. Ο ένας απολαμβάνει να διδάσκει (ακόμα κι αν αυτά που έχει να διδάξει είναι αντικειμενικά ασήμαντα) και ο άλλος να μαθαίνει.

2. Ιστορία Θυσίας. Δεν μιλάμε για τις περιστασιακές “θυσίες” ή υποχωρήσεις που όλοι κάνουν σε μια σχέση. Εδώ, το άτομο επανειλημμένα και σταθερά κάνει –ή πιστεύει ότι κάνει- θυσίες για τον/την σύντροφό του, και είναι ευτυχισμένο μόνο αν προσφέρει.

3. Ιστορία Διακυβέρνησης. Οι ιστορίες αυτές έχουν πολλές μορφές. Από εντελώς απολυταρχικές, όπου ο ένας σύντροφος έχει αποκλειστικά όλη την εξουσία, μέχρι δημοκρατικές και ισότιμες.

4. Αστυνομική Ιστορία. Για να δουλεύει η σχέση, οι σύντροφοι ακολουθούν ειδικούς κανόνες και νόμους. Οι νόμοι αυτοί είναι είτε συμβατοί με τους «κλασικούς» νόμους ηθικής τάξης, π.χ. απαγορεύεται η μοιχεία, είτε δικής τους επινόησης, π.χ. απαγορεύεται ο/η σύντροφος να συναναστρέφεται άτομα του αντίθετου φίλου, ακόμα και στο πλαίσιο επαγγελματικών υποχρεώσεων.

5. Πορνογραφική Ιστορία. Η σχέση ταυτίζεται με τον εξευτελισμό. Τα άτομα παθιάζονται μόνο όταν τους βλέπουν ως σεξουαλικά αντικείμενα ή όταν οι ίδιοι αντιμετωπίζουν το/τη σύντροφό τους με αυτόν τον τρόπο.

6. Ιστορία Τρόμου. Ο φόβος είναι το κυρίαρχο συναίσθημα. Τα άτομα επιθυμούν να τρομοκρατούν τον/τη σύντροφό τους, είτε να τρομοκρατούνται από αυτούς. Οι ιστορίες αυτές συχνά κρύβουν κακοποίηση και βία, και μπορεί να εξελιχθούν πολύ δυσάρεστα, ακόμα και μοιραία για τον ένα ή και τους δύο συντρόφους.

Σχέσεις Αντικειμένου

Ο σύντροφος ή η σχέση αποτελούν μέσο επίτευξης ενός άλλου στόχου, συχνά άσχετου με την ίδια τη σχέση. Εδώ, οι ερωτικές σχέσεις είναι σε δύο κατηγορίες.

α. Άτομο με ρόλο αντικειμένου μέσα στη σχέση

7. Ιστορία Επιστημονικής Φαντασίας. Τα άτομα, συνειδητά ή ασυνείδητα, είτε επιλέγουν τους πιο αλλόκοτους συντρόφους, είτε νιώθουν οι ίδιοι περίεργοι και αναζητούν άτομα που θα εκτιμήσουν τη διαφορετικότητά τους.

8. Ιστορία Συλλογής. Ο ένας σύντροφος αντιμετωπίζει τον άλλον ως ένα «κομμάτι» που ταιριάζει στην υπόλοιπη ζωή του. Για παράδειγμα, ένας επιτυχημένος, πλούσιος άνδρας επιλέγει μια πολύ ωραία γυναίκα, επειδή «συμπληρώνει» την εικόνα του, ακόμα και αν δεν είναι η σύντροφος που του ταιριάζει ουσιαστικά.

9. Ιστορία Τέχνης. Ο ένας σύντροφος θαυμάζει τον άλλο για τη εξωτερική, κυρίως, εμφάνιση, ως σπάνιο έργο τέχνης, είτε ως σύνολο, είτε για κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό (μάτια, σώμα κλπ).

β. Η σχέση ως αντικείμενο

Εδώ, η σχέση έχει πρακτικό ρόλο, χρησιμεύει για να επιτύχει το άτομο ένα στόχο, που δεν αφορά απαραιτήτως τον σύντροφο ή την ίδια τη σχέση.

10. Ιστορία Σπιτιού. Το σπίτι (ως οίκημα) είναι το κέντρο της σχέσης, κάποιες φορές σε βαθμό που αποκτά μεγαλύτερη σημασία από την ίδια τη σχέση.

11. Ιστορία Ανάρρωσης. Το άτομο έχει ένα σοβαρό τραύμα από παλιά (καταχρήσεις, φυλακή κλπ) και κάνει προσπάθεια να το ξεπεράσει μέσα από τη σχέση. Αν και η σχέση στηρίζεται κατά βάση στο παρελθόν, οι σύντροφοι προσπαθούν να το αφήσουν πίσω. Συχνά μάλιστα, όταν επιτευχθεί η ανάρρωση, συμβαίνει η σχέση να διαλύεται γιατί δεν έχει πλέον λόγο ύπαρξης.

12. Θρησκευτική Ιστορία. Εδώ έχουμε δύο κατηγορίες. Στη μια, η θρησκεία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της σχέσης, με τους συντρόφους να πιστεύουν πως είναι σε αρμονία τόσο μεταξύ τους όσο και με το Θεό. Στην άλλη, η ίδια η σχέση αποτελεί θρησκεία, με τα άτομα να πιστεύουν πως θα βρουν τη σωτηρία τους μέσα από αυτήν.

13. Ιστορία Παιχνιδιού. Η ιστορία αυτή δεν έχει την ανάλαφρη αντιμετώπιση της παιχνιδιάρικης διάθεσης, όπως ίσως προδιαθέτει το όνομά της, αλλά εμπεριέχει ανταγωνισμό, νικητή και χαμένο.

Σχέσεις Συντονισμού

Οι σύντροφοι συνεργάζονται για να δημιουργήσουν ή να διατηρήσουν τη σχέση, η οποία εξελίσσεται μαζί τους.

14. Ταξιδιωτική Ιστορία. Η σχέση είναι ένα ταξίδι που κάνουν δύο άνθρωποι μαζί, στο οποίο σημασία δεν έχει μόνο ο προορισμός, αλλά και οι επιλογές κατά τη διαδρομή.

15. Ιστορία Ραπτικής & Πλεκτικής. Η σχέση είναι το προϊόν εργασίας του ζευγαριού, που παίρνει αποφάσεις για τη σχέση, όπως ακριβώς θα έφτιαχνε ένα χειροποίητο ρούχο.

16. Κηπουρική Ιστορία. Για το ζευγάρι, η σχέση είναι ένας κήπος που χρειάζεται συνεχή περιποίηση και φροντίδα (πότισμα, κλάδεμα, ξεχορτάριασμα…) για να ευδοκιμήσει.

17. Επαγγελματική Ιστορία. Το άτομο νιώθει έλξη για κάποιον/α που βλέπει ως πιθανό συνέταιρο. Συχνά, η επιλογή συντρόφου είναι με βάση συγκεκριμένα κριτήρια (κοινωνικά, οικονομικά κλπ).

18. Ιστορία Εθισμού. Ο ένας σύντροφος νιώθει εθισμένος στον άλλο, ακριβώς όπως θα ήταν σε κάποια εξαρτησιογόνα ουσία. Παράλληλα, ο άλλος συχνά απολαμβάνει το ρόλο του ναρκωτικού.

Αφηγηματικές Σχέσεις

Η ερωτική σχέση υπάρχει βάσει ενός κειμένου (με τη σημειολογική έννοια του όρου), φανταστικού ή πραγματικού, που ορίζει την εξέλιξη και τις ζωές των συντρόφων.

19. Ιστορία Παραμυθιού. Οι σύντροφοι βλέπουν τους εαυτούς τους ως πρίγκιπα / πριγκίπισσα που ψάχνει το άλλο του/της μισό.

20. Ιστορική Ιστορία. Η σχέση είναι μια συνέχεια του παρελθόντος και το παρόν συσσώρευση γεγονότων και καταστάσεων. Σε αυτές τις ιστορίες, η επιλογή συντρόφου μπορεί να γίνει και βάσει της καταγωγής, ή του γενεαλογικού του δέντρου.

21. Επιστημονική Ιστορία. Η σχέση είναι ένα φυσικό φαινόμενο. Ο ρόλος των συντρόφων είναι η κατανόηση, η ανάλυση και η μελέτη σε βάθος. Τείνουν, έτσι, να (υπέρ)αναλύουν σχεδόν όλα όσα αφορούν τη σχέση.

22. Ιστορία Συνταγών Μαγειρικής. Η βάση είναι η άποψη πως αν δύο άτομα σε μια σχέση έχουν συγκεκριμένη συμπεριφορά (ακολουθούν μια συνταγή), η σχέση σίγουρα θα πετύχει.

Σχέση Τεχνοτροπίας

Η σχέση έχει χαρακτήρα, η διατήρηση του οποίου είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη διατήρηση της ίδιας της σχέσης.

23. Πολεμική Ιστορία. Η σχέση είναι ένας διαρκής πόλεμος, μια σειρά μαχών που λαμβάνουν χώρα σε καθημερινή βάση, με οποιαδήποτε αφορμή.

24. Θεατρική Ιστορία. Η σχέση λειτουργεί ως σκηνή, πάνω στην οποία ο ένας ή και οι δύο σύντροφοι παίζουν ένα ρόλο.

25. Χιουμοριστική Ιστορία. Αυτή η σχέση είναι εύθυμη, με βάση το χιούμορ και την αστεία πλευρά της ζωής. Μπορεί, ωστόσο, να είναι και άλλοθι για να αποφεύγει το ζευγάρι τις πιο σοβαρές συζητήσεις, ή για να υποβιβάζει συστηματικά ο ένας σύντροφος τον άλλον.

26. Ιστορία Μυστηρίου. Στις περισσότερες σχέσεις, το μυστήριο υπάρχει πάντα τον πρώτο καιρό μιας σχέσης, όταν οι σύντροφοι δεν γνωρίζουν καλά ο ένας τον άλλον. Η ιδιαιτερότητα με όσους ζουν μια τέτοια ιστορία, είναι πως, κατά βάθος, δεν επιθυμούν να τελειώσει το μυστήριο. Όταν θεωρήσουν πως ο/η σύντροφός τους αποκαλύπτεται πλήρως στα μάτια τους, απογοητεύονται.

Photo credit: Istock