To 1999, η Annie Leibovitz ήταν 50 χρονών και λογίζονταν στις κορυφαίες φωτογράφους του κόσμου. Την χρονιά εκείνη κυκλοφόρησε το βιβλίο – ορόσημό της Women, η πρώτη περιληπτική σύνοψη του τεράστιου έργου της, με γυναικεία πορτρέτα. Το βιβλίο δημιουργήθηκε με τη βοήθεια και την κειμενική υποστήριξη της εκλιπούσας σήμερα συντρόφου της Susan Sontag.

“Αυτό το έργο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ”, σχολίασε η Annie Leibovitz, μιλώντας στους New York Times σχεδόν δύο δεκαετίες αργότερα. Η Leibovitz ξεκαθάρισε ότι το έργο -που τότε περιόδευε σε ολόκληρο τον κόσμο ως έκθεση- δεν προοριζόταν να είναι πεπερασμένο. «Δεν είναι ένα από αυτά τα έργα που θα έχουν ποτέ τέλος».

Διαβάστε ακόμη: Η Annie Leibovitz είναι βασιλικότερη του βασιλέως

Planet of Women

Η εμβληματική φεμινίστρια Gloria Steinem.

Τον Νοέμβριο που μας έρχεται, 25 χρόνια μετά την αρχική του δημοσίευση, το “Women” επιστρέφει στα βιβλιοπωλεία με μια νέα έκδοση με χάρτινη συσκευασία: ένα δίτομο σετ από τις εκδόσεις Phaidon, που συνδυάζει το αρχικό βιβλίο με έναν εντελώς νέο συνοδευτικό τόμο πορτρέτων που δημιουργήθηκαν μεταξύ του 2000 και σήμερα. Μαζί, προσφέρουν έναν σαρωτικό στοχασμό πάνω στη θηλυκότητα, τη δύναμη, την ευθραυστότητα και το οπτικό λεξιλόγιο που χρησιμοποιούμε για να ορίσουμε και τις τρεις παραμέτρους. Το πρωτότυπο έργο «Γυναίκες» ήταν μια βαθιά προσωπική προσπάθεια της φωτογράφου— όχι μόνο λόγω της εμπλοκής της Sontag (έγραψε το εύστοχο δοκίμιο που συνόδευε την εικονογραφία), αλλά και λόγω του σεβασμού με τον οποίο η Annie Leibovitz προσέγγιζε τα μοντέλα της.

Τα πορτρέτα της γλύπτριας Louise Bourgeois, της ανώτατης δικαστικού Sandra Day O’Connor, του μέλους του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ Ruth Bader Ginsburg και της αυστροναύτη Eileen Collins δεν αφορούσαν απλώς την ορατότητα — αφορούσαν την κληρονομιά. Το κείμενο της Sontag, αμφισβητούσε την ίδια την ιδέα ενός βιβλίου με γυναικεία πορτρέτα, υποστηρίζοντας ότι καμία παρόμοια προσπάθεια με άνδρες δεν θα γινόταν δεκτή με τον ίδιο τρόπο. “Αλλά τότε ένα βιβλίο με φωτογραφίες ανδρών δεν θα γινόταν με το ίδιο πνεύμα”, σημείωσε,

“Κάθε μία από αυτές τις φωτογραφίες πρέπει να στέκεται μόνη της. Αλλά το σύνολο να λέει: Έτσι είναι οι γυναίκες τώρα”. Αυτό το σύνολο όμως τώρα επεκτείνεται. Από το 2000, η ​​Leibovitz συνεχίζει να εστιάζει τον φακό της σε γυναίκες με εξαιρετική παρουσία και σκοπό, από παγκόσμιους ηγέτες και αθλήτριες μέχρι συγγραφείς, καλλιτέχνες και ακτιβίστριες.

Διαβάστε ακόμη: Elsa Peretti: Το θρυλικό πορτρέτο του Helmut Newton που έγινε σύμβολο εποχής

Women we loved

Η Rihanna έγκυος στο παρισινό ξενοδοχείο Ritz.

Ο δεύτερος τόμος -σχεδιασμένος ως επίσημος καθρέφτης του πρώτου-, παρουσιάζει περισσότερα από 100 καινούρια πορτρέτα που αποδίδονται στο χαρακτηριστικό στυλ της Leibovitz: αυθόρμητο, ακριβές και συναισθηματικά άμεσο. Στον δεύτερο τόμο, τα κείμενα που ανατέθηκαν στην εμβληματική φρμινίστρια Gloria Steinem και στη Νιγηριανή συγγραφέα Chimamanda Ngozi Adichie, σχηματίζουν έναν γενεαλογικό διάλογο για την εξουσία, το φύλο και την εκπροσώπηση. Ένα από τα πρώτα πορτρέτα του νέου τόμου απεικονίζει τη Rihanna να ξαπλώνει στο ροκοκό μεγαλείο του ξενοδοχείου Ritz στο Παρίσι. Σε προχωρημένη εγκυμοσύνη και τυλιγμένη σε ένα oversized μαύρο παλτό, κοιτάζει ψυχρά, με την κοσμηματοθήκη της να διαγράφει μια γραμμή ανάμεσα στην ανυπακοή και στη μητρική γοητεία.

Η εικόνα, που αρχικά δημιουργήθηκε για το εξώφυλλο της Vogue τον Μάιο του 2022, έχει γίνει έκτοτε ένα καθοριστικό σύμβολο για την επανεμφάνιση της εγκυμοσύνης: η Rihanna είναι εν μέρει θεά, εν μέρει προβοκάτορας, εντελώς δική της γυναίκα. Αλλού, η Adichie φωτογραφίζεται σε μια βιβλιοθήκη στην Κολούμπια του Μέριλαντ. Καθισμένη μόνη πίσω από ένα τζάμι, φοράει ένα φόρεμα με κόκκινες και άσπρες ρίγες, με τις γραμμές να αντηχούν τη γεωμετρία των βιβλιοθηκών και των δοκών της οροφής της αίθουσας. Η εικόνα μοιάζει να είναι στοχαστική, μια αναφορά στην ήσυχη αυθεντία της σκέψης και στη μοναξιά που συχνά απαιτείται για να τη διατηρήσει.

Η Joan Baez.

Ένα άλλο πορτρέτο που ξεχωρίζει είναι ένα πορτρέτο της Joan Baez. Ξυπόλυτη και γαλήνια, ισορροπεί καθισμένη σε ένα κλαδί δέντρου με την κιθάρα της, με το φως του ήλιου να φιλτράρεται μέσα από τα φυλλώματα. Είναι μια εικόνα απομόνωσης, ανθεκτικότητας και της ακόμη ριζοσπαστικής πρότασης ότι η γήρανση δεν καθιστά μια γυναίκα αόρατη, αλλά πιο φωτεινή. Και μετά υπάρχουν οι χορεύτριες, η Judith Jamison, Dwana Smallwood, που απαθανατίζονται σε ένα πλατύ πλάνο που λέει πολλά για τη δύναμη, την καταγωγή και τη χάρη.

Η Jamison, φωτογραφημένη το 1993, σηκώνει το βλέμμα της προς τον ουρανό, τα πλεγμένα μαλλιά της πέφτουν στην πλάτη της σε μια εικόνα ήρεμης μεγαλοπρέπειας. Μούσα και αργότερα καλλιτεχνική διευθύντρια του Αμερικανικού Χοροθεάτρου Alvin Ailey, ενσάρκωσε την καλλιτεχνία όλων των γενεών. Στην απέναντι σελίδα, εν τω μεταξύ, η Smallwood – μια άλλη απόφοιτος της Ailey – είναι παγωμένη στη μέση της κίνησης με ένα απαλό σατέν φόρεμα, τα άκρα της τεντωμένα και επιβλητικά. Ο νέος τόμος δεν συνεχίζει απλώς το αρχικό βιβλίο, το αναδιαμορφώνει.

Η επιλογή των θεμάτων δίνει την αίσθηση μιας ευρύτερης, πιο παγκόσμιας και πιο δυναμικής διατομεακής προσέγγισης. Υπάρχουν λιγότερα επίσημα πορτρέτα στο στούντιο και περισσότερα σε δημόσιους χώρους, που αντανακλούν τη σφαίρα επιρροής της φωτογράφου: η Adichie στη βιβλιοθήκη της, η Steinem στο γραφείο της, η Shonda Rhimes στη μέση της παραγωγής. «Ψάχναμε πολύ το 1999 για γυναίκες CEO», θυμάται η Leibovitz. «Τώρα, φαίνεται ότι υπάρχουν πραγματικά πολύ περισσότερες γυναίκες σε υψηλές θέσεις». Η μετατόπιση είναι ήσυχη, αλλά ισχυρή: οι γυναίκες όχι απλώς εγκαθίστανται στους χώρους εξουσίας, αλλά τους διαμορφώνουν.

Το βιβλίο Women” της Annie Leibovitz, με δοκίμια των Chimamanda Ngozi Adichie, Susan Sontag και Gloria Steinem θα εκδοθεί από τον οίκο Phaidon τον Νοέμβριο του 2025. Είναι διαθέσιμο για προπαραγγελία τώρα. Υπογεγραμμένα αντίτυπα είναι διαθέσιμα από τα phaidon.com και barnesandnoble.com μέχρι εξαντλήσεως των αποθεμάτων.

Η Νιγηριανή συγγραφέα Chimamanda Ngozi Adichie.

Φωτογραφίες: Ευγενική παραχώρηση της Phaidon © Annie Leibovitz