Προχτές, σκρολάροντας στο Instagram, έπεσα μπροστά στο reel μιας χαριτωμένης νεαρής με υπέροχη κόκκινη πουά κορδέλα να συγκρατεί τα μακριά μαύρα μαλλιά της. Κρατούσε ένα μοβ ψαλίδι και προσπαθούσε να κόψει τις αφέλειές της: «Έχω δει ένα tutorial», έλεγε με σοβαρό ύφος, δείχνοντας τον νεροχύτη γεμάτο τούφες. Παράλληλα, μας καλούσε να σχολιάσουμε το καινούριο της look, ενώ ακολούθησε η απαραίτητη προειδοποίηση: «Είμαι πολύ ταλαντούχα, μπορώ να κάνω τα πάντα, αλλά εσείς μην το προσπαθήσετε στο σπίτι.»

Διαβάστε ακόμη: GNTM: Ώρα να σηκωθεί η μόδα από το σκαμπό 

Συνέχιζε να κόβει αμέριμνη τα μαλλιά της, ενώ εμείς την παρακολουθούσαμε με κομμένη την ανάσα… μέχρι την τελική αποκάλυψη: «Σας την έφερα!» φώναξε, αφαιρώντας τις ψεύτικες πρόσθετες αφέλειες.

Ομολογώ ότι γέλασα. Η φάρσα ήταν έξυπνη, η μικρή απολαυστική. Μέχρι που το συνειδητοποίησα: Η ηλικία της μετά βίας ξεπερνούσε τα 6. Παρόλο που το Instagram υποτίθεται πως απαγορεύει τη χρήση του κάτω των 13 (χωρίς γονική συναίνεση), το κορίτσι είχε προφανώς πρόσβαση και κοινό.

Από περιέργεια μπήκα να διαβάσω τα σχόλια: «Δεν μπορώ να πιστέψω ότι με ξεγέλασε ένα πεντάχρονο χωρίς δόντια», «Αξιολάτρευτη, μπράβο στους γονείς της!», «Έκανε καλή δουλειά πάντως». Και αναρωτήθηκα: Είμαι η μόνη που βλέπει το πρόβλημα;

Ευτυχώς, όχι, το βλέπει και η ελληνική κυβέρνηση. Αυτές τις μέρες, εξετάζει σχέδιο που προβλέπει την απαγόρευση χρήσης των social media (Facebook, Instagram, TikTok, Snapchat) σε παιδιά κάτω των 15 ετών. Ένα χρόνο, πριν είχε προηγηθεί η επαναδιατύπωση της απαγόρευσης των κινητών στα σχολεία (ένας νόμος που ίσχυε από το 2006), με προβλεπόμενες κυρώσεις ακόμα και αποβολές.

Το πρόβλημα είναι βαθύτερο από όσο δείχνει. Οι δίδυμες Taytum & Oakley Fisher, για παράδειγμα, είναι από τις μεγαλύτερες παιδικές influencers, με περισσότερους από 3 εκατομμύρια ακολούθους. Είναι μόλις 9 ετών. Ακόμα και αν τα παιδιά δεν παράγουν δικό τους περιεχόμενο, παρακολουθούν άλλους, σχολιάζουν, συγκρίνονται. Για να μην αναφέρουμε τις περιπτώσεις (κάποιες γνωστές σε όλους) που γονείς εκθέτουν στους δικούς τους λογαριασμούς τα πρόσωπα και τα κατορθώματα των παιδιών τους για να αποκτήσουν followers και likes.

Όλοι γνωρίζουμε παιδιά του δημοτικού που περνούν ώρες στο TikTok. Σε μία ηλικία που η κριτική σκέψη δεν έχει ακόμη αναπτυχθεί, ο αλγόριθμος γίνεται το φίλτρο μέσα από το οποίο αντιλαμβάνονται τον κόσμο, οι followers γίνονται οι νέοι φίλοι και τα likes το νέο μέτρο της αξίας.

Έρευνες στην Ελλάδα δείχνουν ότι το 58% των παιδιών 9–12 ετών χρησιμοποιούν καθημερινά social media. Το 66% των μαθητών δημοτικού και το 74% των μαθητών γυμνασίου έχουν δηλώσει ψεύτικη ηλικία για να δημιουργήσουν λογαριασμό. Το 13% των εφήβων αναφέρει ότι η χρήση social media επηρεάζει αρνητικά την ψυχική του υγεία.

Η χρήση social media δίνει στα παιδιά τη δυνατότητα κοινωνικοποίησης και επικοινωνίας με φίλους, αλλά και πρόσβαση σε πληροφορίες και εκπαιδευτικό υλικό. Ωστόσο, οι αρνητικές επιπτώσεις βαραίνουν πολύ περισσότερο τη ζυγαριά: άγχος, κατάθλιψη, αίσθημα κατωτερότητας λόγω σύγκρισης, κακή ποιότητα ύπνου, προβλήματα συγκέντρωσης, μείωση της φυσικής δραστηριότητας και της άθλησης, έκθεση σε ακατάλληλο περιεχόμενο (βία, σεξ, αυτοκτονία, ακραίες απόψεις), εθισμός, κυβερνοεκφοβισμός (cyberbullying).

Διαβάστε ακόμη: Ghosting, love bombing, gaslighting: Όταν το dating χρειάζεται διάγνωση

Είναι η απαγόρευση η λύση; Όσο η τεχνολογική εξέλιξη τρέχει πιο γρήγορα από τη βιολογική, η πολιτεία θα αναγκάζεται να αναλάβει δράση. Οχι από αυταρχισμό, αλλά από ανάγκη. Σε μια εποχή που οι γονείς δουλεύουν 12ωρα, την παρουσία και το ρόλο τους αναγκάζεται να υποκαταστήσει το κράτος.

Πολλοί χαρακτηρίζουν το μέτρο «γενναίο βήμα» προς τη σωστή κατεύθυνση. Άλλοι το θεωρούν μη εφαρμόσιμο ή ακραίο. Πώς βάζεις όρια σε ένα παιδί; Μήπως η απαγόρευση κάνει το απαγορευμένο πιο ποθητό; Μήπως τα παιδιά στραφούν σε ψεύτικους λογαριασμούς και σε “υπόγεια” χρήση;

Ας μη γελιόμαστε όμως: το θέμα δεν είναι εκεί. Το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι οι περισσότεροι μόλις τελειώσετε το διάβασμα του κειμένου θα ψάξετε για το βίντεο της μικρής με τις αφέλειες. Γιατί αυτή η συζήτηση δεν αφορά μόνο τα παιδιά…

Photo credit: iStock – Creative: Ανδρέας Κωστόπουλος