Kάποτε είχαμε τις διαφημίσεις στην τηλεόραση και εκείνες τις συγκλονιστικές ταινίες μικρού μήκους στη μεγάλη οθόνη προτού δούμε τα τρέιλερ στον κινηματογράφο. Μαμάδες και μπαμπάδες μοντέλα, με τέλεια παιδιά, τέλεια σπίτια, τέλειες κουζίνες, τέλεια πρωινά, τέλειες οδοντοστοιχίες, μια ζωή με χαμόγελα, ομορφιά, νιάτα. Τι σημασία έχει αν διαφήμιζαν βούτυρο, δημητριακά, αυτοκίνητα ή οδοντόκρεμα; Άνθρωποι όλων των ηλικιών έβλεπαν εμμονικά τα σποτ για να τους μιμηθούν και να τους μοιάσουν.

Διαβάστε ακόμη: H ήσυχη επιστροφή της βελόνας

Και τώρα που σκρολάρουμε αντί να κάνουμε ζάπινγκ, ή πιο σωστά προλαβαίνουμε να τα κάνουμε όλα παράλληλα, με το ένα χέρι στο κοντρόλ και το άλλο στο κινητό, σαν προέκταση της παλάμης, η ουτοπία είναι δίπλα μας, στη διπλανή πόρτα. Ανοίγεις το Instagram, το Facebook, το ΤikTok, το YouTube και νομίζεις πως τα έχεις κάνει όλα λάθος.

Ειδικά οι νεότερες γενιές που έχουν διαφορετική επαφή με την πραγματικότητα, θαυμάζουν και απογοητεύονται. Αποθηκεύουν και ονειρεύονται. Ταυτίζονται και παρασύρονται. Ακυρώνουν και ακυρώνονται. Απογειώνουν και προσγειώνονται με ταχύτητα στο έδαφος. Οραματίζονται το μέλλον τους, δημιουργούν κολάζ με εικόνες και λέξεις για να εφαρμόσουν στις πράξεις τι σημαίνει manifestation και δεν μπορούν να πιστέψουν ότι δεν έχουν αποκτήσει ακόμη το πρώτο τους σκάφος, εξοχικό, λίαρ τζετ, δεν έχουν παντρευτεί σε ένα παραμυθένιο κάστρο στη Γαλλία, δεν σχεδιάζει ήδη η Vera Wang το νυφικό τους, δεν έχει γίνει η πρόποση γάμου με μονόπετρο σαν εκείνο που χάρισε ο σούπερσταρ αθλητής Travis Kelce στην Taylor Swift.

Διαβάστε ακόμη: Το γυμνό είναι το νέο γυμνό

Πριν από περίπου δύο δεκαετίες, η σχέση μας με την εικόνα είχε ξεκάθαρα όρια. Η μόδα ανέβαινε στην πασαρέλα, στις σελίδες των περιοδικών και στις καλοσκηνοθετημένες διαφημίσεις. Οι εικόνες ήταν επιθυμητές, αλλά από απόσταση. Αντιλαμβανόσουν πως οι καμπάνιες των οίκων Dior και Chanel δεν ήταν η πραγματικότητα αλλά μία εμπορική ιδέα. Σήμερα, η ίδια αισθητική κουλτούρα έχει μετακινηθεί από το editorial στο προσωπικό προφίλ κάθε χρήστη, χωρίς να γνωρίζει φυσικά κανείς πως ζει στα αλήθεια. Η εικόνα δεν ανήκει πλέον μόνο στους οίκους μόδας αλλά και σε όποιον διαθέτει smartphone.

Ιεραρχία τέλος. Η Hailey Bieber λανσάρει ένα «καθαρό» τελετουργικό ομορφιάς και ξαφνικά όσοι την ακολουθούν, εγκαταλείπουν το ματ foundation για γυαλιστερό δέρμα, lip liner και αψεγάδιαστο αποτέλεσμα που, τελικά, απαιτεί πολλή προσπάθεια μπροστά στον καθρέφτη.

Στην Ελλάδα, οι τάσεις αλλάζουν ρυθμό. Αν πριν τα social media, οι συλλογές και οι τάσεις είχαν κύκλο ζωής: Άνοιξη/Καλοκαίρι, Φθινόπωρο/Χειμώνας, τώρα, ο κύκλος αλλάζει εβδομαδιαία. Το κριτήριο δεν είναι η αισθητική διάρκεια, αλλά επιτυχία στα likes.

Όλα κρίνονται στον αλγόριθμο. Έτσι φτάνουμε σε ένα νέο φαινόμενο: το αισθητικό άγχος.

Η ερώτηση δεν είναι πλέον τι μου αρέσει, αλλά τι ταιριάζει στην ψηφιακή μου εικόνα. Δεν αρκεί να ασχολείσαι με τη μόδα, πρέπει να το υποστηρίζεις και με «τοποθέτηση προϊόντος». Δεν αρκεί να επιλέγεις μία τάση από τη βιτρίνα, πρέπει να επιβεβαιώνεσαι. Το ντύσιμο, κάποτε πράξη προσωπικής έκφρασης, σήμερα λειτουργεί συχνά ως επιμελημένος τρόπος αφήγησης.

Αλλά η μάχη είναι άνιση. Το Instagram επιβραβεύει το όμορφο. Το TikTok το θεαματικό. Οι αλγόριθμοι δεν λειτουργούν με βάση την αλήθεια, λειτουργούν με βάση την επιθυμία. Κι έτσι, οι γενιές μεγαλώνουν όχι πια με το όνειρο της επιτυχίας, αλλά με τον φόβο ότι είναι οι μόνες που δεν τη βιώνουν. Το ερώτημα που μένει είναι: Θα προσαρμοστεί η πραγματικότητα στα φίλτρα ή τα φίλτρα θα υποχωρήσουν για να ξαναβρούμε την πραγματικότητα; Η ζωή δεν χρειάζεται να είναι φωτογενής για να είναι αληθινή.

Και οι ρωγμές στο αφήγημα; Το ερώτημα που προκύπτει είναι σχεδόν κοινωνιολογικό: Η αισθητική που χτίζουμε online μας εκπροσωπεί τελικά ή μας αντικαθιστά; Η μόδα, ως γλώσσα, είχε πάντα μια διάσταση δημιουργίας ταυτότητας. Αυτό που αλλάζει δεν είναι ο σκοπός αλλά η ταχύτητα και η δημόσια θέαση του μηχανισμού. Δεν δοκιμάζουμε πια το στιλ μπροστά στον καθρέφτη, το δοκιμάζουμε μπροστά σε ένα ψηφιακό κοινό. Και ερμηνεύουμε ρόλους.

Σε μια εποχή όπου όλα αλλάζουν με ταχύτητα scroll, η μόδα δεν λειτουργεί πλέον για να ακολουθεί την κοινωνία αλλά για να την προβλέπει. Κι όσο μεγαλώνει η οθόνη και μικραίνει η αντοχή μας, τόσο πιο συχνά ξεχνάμε ότι η πραγματικότητα δεν έχει φίλτρα, preset, ούτε λειτουργία ρετούς. Η ζωή δεν είναι carousel με προσεκτικά επιλεγμένες φωτογραφίες.

Δεν είναι αποτέλεσμα editing, ούτε προϊόν επιμελημένης αφήγησης.

Από την τέλεια διαφήμιση στην τέλεια ζωή. Η ζωή μπορεί να έχει αταίριαστα ζευγάρια κάλτσες, νεροχύτες με άπλυτα πιάτα, σώματα που αλλάζουν, αποτυχίες που δεν ανεβαίνουν στα stories, προσπάθειες που δεν παίρνουν likes. Και κάπου εκεί, ανάμεσα στα reels, τα hashtags και τις viral τάσεις, ψάχνουμε το νόημα. Θέλουμε να καταλάβουμε αν χωράμε στην εικόνα. Αν είμαστε αρκετοί. Όταν οι εικόνες γύρω μας ψιθυρίζουν ότι δεν είμαστε. Ίσως τελικά η νέα επανάσταση δεν είναι να εντυπωσιάσουμε, αλλά να αντέξουμε να είμαστε αληθινοί.

Creative: Ανδρέας Κωστόπουλος