Πριν λίγες ημέρες, ο κινηματογραφικός μεγιστάνας Harvey Weinstein (Χάρβεϊ Γουάινσταϊν) κρίθηκε ένοχος για σεξουαλική επίθεση σε βάρος της Miriam Haley, ύστερα από την επιτυχημένη δίωξη του 2020, η οποία όμως είχε ανατραπεί με έφεση.

Δείτε ακόμη: Όταν τα φλας μας τυφλώνουν

Ο Weinstein αθωώθηκε για μια δεύτερη κατηγορία σεξουαλικής επίθεσης σε βάρος της Kaja Sokola, ενώ οι ένορκοι δεν κατέληξαν σε ομόφωνη απόφαση για την κατηγορία του βιασμού της Jessica Mann. Ήταν μία ακόμη νίκη του κινήματος του #metoo, το οποίο έλαβε παγκόσμιες διαστάσεις το 2017 μετά τις μαζικές καταγγελίες διάσημων γυναικών κατά του Weinstein.

Πού βρισκόμαστε λοιπόν 8 χρόνια μετά το ξέσπασμα του #metoo; Οι γυναίκες μίλησαν, κατήγγειλαν. Τι άλλαξε; Ποιοι τις άκουσαν; Ποιοι ωφελήθηκαν και ποιοι «την πλήρωσαν»; Το κίνημα πέτυχε ή «πάτησε τη μπανανόφλουδα»;

Τα στοιχεία μιλούν, τα θύματα όχι

Και μπορεί τα παραδείγματα που αναφέραμε να αφορούν διάσημους, αλλά το πρόβλημα δεν είναι καθόλου περιορισμένο στο χώρο της showbiz. Η μελέτη “#MeToo 2024” της Stop Street Harassment ανέφερε ότι το 32 % των γυναικών και το 15 % των ανδρών στις ΗΠΑ έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση ή επίθεση μόλις μέσα στο τελευταίο έτος. Συνολικά το 82 % των γυναικών και το 42 % των ανδρών έχουν βιώσει τέτοια περιστατικά κάποια στιγμή στη ζωή τους.

Στην Ευρώπη, έκθεση του FRA το 2014 έδειξε ότι από τις γυναίκες που βίωσαν τουλάχιστον ένα σοβαρό περιστατικό, το 37 % μοιράστηκε την εμπειρία μόνο σε φίλους ή συγγενείς, ενώ μόλις 4 % καταγγέλθηκε στην αστυνομία και <1 % σε δικηγόρο ή σωματείο.

Έρευνα της ActionAid στην Ελλάδα το 2020 έδειξε ότι 85 % των γυναικών έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας, αλλά μόλις 6 % την κατήγγειλαν επίσημα.

Δείτε ακόμη: Δεν θέλουν όλες οι ηρωίδες το ρόλο τους

Κι όμως, κάτι αλλάζει

Αδιαμφισβήτητα, το κίνημα #metoo πυροδότησε ένα ντόμινο εξελίξεων, αύξησε την ευαισθητοποίηση (όχι μόνο των γυναικών αλλά και των ανδρών), οδήγησε σε αλλαγές στις πολιτικές των εργασιακών χώρων και σε νομικές μεταρρυθμίσεις σε πολλές χώρες. Οι ισχυροί πλέον λογοδοτούν για τις ανάρμοστες συμπεριφορές τους, η εξουσία τους αποδυναμώθηκε.

Η πιο σημαντική όμως κατάκτησή του είναι η ενδυνάμωση των γυναικών, που πλέον δε φοβούνται ή δεν ντρέπονται να μιλήσουν. Είναι ενδεικτικό ότι στην Ελλάδα, εντός του 2024 σημειώθηκε υπερτριπλασιασμός των καταγγελιών σεξουαλικής παρενόχλησης στους εργασιακούς χώρους από 12 σε 38, σύμφωνα με έκθεση της Επιθεώρησης Εργασίας.

Βρήκες το θάρρος να μιλήσεις – και τώρα τι;

Μπράβο σου. Τόλμησες να μιλήσεις, να καταγγείλεις. Απευθύνθηκες στη δικαιοσύνη. Αλλά το σύστημα είναι αμείλικτο. «Το έγκλημα παραγράφηκε». «Δεν υπάρχουν αρκετά αποδεικτικά στοιχεία». Και τελικά μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό των δραστών καταλήγει να διώκεται ποινικά.

Ακόμη κι αν ο δράστης οδηγηθεί στο δικαστήριο, τι ακολουθεί; Ερωτήματα δικαστών και εισαγγελέων όπως: «Τι φορούσες την ώρα της επίθεσης;» «Μήπως τον παρεξήγησες;» ζητούν απάντηση. Σχόλια περιπαικτικά, σεξιστικά, κουτσομπολίστικα. Δεν πρόκειται για κάτι άγνωστο σε αυτές τις γυναίκες. Έχουν μάθει να διαβάζουν βλέμματα και κινήσεις χειλιών. Στο δρόμο, στο εστιατόριο. «Γιατί άργησε να μιλήσει; Τώρα το θυμήθηκε;» «Ε δε μπορεί, θα κούνησε την ουρά της κι αυτή». Εκεί όμως που το victim blaming «δίνει ρέστα» είναι στα social media.

Οι παράπλευρες απώλειες

Ας εξετάσουμε εδώ και μία άλλη περίπτωση. Αυτήν του Kevin Spacey. Πρόσφατα, ο ηθοποιός τιμήθηκε στο περιθώριο του Φεστιβάλ των Καννών για την προσφορά του στον κινηματογράφο. Η βραβευσή του σηματοδότησε την επιστροφή του στη δημόσια ζωή, μετά την απαλλαγή του από σειρά κατηγοριών για σεξουαλική επίθεση τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η καριέρα του είχε δεχθεί ισχυρό πλήγμα το 2017 όταν απολύθηκε από τη σειρά House of Cards του Netflix, μετά τις καταγγελίες. «Ι’m still standing” είπε ο ίδιος στην τελετή. Πόσο εύκολο όμως είναι να μείνει κάποιος όρθιος μετά από κάτι τέτοιο; Και πόσο δύσκολο να μη σκεφτεί κάποιος «όπου υπάρχει καπνός, υπάρχει και φωτιά»;

Πόσες καριέρες και υπολήψεις ανδρών έπεσαν άραγε θύμα του κινήματος; Ηθελημένα ή αθέλητα. Πόσοι πλήρωσαν ένα βλέμμα, μια παρερμηνεία; Πόσες φορές έγινε το κίνημα όπλο εκδίκησης; Το ενδεχόμενο είναι ανοιχτό, όσο κι αν ενοχλεί. Υπάρχει και η άποψη ότι αυτές είναι απλά οι παράπλευρες απώλειες. Σε κάθε πόλεμο, μία μικρή μερίδα πρέπει να θυσιαστεί για να σωθεί το σύνολο. Πώς μπορείς όμως να ισχυρίζεσαι ότι καταπολεμάς την αδικία, διαπράττοντας μία άλλη; Ισχύει άραγε το ρητό που λέει «καλύτερα χίλιοι ένοχοι έξω από τη φυλακή παρά ένας ένοχος μέσα»;

Το #metoo δεν τελείωσε. Δεν εξαντλήθηκε. Δεν νίκησε, αλλά ούτε και ηττήθηκε. Άλλαξε τον διάλογο, αλλά δεν άλλαξε ακόμα το μυαλό. Καμία ποινή και κανένα hashtag δεν μπορεί να ανατρέψει αιώνες πατριαρχίας. Αυτό που χρειάζεται είναι κάτι άλλο: Αλλαγή της νοοτροπίας. Καλλιέργεια του σεβασμού και της ενσυναίσθησης. Αυτό κατακτιέται μόνο με παιδεία. Και είναι κάτι που παίρνει πολύ περισσότερο από 8 χρόνια…

Photo credit: ΑΠΕ-ΜΠΕ – Creative: Ανδρέας Κωστόπουλος