Πριν από εκατό χρόνια, σε μια μικρή πόλη δίπλα από τη λίμνη Κόνστανς της Ελβετίας, γεννήθηκε ένα από τα πιο φωτεινά μυαλά της ανθρωπότητας. Ένας επιστήμονας που με τις γνώσεις του συνέβαλε στο να καταλάβουμε καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται, αισθάνεται και πράττει το ανθρώπινο ον.

Διαβάστε ακόμη: Ο Dr Γιώργος Λάγιος μιλά στο Thefashionbible.gr: “Η επιθυμία είναι ένα φάσμα”

Το πόσο σημαντική παραμένει η συμβολή του Jung στην Ψυχιατρική και την Ψυχολογία αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι, ενώ αρκετές από τις θεωρίες του έτερου ογκόλιθου των ψυχικών επιστημών, του Sigmund Freud, έχουν πλέον στην εποχή μας αμφισβητηθεί, τουναντίον οι μελέτες και οι διαπιστώσεις του Karl Jung παραμένουν ακόμα και σήμερα αδιαπραγμάτευτες.

Διαβάστε ακόμη: Σεπτέμβριος 2025: Μήνας Alzheimer και υγιούς γήρανσης στο Ίδρυμα Β&Ε Γουλανδρή

Γιος ιέρεα και μοναχικό παιδί

Καταγόμενος από φτωχή – και χωρίς ιδιαίτερη μόρφωση – οικογένεια, γιός ενός ιερέα, ο Jung ήταν ένα μοναχικό και εσωστρεφές παιδί που βίωσε από την παιδική του ηλικία πολλές ψυχικές αναταράξεις (λιποθυμίες, νευρώσεις, αποσύρσεις από τον κοινωνικό περίγυρο κ.ά.) που γιγαντώθηκαν την περίοδο της εφηβείας. Τελείωσε με το ζόρι το σχολείο και γράφτηκε στο πανεπιστήμιο της Βασιλείας αντιμετωπίζοντας εξαιρετικά αντίξοες οικονομικές και ψυχικές πιέσεις.

Όμως ίσως αυτές οι συνθήκες, μαζί με τον ευαίσθητο ψυχικό του κόσμο, καθώς και η υψηλή του διανοητική ικανότητα, να τον κατέστησαν στην πορεία των σπουδών του, πόλο έλξης στην φοιτητική κοινότητα. Ένα γεγονός ενδεικτικό της προσωπικότητας του Jung είναι το γεγονός ότι τον Ιούλιο του 1900, έχοντας πλέον αποφασίσει ότι θα γίνει ψυχίατρος, πήγε και κλειδώθηκε από μόνος του για 6 μήνες μέσα σε ένα άσυλο ψυχασθενών, «για να συνηθίσει την ατμόσφαιρα»!

Η φιλία του με τον Sigmund Freud

Στην εξέλιξή του, πολύ σημαντική στάθηκε η φιλία του με τον Sigmund Freud.

Η σχέση του με τον Freud ήταν αμφίθυμη από την αρχή. Η πρώτη επαφή έγινε το 1906, όταν ο Jung έγραψε για τα τεστ συνειρμών λέξεων, συνειδητοποιώντας ότι αυτά παρείχαν αποδείξεις για τη θεωρία του Freud σχετικά με την καταπίεση. Ο Freud απάντησε αμέσως και με ενθουσιασμό. Ο Jung όμως δίστασε. Χρειάστηκαν αρκετοί μήνες μέχρι να του γράψει ξανά.

Συναντήθηκαν έναν χρόνο αργότερα και τότε ήταν «φιλία με την πρώτη ματιά». Οι δυο τους μίλησαν αδιάκοπα για 13 ώρες. Ο Freud αποκάλεσε τον Jung «τον ικανότερο βοηθό που με έχει πλαισιώσει μέχρι στιγμής» και μίλησε για το πόσο καλός θα ήταν για την ψυχανάλυση, καθώς ήταν σεβαστός επιστήμονας και προτεστάντης, μια σκοτεινή παρατήρηση που θα στοίχειωνε τον Jung τρεις δεκαετίες αργότερα, όταν οι Ναζί ανέβηκαν στην εξουσία.

Με διάσημους ψυχιάτρους της  εποχής: A.A. Brill, Ernest Jones, Sandor Ferenczi, Sigmund Freud, G. Stanley Hall, Carl G. Jung στο Clark University το 1908.

Προς το παρόν, διαφορετικές εντάσεις συνέχιζαν να υπάρχουν. Ένα αίτημα του Jung έδειχνε έναν άξονα δυσκολίας: «Άφησέ με να απολαμβάνω τη φιλία σου όχι ως μεταξύ ίσων, αλλά ως αυτήν ανάμεσα σε πατέρα και γιο», έγραψε. Ο εμπνευστής της οιδιπόδειας κατάστασης, όπου υποτίθεται ότι υπάρχουν φονικές υποδηλώσεις μεταξύ πατέρα και γιου, ανησύχησε. Ο Freud όντως έχρισε τον Jung «γιο και κληρονόμο» του, αλλά βίωσε επίσης μια σειρά από νευρωτικά επεισόδια που αποκάλυπταν τον φόβο ότι ο Jung αποτελούσε και απειλή.

Ένα τέτοιο περιστατικό συνέβη όταν ταξίδεψαν μαζί στην Αμερική το 1909. Η συζήτηση στράφηκε στα μουμιοποιημένα σώματα, κάτι που ώθησε τον Freud να κατηγορήσει τον Jung ότι ήθελε τον θάνατό του. Έπειτα λιποθύμησε. Κάτι παρόμοιο συνέβη και αργότερα.

Ένα άλλο σημάδι σύγκρουσης προέκυψε όταν ο Jung ρώτησε τον Freud τι γνώμη είχε για την παραψυχολογία. Ο Freud ήταν εντελώς σκεπτικιστής: τα απόκρυφα φαινόμενα ήταν γι’ αυτόν «μια μαύρη παλίρροια λάσπης». Καθώς όμως μιλούσαν, ο Jung ένιωσε το διάφραγμά του να θερμαίνεται. Ξαφνικά, μια βιβλιοθήκη στο δωμάτιο έσκασε δυνατά και οι δυο τους πετάχτηκαν όρθιοι. «Να, αυτό είναι παράδειγμα του λεγόμενου φαινομένου καταλυτικής εξωτερίκευσης», αντέτεινε ο Jung, αναφερόμενος στη θεωρία του ότι το ανεξήγητο μπορεί να είναι προβολές εσωτερικής σύγκρουσης. «Ανοησίες!» απάντησε ο Freud, προτού ο Jung προβλέψει ότι θα υπάρξει κι άλλη έκρηξη, και όντως υπήρξε.

Συνολικά, από νωρίς, ο Jung βασανιζόταν από τη σκέψη ότι ο Freud έβαζε την προσωπική του αυθεντία πάνω από την αναζήτηση της αλήθειας. Και πίσω από αυτό υπήρχαν βαθιές θεωρητικές διαφορές μεταξύ τους.

Ο Jung επίσης δεν μπορούσε να δεχτεί ότι η βασική κινητήρια δύναμη στη ζωή είναι το σεξουαλικό ένστικτο. Αντίθετα, όρισε τη λίμπιντο ευρύτερα, ως ψυχική ενέργεια ή ζωτική δύναμη, της οποίας η σεξουαλικότητα είναι μόνο μία εκδήλωση. Όσο για το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, ο Jung κατέληξε να πιστεύει ότι ο δεσμός ανάμεσα σε παιδί και μητέρα δεν βασίζεται σε λανθάνουσα αιμομικτική επιθυμία, αλλά στο γεγονός ότι η μητέρα είναι η πρωταρχική πηγή αγάπης και φροντίδας.

Ο Karl Jung συνήθιζε να λέει ότι «Η εποχή μας έχει ανάγκη από Αγίους…», κάτι εντελώς αντίθετο από αυτά που πίστευε ο Freud. Έτσι, ο Jung απομακρυνόμενος από την Ψυχανάλυση (τις βάσεις της οποίας έβαλε ο Freud), ανέπτυξε την Αναλυτική Ψυχολογία καθιερώνοντας έννοιες όπως «συλλογικό ασυνείδητο, αρχέτυπα κ.λπ.» αλλά και δίνοντας βαρύτητα στη διάκριση της εσωστρέφειας από την εξωστρέφεια ενός χαρακτήρα.

Γι’ αυτό και η σκέψη του σπουδαίου επιστήμονα δεν περιορίστηκε μόνο στους ακαδημαϊκούς κύκλους, αλλά διαπέρασε την τέχνη, την φιλοσοφία και την θρησκειολογία, «τρυπώντας» κατευθείαν μέσα στην ψυχή του ανθρώπου προκειμένου να καταλάβουμε καλύτερα τον εαυτό μας. Στο πρόσφατο βιβλίο του The Social Animal, ο David Brooks παρατηρεί ότι οι επιστήμες του 21ου αιώνα δείχνουν πως τα ασυνείδητα μέρη του νου «δεν είναι σκοτεινές σπηλιές καταπιεσμένων σεξουαλικών ορμών». Ο Karl Jung έγραφε ακριβώς αυτό πριν από 100 χρόνια, και οι σημερινοί νευροεπιστήμονες, ψυχολόγοι και οικονομολόγοι μπορεί να βρουν τμήματα του έργου του εξαιρετικά γόνιμα.

O Carl Gustav Jung το 1910

Ήταν σύμμαχος των Ναζί;

Η κατηγορία ότι ήταν συνοδοιπόρος των Ναζί προήλθε από στοιχεία όπως ένα άρθρο περιοδικού που είχε γράψει το 1918. Ο Jung έκανε διακρίσεις μεταξύ εβραϊκής και γερμανικής ψυχής για να δείξει την ποικιλία των κληρονομικών στοιχείων του συλλογικού ασυνείδητου. Όταν οι Γερμανοί ξαναδιάβασαν το άρθρο τη δεκαετία του 1930, το διαστρέβλωσαν πέρα από κάθε όριο. Επιπλέον, παρέβλεψαν μια άλλη παρατήρηση, ότι η γερμανική ψυχή είχε «βαρβαρικές» τάσεις (σκέψη του Jung για τον πόλεμο του 1914-18). Επίσης, έχασαν το βασικό του σημείο: ότι το ασυνείδητο πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά, καθώς μπορεί να οδηγήσει στον θάνατο εκατομμυρίων.

Ο Jung κατηγορείται επίσης ότι συμμορφώθηκε με τις ναζιστικές αρχές, ειδικότερα με τον Matthias Göring, τον άνθρωπο που έγινε επικεφαλής της οργανωμένης ψυχοθεραπείας στη Γερμανία, όχι τυχαία καθώς ήταν ξάδελφος του Hermann Göring. Στην πραγματικότητα, ο Matthias έβαλε το όνομα του Jung σε φιλοναζιστικές δηλώσεις χωρίς τη γνώση του.

Το σπίτι του Jung χτισμένο το 1908 στη Ζυρίχη. Το 2002 ιδρύθηκε το “Ίδρυμα C.G. Jung Küsnacht” και διατήρησε την κατοικία του C.G. και της Emma Jung-Rauschenbach για τις επόμενες γενιές.

Ο Jung ήταν έξαλλος, όχι μόνο επειδή στην πραγματικότητα πάλευε να κρατήσει τη γερμανική ψυχοθεραπεία ανοιχτή για Εβραίους, αλλά και γιατί συμμετείχε σε δύο σχέδια ανατροπής του Χίτλερ, ουσιαστικά με το να κηρυχθεί τρελός από κορυφαίο γιατρό. Και τα δύο απέτυχαν.

Έχει επίσης αποκαλυφθεί ότι ο Jung λειτουργούσε ως κατάσκοπος για το OSS (τον πρόδρομο της CIA). Τον αποκαλούσαν «Πράκτορα 488» και ο υπεύθυνός του, Allen W. Dulles, αργότερα σχολίασε: «Κανείς πιθανότατα δεν θα μάθει ποτέ πόσα πρόσφερε ο καθηγητής Jung στην υπόθεση των Συμμάχων κατά τη διάρκεια του πολέμου».

Μετά τον πόλεμο, ο Ραβίνος Leo Baeck, επιζών στρατοπέδου συγκέντρωσης, αντιμετώπισε τον φίλο του για τη σχέση του με τους Ναζί. Ο Jung παραδέχτηκε λάθη, αλλά ίσως είχε και την ευκαιρία να πει μια πιο πλήρη ιστορία. Ο Baeck και εκείνος συμφιλιώθηκαν πλήρως. Πενήντα χρόνια μετά τον θάνατο του Jung, ήρθε η ώρα να πάψουν και οι περιστασιακές κατηγορίες περί ναζισμού.

Ο C.G. Jung γνώρισε τη σύζυγό του, Emma, όταν ήταν νεαρός φοιτητής, σε ηλικία 21 ετών

Τα αποφθέγματα που έμειναν στην ιστορία

Αν έχει μείνει στην ιστορία ο Karl Jung, δεν είναι μόνο για τις επιστημονικά του καινοτόμα συμπεράσματα, αλλά και για τα αποφθέγματά του. Κάνοντας μία, δύσκολη είναι η αλήθεια, επιλογή από αυτά τα περίφημα αποφθέγματα, καταγράφουμε δέκα, θέλοντας να δώσουμε το έναυσμα για να ασχοληθεί κάποιος και να εντρυφήσει περισσότερο στην μαγική σκέψη του μοναδικού επιστήμονα και ανθρώπου, του Carl Gustav Jung.

  1. Όποιος κοιτάζει προς τα έξω ονειρεύεται. Όποιος κοιτάζει προς τα μέσα, ξυπνά.
  2. Δεν υπάρχει συνειδητοποίηση χωρίς πόνο.
  3. Το πιο τρομακτικό πράγμα είναι να αποδεχτείς τον εαυτό σου ολοκληρωτικά.
  4. Όπου βασιλεύει η αγάπη δεν υπάρχει επιθυμία για δύναμη (εξουσία). Και όπου κυριαρχεί η δύναμη, λείπει η αγάπη. Το ένα είναι η σκιά του άλλου.
  5. Η σκιά είναι εκείνο το άτομο που δεν θα ήθελες ποτέ να είσαι .
  6. Η μοναξιά δεν έρχεται από το να μην έχεις ανθρώπους γύρω σου, αλλά από το να μην μπορείς να επικοινωνήσεις αυτά που θεωρείς σημαντικά.
  7. Δεν είμαι αυτό που μου συνέβη. Είμαι αυτό που επέλεξα εγώ να γίνω.
  8. Ό,τι μας εκνευρίζει στους άλλους μας διευκολύνει να κατανοήσουμε καλύτερα τους εαυτούς μας.
  9. Εάν είσαι ένα ταλαντούχο άτομο δεν σημαίνει ότι έχεις αποκτήσει κάτι. Σημαίνει ότι έχεις κάτι να δώσεις πίσω.
  10. Η κατάθλιψη είναι σαν μία μαυροφορεμένη γυναίκα. Αν βρεθεί στον δρόμο σας, μην την διώξετε. Προσκαλέστε τη μέσα, συμπεριφερθείτε της όπως στους φιλοξενούμενούς σας και ακούστε αυτά που έχει να σας πει.

Αυτά είναι μόνο λίγα από τα πνευματικά δώρα του Jung. Πραγματικά αξίζει να διαβάσουμε και να ασχοληθούμε με τα γραπτά του και επίσης να δούμε και κάποια βίντεο με τον ίδιο να μιλάει. Η στωικότητά του και η επιβλητική του φυσιογνωμία θα μας γοητεύσει.

Photo credits: Getty Images / www.cgjunghaus.ch