Πριν τον Dior υπήρχε ο Worth: Η άγνωστη ιστορία του πρώτου σχεδιαστή μόδας

Σε έναν κόσμο όπου η μόδα ακολουθούσε πιστά τις επιθυμίες των πελατών, ένας Άγγλος από το ταπεινό Lincolnshire τόλμησε να ανατρέψει την ιεραρχία της ραπτικής και να στήσει αυτοκρατορία στο όνομά του. Ο Charles Frederick Worth δεν ήταν απλώς ένας creator του 19ου αιώνα. Ήταν ο άνθρωπος που επινόησε την ίδια την έννοια του couturier, του σχεδιαστή με άποψη, ταυτότητα και υπογραφή. Χωρίς εκείνον, δεν θα υπήρχαν οι Dior, Chanel ή Balenciaga. Και σίγουρα, η μόδα δεν θα είχε την αίγλη και την εξουσία που διατηρεί μέχρι σήμερα.

Διαβάστε ακόμη: Lady Dior: Η ιστορία πίσω από την τσάντα που έγινε διαχρονικό fashion icon

Με αφορμή τη συμπλήρωση 200 ετών από τη γέννησή του, το Petit Palais στο Παρίσι αφιερώνει στον Worth την έκθεση «Worth: Inventing Haute Couture» (διάρκεια έως 7 Σεπτεμβρίου), φωτίζοντας τον ιδιοφυή άνθρωπο πίσω από την επινόηση της haute couture και τη μεταμόρφωση της μόδας από γυναικεία απασχόληση σε βιομηχανία τέχνης και ισχύος.

Από το ύφασμα στην αυτοκρατορία

Charles Frederick Worth. Το επίθετό του σημαίνει «αξίζω» – και πράγματι, άξιζε να μείνει στην ιστορία ως ο άνθρωπος που άλλαξε για πάντα τον τρόπο που ντυνόμαστε. Ο Worth γεννήθηκε το 1825 στο Lincolnshire. Ορφανός από πατέρα, ξεκίνησε να εργάζεται από μικρή ηλικία σε καταστήματα υφασμάτων του Λονδίνου. Η τριβή του με τα υλικά, τα πολυτελή, εισαγόμενα υφάσματα που απευθύνονταν στην αριστοκρατία, τον έκανε να αντιληφθεί πως το ρούχο δεν είναι απλώς ανάγκη, αλλά μέσο έκφρασης, ισχύος, φαντασίωσης. Σπούδασε ζωγραφική στην National Gallery, όπου ανέπτυξε την αγάπη του για τα ιστορικά κοστούμια, στοιχείο που επανέρχεται εμφατικά στις μελλοντικές του δημιουργίες.

Διαβάστε ακόμη: Ποιοι σχεδιαστές επανέφεραν το πέπλο στη μόδα

Το 1846, σε ηλικία 20 ετών και χωρίς να γνωρίζει γαλλικά, μετανάστευσε στο Παρίσι, την τότε παγκόσμια πρωτεύουσα του στιλ, και προσλήφθηκε από την Gagelin-Opigez & Cie, έναν γνωστό εμπορικό οίκο υφασμάτων και αξεσουάρ. Χάρη στην επιμονή, την ευφυΐα και το ταλέντο του, αναδείχθηκε σε κορυφαίο πωλητή της επιχείρησης και κατάφερε, το 1851, να πείσει τους εργοδότες του να του επιτρέψουν να ιδρύσει το δικό του μικρό τμήμα ραπτικής. Μια ριζοσπαστική πρόταση για την εποχή, καθώς η μόδα θεωρούνταν κυρίως γυναικεία υπόθεση και επαγγελματική δραστηριότητα των μοδιστρών.

Το 1858, ο Worth αποφάσισε να ανοίξει τον δικό του οίκο. Δεν ήθελε πια να φτιάχνει ρούχα που του ζητούσαν. Ήθελε να τα επιβάλλει.

Ο σχεδιαστής με την υπογραφή

Μέχρι τότε, η πελάτισσα διάλεγε ύφασμα, σχέδιο και είχε τον πρώτο και τελευταίο λόγο για το τελικό αποτέλεσμα. Ο Worth ανέτρεψε πλήρως αυτήν τη δυναμική. Ο ίδιος σχεδίαζε, ο ίδιος αποφάσιζε και, κυρίως, ο ίδιος υπαγόρευε τη μόδα. Ήταν εκείνος που έπεισε για πρώτη φορά την πελάτισσα να δοκιμάσει ρούχα επάνω σε μοντέλο (mannequin) και όχι στον εαυτό της. Ήταν ο πρώτος που έβαλε ετικέτα με το όνομά του στα ρούχα. Ο πρώτος που οργάνωσε επιδείξεις μόδας. Και εκείνος που μετέτρεψε τη ραπτική σε στρατηγική branding.

Η αυτοκράτειρα Eugénie, σύζυγος του Ναπολέοντα Γ’, έγινε η πιο ισχυρή προστάτιδά του. Η Elisabeth της Αυστρίας, γνωστή ως Σίσσυ, τον εμπιστεύτηκε για τα φορέματά της στη στέψη της ως βασίλισσα της Ουγγαρίας. Οι τσαρίνες της Ρωσίας τον προτιμούσαν, όπως και η μυθική κόμισσα Élisabeth Greffulhe, η έμπνευση της Δούκισσας ντε Γκερμάντ του Marcel Proust, η οποία εμφανίζεται σε πορτρέτα με τις εντυπωσιακές τουαλέτες του Worth, με πιο διάσημη το φόρεμα από κρίνα του 1886.

Στιλ «ταπετσαρίας» και κοσμική εξουσία

Ο Worth δεν ήταν ριζοσπαστικός με τον τρόπο που υπήρξε αργότερα η Coco Chanel ή ο Paul Poiret, ο οποίος είχε μαθητεύσει στον οίκο Worth. Δεν έδιωξε τον κορσέ, δεν άλλαξε τη γυναικεία σιλουέτα. Την έντυσε όμως σαν βασίλισσα. Επένδυσε στα πολυτελή υφάσματα, στα στολίδια, στη λάμψη. Τα ρούχα του θύμιζαν περισσότερο αρχιτεκτονικές κατασκευές και λιγότερο πρακτικά ρούχα. Το στιλ του έχει περιγραφεί ως upholstery fashion, σαν ταπετσαρία, για την υπερβολή και τη διακοσμητική του διάθεση.

Η καινοτομία του «Princess line», φόρεμα χωρίς ραφή στη μέση, με κατακόρυφες ραφές που ακολουθούν τη σιλουέτα, εξακολουθεί να εμπνέει μέχρι σήμερα. Όσο για την εμπορική του επιρροή; Τεράστια. Ο Τύπος της εποχής κατέγραφε σχολαστικά τις δημιουργίες του. Ο Émile Zola τον σατίρισε στο La Curée, μετονομάζοντάς τον σε “Worms” (σκουλήκι), ως συμβολική φιγούρα παρακμής και πολυτέλειας της Δεύτερης Αυτοκρατορίας.

Το παλτό της κληρονομιάς

Ο οίκος Worth άντεξε πολύ μετά τον θάνατο του ιδρυτή του το 1895, περνώντας στα χέρια των γιων του και συνεχίζοντας να ντύνει τις κοσμικές κυρίες του 20ού αιώνα. Η Ida Rubinstein φωτογραφίζεται με εντυπωσιακές τουαλέτες του οίκου στις αρχές του 1920. Ακόμη και σήμερα, ιστορικοί μόδας, επιμελητές μουσείων και σχεδιαστές αποτίουν φόρο τιμής στον πρώτο μεγάλο θεμελιωτή της σύγχρονης μόδας.

Ίσως το μεγαλύτερο επίτευγμα του Charles Frederick Worth δεν είναι κάποιο συγκεκριμένο φόρεμα ή κόψιμο, αλλά η ίδια η ιδέα ότι η μόδα μπορεί να είναι τέχνη, αφήγημα, οικονομική δύναμη και κοινωνική θέση. Στο Παρίσι, στο Λονδίνο, στις επιδείξεις της Νέας Υόρκης και του Μιλάνου, πίσω από κάθε haute couture συλλογή κρύβεται η σκιά του ανθρώπου που πρώτος υπέγραψε ένα φόρεμα με το όνομά του.

Ίσως δεν τον ξέρετε, αλλά αν αγαπάτε τη μόδα, του τα χρωστάτε όλα.