Από αρχαιοτάτων χρόνων, ο άνθρωπος έχει συνδέσει το φεγγάρι με την υγεία και τη συμπεριφορά του. Η πανσέληνος θεωρείται πως μπορεί να επηρεάσει τη διάθεση, τον ύπνο, ακόμα και τον γυναικείο κύκλο. Παρότι οι επιστήμονες είχαν αρχικά αμφισβητήσει αυτές τις αντιλήψεις, οι πιο πρόσφατες μελέτες αρχίζουν να αποκαλύπτουν πως η επίδραση της σελήνης στην ανθρώπινη βιολογία ίσως είναι πιο πραγματική από ό,τι νομίζαμε.

Διαβάστε ακόμη: Γιατί αναστενάζετε συχνά; Τι σημαίνει αυτή η συνήθεια για την ψυχική και σωματική σας υγεία

Σελήνη και βιολογικοί ρυθμοί: Μια αρχαία σχέση

Η σελήνη, πέρα από το να ελέγχει τις παλίρροιες, φαίνεται πως ρυθμίζει και ορισμένες φυσικές διαδικασίες σε ζώα και φυτά. Πολλά θαλάσσια είδη, όπως κοράλλια και οστρακόδερμα, αναπαράγονται σε φάσεις της σελήνης, επηρεαζόμενα από το φως ή τη βαρυτική έλξη. Ωστόσο, η επίδραση στον άνθρωπο παρέμενε αμφιλεγόμενη. Πολλές μελέτες δεν είχαν καταφέρει να αποδείξουν με σαφήνεια ότι η σελήνη αλλάζει τη συμπεριφορά ή την υγεία μας.

Διαβάστε ακόμη: Τι επηρεάζει την υγεία του σώματός μας; Ο καιρός, το εισόδημα ή το σπίτι μας;

Πρόσφατα, όμως, έχουν προκύψει νέες ενδείξεις που δείχνουν πως η επίδραση αυτή υπάρχει, αλλά είναι διακριτική και αφορά κυκλικές βιολογικές λειτουργίες όπως ο ύπνος, ο γυναικείος κύκλος και η ψυχική υγεία.

Η επίδραση της σελήνης στον ύπνο

Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες ανακαλύψεις αφορά τον ύπνο. Μελέτες σε διαφορετικούς πληθυσμούς, από απομακρυσμένες κοινότητες χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα μέχρι φοιτητές σε μεγάλες πόλεις, έδειξαν πως τις νύχτες πριν από την πανσέληνο οι άνθρωποι κοιμούνται λιγότερο και αργούν να κοιμηθούν. Αυτό παραμένει εντυπωσιακό, ειδικά σε περιοχές όπου το τεχνητό φως καλύπτει το φως της σελήνης, όπως τα μεγάλα αστικά κέντρα.

Αυτή η μείωση του ύπνου δεν περιορίζεται μόνο στις νύχτες της πανσελήνου. Παρατηρείται επίσης γύρω από τη νέα σελήνη, όταν το φεγγάρι δεν είναι ορατό. Έτσι, η επίδραση δεν οφείλεται αποκλειστικά στο φως της σελήνης, αλλά πιθανόν και σε βαρυτικές δυνάμεις που ασκούνται όταν η Γη, ο Ήλιος και η Σελήνη ευθυγραμμίζονται.

Φάσεις της σελήνης και γυναικεία υγεία

Η διάρκεια του γυναικείου εμμηνορροϊκού κύκλου είναι περίπου 28 ημέρες, σχεδόν ίδια με τον σεληνιακό μήνα των 29,5 ημερών. Επιστημονικές μελέτες δείχνουν πως κάποια γυναίκες τείνουν να συγχρονίζουν τον κύκλο τους είτε με την πανσέληνο είτε με τη νέα σελήνη, αν και αυτή η σύνδεση μειώνεται ή χάνεται με την ηλικία και την έκθεση σε τεχνητό φως.

Παλαιότερα, σε εποχές που δεν υπήρχε ηλεκτρισμός και οι νύχτες ήταν πιο σκοτεινές, ο συγχρονισμός αυτός ίσως ήταν πιο έντονος. Με την εκβιομηχάνιση και τις αλλαγές στον τρόπο ζωής, αυτή η βιολογική αρμονία έχει διαταραχθεί.

Σελήνη και ψυχική υγεία: Μια αμυδρή σχέση

Η σελήνη φαίνεται να επηρεάζει και ορισμένες διαταραχές της ψυχικής υγείας, όπως η διπολική διαταραχή. Κάποιοι ασθενείς παρουσιάζουν κυκλικές μεταβολές στη διάθεσή τους που συμπίπτουν με τις φάσεις της σελήνης. Η μείωση του ύπνου που προκαλεί η σεληνιακή επίδραση μπορεί να λειτουργεί ως ένας από τους παράγοντες που πυροδοτούν τις εναλλαγές αυτές.

Η έρευνα βρίσκεται ακόμα σε πρώιμο στάδιο, αλλά ανοίγει το δρόμο για καλύτερη κατανόηση των μηχανισμών που συνδέουν τους βιολογικούς ρυθμούς με το φεγγάρι.

Γιατί οι μελέτες αντιφάσκουν;

Ένα μεγάλο ερώτημα είναι γιατί τόσες μελέτες στο παρελθόν δεν είχαν καταλήξει σε ξεκάθαρα συμπεράσματα. Ένα πιθανό αίτιο είναι η διαφορετική μεθοδολογία: πολλές μελέτες εξέταζαν διαφορετικά άτομα σε τυχαίες χρονικές στιγμές του σεληνιακού κύκλου, αντί να παρακολουθούν τους ίδιους ανθρώπους για μεγάλο διάστημα ώστε να ανιχνευτούν λεπτομερείς και ατομικές διακυμάνσεις.

Επιπλέον, το γεγονός ότι ο ανθρώπινος οργανισμός αντιδρά πολύ πιο λεπτά σε τέτοιες αλλαγές καθιστά τη συλλογή και ανάλυση δεδομένων πιο πολύπλοκη.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Η κατανόηση της επίδρασης της σελήνης στον ύπνο και τη βιολογία μας μπορεί να οδηγήσει σε πρακτικά οφέλη. Για παράδειγμα, αν γνωρίζετε ότι ο ύπνος σας μπορεί να διαταραχθεί σε συγκεκριμένες φάσεις της σελήνης, μπορείτε να προσαρμόσετε τις συνήθειές σας, ώστε να αποφύγετε προβλήματα στην απόδοσή σας ή στη διάθεσή σας.

Σε επαγγελματίες όπως οι αθλητές ή όσοι αντιμετωπίζουν ψυχικές διαταραχές, η παρακολούθηση των σεληνιακών κύκλων μπορεί να γίνει μέρος ενός συνολικότερου προγράμματος υγείας και ευεξίας.

Η σελήνη συνεχίζει να μας μαγεύει

Παρά τις αντιφάσεις και τις προκλήσεις στην έρευνα, η πιθανή επίδραση της σελήνης στον ανθρώπινο οργανισμό μας καλεί να μην αγνοούμε τη σύνδεση αυτή. Ίσως, μέσα από τη μελέτη της σεληνιακής επίδρασης, θα μπορέσουμε να αποκρυπτογραφήσουμε καλύτερα τους ρυθμούς της φύσης που μας περιβάλλουν, ρυθμούς που, είτε το πιστεύουμε είτε όχι, συνεχίζουν να μας επηρεάζουν με διακριτικό αλλά ουσιαστικό τρόπο.

Photo credit: Istock