Ίσως να πιστεύετε ότι η μοναξιά είναι απλώς ένα συναίσθημα, κάτι που περνά όταν βρίσκετε παρέα ή απασχολείτε το μυαλό σας. Όμως η επιστήμη έχει διαφορετική άποψη: η μοναξιά είναι μια βιολογική κατάσταση που επηρεάζει το σώμα και την υγεία σας με τρόπους που θυμίζουν πραγματικό πόνο. Δεν είναι απλώς ψυχική δυσφορία, είναι ένα καμπανάκι κινδύνου που ο εγκέφαλος στέλνει για να σας υπενθυμίσει ότι η κοινωνική επαφή είναι αναγκαία για την επιβίωση.

Διαβάστε ακόμη: Πιο καλή η μοναξιά | 5 επιστημονικοί λόγοι που το επιβεβαιώνουν

Μοναξιά και ψυχικός πόνος

Η μοναξιά συχνά παρερμηνεύεται ως «είμαι μόνος». Στην πραγματικότητα είναι κάτι πολύ πιο σύνθετο: μια εσωτερική αποσύνδεση, ένα κενό που δεν γεμίζει απαραίτητα με ανθρώπους γύρω σας. Μπορεί να νιώθετε μόνοι μέσα σε ένα γεμάτο δωμάτιο. Όπως εξηγεί ο ψυχολόγος Πάτροκλος Παπαδάκης, «η μοναξιά είναι το σήμα ότι δεν ικανοποιούμε τη θεμελιώδη ανθρώπινη ανάγκη για σύνδεση».
Και επειδή είναι υποκειμενική, η μοναξιά δεν μοιάζει ποτέ ίδια: αυτό που για έναν είναι ηρεμία, για άλλον είναι οξύς ψυχικός πόνος.

Διαβάστε ακόμη: Φιλίες στην ενήλικη ζωή: γιατί δυσκολεύουν καθώς μεγαλώνουμε;

Η νευροεπιστήμη έχει αποδείξει ότι η μοναξιά «πονάει» κυριολεκτικά. Όταν νιώθετε αποκομμένοι, ο εγκέφαλος ενεργοποιεί τα ίδια νευρικά κυκλώματα που εμπλέκονται στον φυσικό πόνο. Για τον εγκέφαλό σας, η κοινωνική απόρριψη ή απομόνωση δεν διαφέρει πολύ από ένα σωματικό τραύμα. Μακροχρόνια, αυτή η κατάσταση μπορεί να αλλάξει τη δομή του εγκεφάλου, επηρεάζοντας περιοχές που σχετίζονται με τα συναισθήματα και την επιβράβευση, όπως η αμυγδαλή.

Η μοναξιά συνοδεύεται από χημικές αλλαγές στον οργανισμό: αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης (ορμόνης του στρες), διαταραχές στη ντοπαμίνη και την ωκυτοκίνη, τις ουσίες που μας κάνουν να νιώθουμε ευχαρίστηση και συναισθηματική εγγύτητα.
Το αποτέλεσμα; Οι κοινωνικές επαφές παύουν να φαίνονται ευχάριστες, το στρες παρατείνεται και το σώμα μπαίνει σε κατάσταση «συναγερμού», επιβαρύνοντας το ανοσοποιητικό και την καρδιά.

Ο εξελικτικός ρόλος της μοναξιάς

Αν σας φαίνεται παράδοξο ότι κάτι τόσο επώδυνο μπορεί να έχει «λόγο ύπαρξης», σκεφτείτε την εξέλιξη. Για τους προϊστορικούς ανθρώπους, το να αποκοπούν από την ομάδα ισοδυναμούσε με κίνδυνο. Έτσι, ο εγκέφαλος ανέπτυξε έναν μηχανισμό που μας ωθεί να αναζητούμε επαφή, όπως η πείνα μάς ωθεί να φάμε. Η κοινωνική σύνδεση έγινε βασική ανάγκη, εξίσου ουσιαστική με το νερό ή τον ύπνο.

Ορισμένοι από εμάς είναι πιο ευάλωτοι στη μοναξιά λόγω γονιδιακών παραγόντων που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την κοινωνική απόσταση. Ωστόσο, τα γονίδια δεν καθορίζουν τη μοίρα μας. Το περιβάλλον, οι εμπειρίες και η ψυχική μας ανθεκτικότητα μπορούν να μεταβάλλουν τον τρόπο που τη βιώνουμε.

Οι σιωπηλές συνέπειες στην υγεία

Η χρόνια μοναξιά αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό, αυξάνει τη φλεγμονή και ανεβάζει την αρτηριακή πίεση. Μελέτες συνδέουν τη μακροχρόνια απομόνωση με αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα, διαβήτη και ορισμένες μορφές καρκίνου.
Ψυχικά, η μοναξιά σχετίζεται στενά με την κατάθλιψη, το άγχος και την πνευματική έκπτωση. Στους ηλικιωμένους, μάλιστα, έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο άνοιας.

Η σύγχρονη «επιδημία»

Στον 21ο αιώνα, η μοναξιά μοιάζει πιο διαδεδομένη από ποτέ. Παρά τις αμέτρητες ψηφιακές συνδέσεις, εκατομμύρια άνθρωποι νιώθουν αποκομμένοι. Οι νέοι και οι ηλικιωμένοι αποτελούν τις πιο ευάλωτες ομάδες.
Η τεχνολογία παίζει διττό ρόλο: από τη μία, μπορεί να φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά, από την άλλη, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συχνά εντείνουν την αίσθηση ανεπάρκειας και απομόνωσης.

Σπάζοντας τον κύκλο της μοναξιάς

Η αντιμετώπιση της μοναξιάς δεν είναι απλή υπόθεση, όμως υπάρχουν τρόποι:

  • Γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT): Σας βοηθά να εντοπίσετε και να αλλάξετε αρνητικά μοτίβα σκέψης.
  • Ενσυνειδητότητα: Μαθαίνετε να αποδέχεστε τα συναισθήματά σας χωρίς κριτική, μειώνοντας την εσωτερική ένταση.
  • Ποιότητα σχέσεων: Δεν έχει σημασία ο αριθμός των φίλων, αλλά το βάθος των δεσμών.
  • Συμμετοχή στην κοινότητα: Ο εθελοντισμός, οι ομάδες ενδιαφερόντων και τα προγράμματα κοινωνικής «συνταγογράφησης» βοηθούν να ξαναβρείτε αίσθημα σκοπού και σύνδεσης.Η μοναξιά δεν είναι αδυναμία. Είναι το σώμα σας που προσπαθεί να σας προστατέψει, ένα σήμα πως κάτι λείπει από την ισορροπία σας. Αναγνωρίστε την, μιλήστε για αυτήν, και δώστε χώρο στις σχέσεις που έχουν νόημα. Γιατί στο τέλος, η σύνδεση με τους άλλους δεν είναι πολυτέλεια αλλά βιολογική ανάγκη.

Photo credit: La notte, imdb