Έχετε παρατηρήσει αυτήν τη φωνή μέσα στο κεφάλι σας που σχολιάζει τα πάντα όσα κάνετε; Μερικές φορές σας εμψυχώνει, ενώ άλλες σας υπενθυμίζει κάθε λάθος που έχετε κάνει ποτέ και σας επικρίνει. Η πρώτη περίπτωση είναι ο θετικός εσωτερικός διάλογος, ενώ η δεύτερη είναι ο αρνητικός. Όλοι μας μιλάμε στον εαυτό μας, ακολουθώντας μια εσωτερική αφήγηση που διαμορφώνεται από τις εμπειρίες μας και τον κόσμο γύρω μας.

Διαβάστε ακόμη: 7 τύποι φίλων που δεν αξίζουν δεύτερη ευκαιρία, σύμφωνα με την ψυχολογία

Η φωνή αυτή διαμορφώνεται μέσα από χρόνια εμπειριών και ανατροφοδότησης από τους άλλους. Ο τρόπος που σας μιλούσαν ως παιδιά, το πώς σας επαινούσαν ή σας επέκριναν και τα πρότυπα που μάθατε να θέτετε στον εαυτό σας διαμορφώνουν τον τόνο του εσωτερικού σας διαλόγου σήμερα. Σε ορισμένες περιπτώσεις λειτουργεί σαν υποστηρικτικός προπονητής, ενώ σε άλλες γίνεται αμείλικτος κριτής.

Διαβάστε ακόμη: Τι αποκαλύπτουν τα στενά ρούχα για την ψυχολογία σας;

Μια μελέτη του 2021 που δημοσιεύθηκε στο Scientific Reports διερεύνησε πώς η θετική ή αρνητική αυτο-ομιλία επηρεάζει τη λειτουργία του εγκεφάλου και την απόδοση σε γνωστικές δοκιμές. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν fMRI και τεστ επίλυσης προβλημάτων για να συγκρίνουν δύο είδη εσωτερικού διαλόγου: την αυτοεκτίμηση (θετική αυτο-συνομιλία) και την αυτοκριτική (αρνητική αυτο-συνομιλία). Τα αποτελέσματα ήταν διττά:

  • Η αυτοκριτική είχε θετικό αντίκτυπο και οδηγούσε σε καλύτερη απόδοση στον δεύτερο γύρο των τεστ. Πιθανότατα, αυτό οφειλόταν στη δημιουργία αυξημένης προσοχής και εσωτερικής κινητοποίησης. Οι συμμετέχοντες έγιναν πιο συγκεντρωμένοι μετά την αυτοκριτική.
  • Η αυτοεκτίμηση συσχετίστηκε με αλλαγές στη συνδεσιμότητα του εγκεφάλου που βελτίωσαν εκτελεστικές λειτουργίες όπως ο σχεδιασμός, η λογική και η λήψη αποφάσεων. Ωστόσο, αυτό συνοδευόταν από μια ψευδή αίσθηση αυτοπεποίθησης: οι συμμετέχοντες ένιωθαν πιο ικανοί από ό,τι ήταν στην πραγματικότητα.

Πολύς κόσμος γνωρίζει ότι ο θετικός εσωτερικός διάλογος μπορεί να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση. Ωστόσο, η υπερβολική αυτοπεποίθηση μπορεί να σας κάνει να παραβλέπετε λάθη, να υποτιμάτε προκλήσεις ή να αγνοείτε σημαντικά σχόλια που χρειάζεστε για να εξελιχθείτε. Με άλλα λόγια, η υπερβολική αυτοπεποίθηση μπορεί να μειώσει την αυτογνωσία σας.

Αντίθετα, ο αρνητικός εσωτερικός διάλογος μπορεί να ενισχύσει την εστίαση και την κινητοποίησή σας. Το μυστικό είναι να τη χρησιμοποιείτε για αυτοδιόρθωση και μάθηση, όχι για αυτοκατηγορία. Η διαφορά βρίσκεται στο αν η εσωτερική σας κριτική σας οδηγεί σε δράση ή σας τιμωρεί.

Μελέτες δείχνουν ότι και οι δύο μορφές εσωτερικού διαλόγου έχουν ρόλο. Χρειάζεστε την αυτοεκτίμηση για να πιστέψετε στον εαυτό σας και αρκετή αυτοκριτική για να παραμείνετε προσγειωμένοι και κινητοποιημένοι. Η ανάπτυξη έρχεται όταν μαθαίνετε να τις συνδυάζετε αντί να τις αφήνετε να συγκρούονται.

Κατανόηση της αρνητικής αυτο-ομιλίας

Πώς μπορούμε να ξέρουμε πότε η αυτοκριτική μας βοηθά και πότε μας εμποδίζει; Ο αρνητικός διάλογος είναι εποικοδομητικός. Πολλές φορές ο εσωτερικός κριτής γίνεται ένα συνεχές υπόβαθρο αξιολόγησης που εξαντλεί την ενέργεια και την αυτοεκτίμησή σας.

Μια πρόσφατη μελέτη του 2025 στο BMC Psychology εξέτασε πώς οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά αυτή την εσωτερική φωνή που επισημαίνει τα λάθη τους. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι εκείνοι που τα κατάφερναν δεν προσπάθησαν να σιωπήσουν τον κριτή τους, αλλά μάθαιναν να απαντούν με αυτοσυμπόνια και αυτοπροστασία. Δηλαδή, αναγνώριζαν τον κριτικό χωρίς να τον αφήνουν να καθορίζει ποιοι είναι.

Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι στόχος μας θα πρέπει να είναι η επαναπροσδιορισμένη σχέση με τον εσωτερικό μας κριτή. Όταν τον αντιμετωπίζετε με κατανόηση αντί για αντίσταση, χάνει τη δύναμη να σας βλάψει. Με τον καιρό, η ίδια φωνή που σας κρατούσε πίσω μπορεί να γίνει αυτή που σας καθοδηγεί.

Πώς να χρησιμοποιήσετε τον αρνητικό διάλογο ως εσωτερικό οδηγό

Όταν η αρνητική φλυαρία κυριαρχεί, μοιάζει σαν να ζείτε με έναν αόρατο «εκφοβιστή». Ένα επίπεδο αυτοκριτικής μπορεί να αυξήσει την εστίαση και να σας ωθήσει στην ανάπτυξη, αλλά οι υπερβολικές μορφές της μπορούν να σαμποτάρουν σταδιακά τις δυνατότητές σας.

Το πρώτο βήμα για να αλλάξετε αυτό είναι η αυτοπαρατήρηση. Ξεκινήστε να παρατηρείτε τα μοτίβα και τις φράσεις που επαναλαμβάνονται μέσα στο μυαλό σας. Το να καταγράφετε σε ημερολόγιο τις σκέψεις που σας περιορίζουν ή να τις λέτε δυνατά μπορεί να σας βοηθήσει να τις βλέπετε σαν μαθήματα ή εμπειρίες για να μάθετε, και όχι σαν απόλυτες αλήθειες για τον εαυτό σας

Αντί να προσπαθείτε να σιωπήσετε τον εσωτερικό σας κριτή, δοκιμάστε να αλληλεπιδράσετε μαζί του. Συχνά, κάτω από την κριτική βρίσκονται φόβοι, όπως ο φόβος της αποτυχίας, της απόρριψης ή της απώλειας. Μαθαίνοντας να αντιμετωπίζετε τον εσωτερικό διάλογο με αυτοσυμπόνια, τον μετατρέπετε από εμπόδιο σε σύμμαχο της προσωπικής σας ανάπτυξης.

Στο τέλος της ημέρας, το μυαλό σας εργάζεται για εσάς, όχι εναντίον σας. Ακόμη και όταν σας προειδοποιεί με άσκοπους φόβους ή παράλογες ανησυχίες, προσπαθεί να σας κρατήσει ασφαλείς βασισμένο σε παλιές εμπειρίες. Μαθαίνοντας να ακούτε χωρίς κριτική και να απαντάτε με κατανόηση, μετατρέπετε την εσωτερική σας φωνή σε οδηγό που σας υποστηρίζει στον δρόμο της ανάπτυξης.

Photo credit: Istock