Γνωρίζατε ήδη το FOMO (το γνωστό fear of missing out), τον φόβο μήπως χάσετε κάτι σημαντικό, μια κυκλοφορία, ένα γεγονός ή την τελευταία τάση. Ένα νέο όμως ακρωνύμιο κάνει πλέον την εμφάνισή του στις συζητήσεις γύρω από την υγεία: FOFO, από το fear of finding out, δηλαδή τον φόβο της ανακάλυψης δυσάρεστων νέων. Μια μορφή αποφυγής που, σύμφωνα με το περιοδικό Time, εξηγεί γιατί τόσοι πολλοί συνεχίζουν να αναβάλλουν μαστογραφίες, τεστ Παπανικολάου, αιματολογικές εξετάσεις ή δερματολογικούς ελέγχους.

Διαβάστε ακόμη: Μιλάτε αρνητικά στον εαυτό σας; Πώς να το χρησιμοποιήσετε προς όφελός σας

FOFO: Όταν η αποφυγή μετατρέπεται σε ψευδο-προστασία

Το FOFO δεν αποτελεί διάγνωση, όμως είναι απολύτως υπαρκτό για τους ειδικούς. Ο ψυχολόγος Πάτροκλος Παπαδάκης εξηγεί ότι πρόκειται για «φαινόμενο πολύ γνωστό σε όσους εργάζονται με το άγχος υγείας». Ακόμη και άτομα χωρίς διαγνωσμένη αγχώδη διαταραχή μπορεί να το βιώσουν: «Μερικές φορές είναι μεμονωμένο, π.χ. φόβος για μία συγκεκριμένη εξέταση, άλλες φορές αποτελεί μέρος ενός γενικότερου τρόπου αντιμετώπισης.»

Διαβάστε ακόμη: Γιατί πρέπει να δείτε μια ταινία τρόμου αν έχετε άγχος

Φαίνεται μάλιστα πως αυτό το φαινόμενο εντείνεται. Μια αμερικανική έρευνα αποκαλύπτει ότι εννέα στα δέκα άτομα αποφεύγουν τους προτεινόμενους προληπτικούς ελέγχους, συχνά από φόβο για πιθανό ντροπιαστικό αποτέλεσμα ή μια δύσκολη επέμβαση. Άλλη έρευνα δείχνει ότι μόλις 51% των ενηλίκων πραγματοποίησαν μια ρουτίνα εξέταση μέσα στο 2025, πτώση 10% σε μόλις έναν χρόνο.

Από πού προέρχεται αυτός ο φόβος να «μάθετε» τα νέα της  υγείας σας;

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η αφετηρία είναι το άγχος. Το άγνωστο δημιουργεί ανασφάλεια, και το σώμα σας τείνει να προστατευτεί μέσω της αποφυγής. Όπως εξηγεί και ο ψυχολόγος, πρόκειται για μια προσπάθεια να ελέγξετε μια αβέβαιη κατάσταση: όταν δεν γνωρίζετε, νιώθετε (λανθασμένα) ότι έχετε τον έλεγχο. Η αποφυγή της εξέτασης μειώνει προσωρινά την ένταση, σαν μια ανάσα ανακούφισης. Όμως αυτή η ανακούφιση διαρκεί λίγο και τελικά ενισχύει τον ίδιο τον φόβο.

Πέρα από το γενικευμένο άγχος, το FOFO μπορεί να ενισχύεται από πολλούς παράγοντες:

Μια κακή παλαιότερη εμπειρία στο σύστημα υγείας

Ίσως κάποτε να αντιμετωπιστήκατε με αδιαφορία, κακή επικοινωνία ή πόνο κατά τη διάρκεια μιας εξέτασης. Τέτοιες εμπειρίες αφήνουν αποτύπωμα και μπορούν να σας κάνουν να αποφεύγετε οτιδήποτε θυμίζει εκείνη τη στιγμή. Ο εγκέφαλος συνδέει την εξέταση με δυσάρεστο συναίσθημα και ενεργοποιεί τον μηχανισμό φυγής.

Τον φόβο μιας διάγνωσης που σχετίζεται με ντροπή

Ορισμένα αποτελέσματα, όπως μια πιθανή διάγνωση σεξουαλικώς μεταδιδόμενου νοσήματος, συνοδεύονται συχνά από κοινωνικά ταμπού. Ακόμη κι αν γνωρίζετε ότι η ιατρική πράξη είναι απόλυτα φυσιολογική, μπορεί να φοβάστε τις υποθέσεις των άλλων ή να νιώθετε ότι θα στιγματιστείτε. Αυτό το αίσθημα ντροπής «παγώνει» την απόφαση να κάνετε τον έλεγχο.

Ιατροφοβία (φόβος για γιατρούς)

Πολλοί άνθρωποι, ακόμη και χωρίς εμφανές τραύμα, αισθάνονται έντονη δυσφορία με ιατρικούς χώρους: οσμές, εργαλεία, λευκές μπλούζες, ακόμη και η αναμονή στο ιατρείο μπορούν να λειτουργήσουν αποτρεπτικά. Αν ανήκετε σε αυτή την κατηγορία, κάθε ραντεβού υγείας μπορεί να σας φαίνεται σαν ψυχολογική δοκιμασία από μόνο του.

Τον φόβο ενός πιθανού θεραπευτικού σχήματος

Μερικές φορές δεν φοβάστε τη διάγνωση, αλλά αυτό που ενδεχομένως θα ακολουθήσει: μια επέμβαση, μια χρόνια αγωγή, αλλαγές στον τρόπο ζωής ή ακόμη και τον χρόνο που θα χρειαστεί να αφιερώσετε. Η σκέψη «κι αν τελικά χρειαστεί κάτι σοβαρό;» είναι συχνά αρκετή για να σας κάνει να αναβάλλετε την εξέταση επ’ αόριστον.

Πώς μπορείτε να απελευθερωθείτε από τον κύκλο του FOFO;

Η φοβία αυτή μπορεί να αντιμετωπιστεί. Πρώτο βήμα είναι να ζυγίσετε τα οφέλη του προληπτικού ελέγχου με τους κινδύνους της αποφυγής. Ρωτήστε τον εαυτό σας:

Γιατί αυτή η συγκεκριμένη εξέταση με παραλύει;

Τι θα συμβεί αν συνεχίσω να την αποφεύγω;

Πώς θα νιώθω σε έναν χρόνο από τώρα;

Αυτές οι ερωτήσεις θα σας βοηθούν να συνδέσετε τις επιλογές σας με τις αξίες σας αλλά και να αντιληφθείτε ότι το να φροντίζετε τον εαυτό σας δεν είναι απλώς μια ανάγκη, αλλά και μια πράξη θάρρους.

Photo credit: Istock