Εδώ και χιλιάδες χρόνια, οι άνθρωποι πιστεύουν ότι οι φάσεις της Σελήνης μπορούν να αλλάξουν τη συμπεριφορά και τη διάθεσή τους. Από τους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους μέχρι τις σύγχρονες λαϊκές δοξασίες, η ιδέα του «σεληνιασμού» παραμένει ζωντανή. Παρότι η επιστήμη την είχε απορρίψει ως μύθο, νέα ερευνητικά δεδομένα φαίνεται να ξανανοίγουν τη συζήτηση.

Διαβάστε ακόμη: Τελικά η πανσέληνος επηρεάζει την υγεία μας; Νέα έρευνα αποκαλύπτει

Όταν οι κύκλοι της Σελήνης συναντούν τους κύκλους της διάθεσης

Πρόσφατες μελέτες σε ασθενείς με διπολική διαταραχή αποκάλυψαν κάτι εντυπωσιακό: οι εναλλαγές της διάθεσής τους φαίνεται να ακολουθούν ρυθμούς παρόμοιους με εκείνους των παλιρροιών, δηλαδή, των μεταβολών που προκαλεί η βαρυτική έλξη της Σελήνης στη Γη.

Διαβάστε ακόμη: Πώς θα μας επηρεάσει το σπάνιο Μαύρο Φεγγάρι το Σάββατο;

Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα επεισόδια μανίας ή κατάθλιψης εμφανίζονταν με απόλυτη κανονικότητα, σχεδόν «σεληνιακή» ακρίβεια, κάθε 13,7 ή 14,8 ημέρες. Οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι τα άτομα αυτά δεν περνούσαν απαραίτητα από φάση σε φάση σε κάθε κύκλο, αλλά όταν η αλλαγή συνέβαινε, αυτή συχνά συνέπιπτε με συγκεκριμένες φάσεις της Σελήνης.

Η επίδραση του φωτός και του ύπνου

Ένα πιθανό κλειδί στην εξήγηση του φαινομένου είναι ο ύπνος. Είναι γνωστό ότι μερικές μέρες πριν ή μετά την πανσέληνο, οι άνθρωποι δυσκολεύονται  να αποκοιμηθούν και κοιμούνται συνολικά λιγότερο, ακόμη κι όταν δεν βλέπουν το φως της Σελήνης.

Κάποιες μελέτες έχουν δείξει ότι ο βαθύς ύπνος μειώνεται έως και 30% τις νύχτες με φεγγάρι.

Η στέρηση ύπνου και οι διαταραγμένοι κιρκάδιοι ρυθμοί (το εσωτερικό ρολόι του οργανισμού που ρυθμίζει τον κύκλο ύπνου-εγρήγορσης) είναι γνωστό ότι επηρεάζουν έντονα τη διάθεση, ιδίως σε άτομα με ψυχιατρικές ευαισθησίες. Έτσι, η πανσέληνος ίσως να λειτουργεί ως «διακόπτης» που προκαλεί μικρές ή μεγαλύτερες μεταπτώσεις στο συναίσθημα.

Το φως, η βαρύτητα ή κάτι άλλο;

Ωστόσο, το φως της Σελήνης δεν είναι η μόνη πιθανή εξήγηση. Στον σύγχρονο κόσμο του τεχνητού φωτισμού, η φυσική λάμψη της είναι πολύ ασθενής για να επηρεάσει τόσο ισχυρά τον ύπνο. Πολλοί ερευνητές υποψιάζονται ότι ο πραγματικός μηχανισμός ίσως να κρύβεται αλλού: στη βαρυτική επίδραση της Σελήνης ή ακόμη και στις μεταβολές του μαγνητικού πεδίου της Γης.

Η Σελήνη δεν επηρεάζει μόνο τη θάλασσα, αλλά και το ίδιο το μαγνητικό πεδίο του πλανήτη μας. Καθώς τα ηλεκτρικά ρεύματα των ωκεανών κινούνται με τις παλίρροιες, δημιουργούν μικρές μαγνητικές διακυμάνσεις. Κάποιοι επιστήμονες θεωρούν ότι οι ζωντανοί οργανισμοί, και ενδεχομένως και οι άνθρωποι, μπορεί να είναι πιο ευαίσθητοι σ’ αυτές τις αλλαγές απ’ ό,τι πιστεύαμε.

Ένα μαγνητικό νήμα που συνδέει όλα τα έμβια όντα

Νεότερα πειράματα υποδεικνύουν ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος ίσως αντιδρά, έστω ασυνείδητα, σε μικρές μεταβολές του μαγνητικού πεδίου. Όταν εθελοντές εκτέθηκαν σε αλλαγές παρόμοιες με εκείνες που βιώνουμε καθώς κινούμαστε στη Γη, η ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου τους μειώθηκε αισθητά.

Αν και δεν γνωρίζουμε ακόμη τι σημαίνει αυτό, είναι πιθανό να πρόκειται για ένα απομεινάρι αρχαίων βιολογικών μηχανισμών που βοηθούσαν τους προγόνους μας να προσαρμόζονται στους κύκλους της φύσης. Το γεγονός ότι πρωτεΐνες όπως η κρυπτοχρώμη (Σ.Σ.: ουσία που συμμετέχει στη ρύθμιση του κιρκάδιου ρυθμού) είναι ευαίσθητες τόσο στο φως όσο και στα μαγνητικά πεδία, ενισχύει την υπόθεση ότι ο οργανισμός μας ίσως «αισθάνεται» τη Σελήνη με τρόπους που δεν έχουμε ακόμη πλήρως κατανοήσει.

Οι παλίρροιες μέσα μας

Η πιο γήινη, αλλά εξίσου συναρπαστική, εκδοχή είναι ότι ο ανθρώπινος οργανισμός, όπως και κάθε ζωντανό ον, ενδέχεται να ανταποκρίνεται στις μικρές βαρυτικές διακυμάνσεις που προκαλεί η Σελήνη. Οι φυτικοί οργανισμοί, για παράδειγμα, φαίνεται να ρυθμίζουν την ανάπτυξη των ριζών τους σε κύκλους που αντιστοιχούν σχεδόν ακριβώς στο σεληνιακό ημερονύκτιο.

Αντίστοιχα, κάποιοι επιστήμονες θεωρούν ότι ακόμη και σε ανθρώπινο επίπεδο, η εναλλαγή των βαρυτικών δυνάμεων, όσο μικρή κι αν είναι, θα μπορούσε να επηρεάζει τη ροή του νερού στα κύτταρά μας. Ίσως λοιπόν μέσα μας να συντελούνται ανεπαίσθητες «παλίρροιες», αόρατες αλλά υπαρκτές, που επηρεάζουν τη βιολογία και τη διάθεσή μας.

Από την παράδοση στην επιστήμη

Η ιδέα ότι το φεγγάρι «παίζει με το μυαλό μας» είχε απορριφθεί από τη σύγχρονη επιστήμη ως μύθος. Όμως, τα νέα ευρήματα επαναφέρουν το θέμα στο τραπέζι, όχι ως μεταφυσική πεποίθηση αλλά ως υπόθεση που αξίζει διερεύνηση. Οι σύγχρονες μέθοδοι καταγραφής βιολογικών ρυθμών, όπως οι μετρήσεις ύπνου, θερμοκρασίας και εγκεφαλικής δραστηριότητας, δίνουν τη δυνατότητα να ελέγξουμε επιστημονικά ό,τι μέχρι τώρα θεωρούσαμε δεισιδαιμονία.

Και παρότι κανείς δεν γνωρίζει ακόμη τον ακριβή μηχανισμό, τα δεδομένα συγκλίνουν σε κάτι ενδιαφέρον: οι ρυθμοί του ανθρώπινου σώματος ενδέχεται να συγχρονίζονται, έστω ανεπαίσθητα, με εκείνους του ουράνιου μας συνοδοιπόρου.

Τι σημαίνει αυτό για εμάς;

Αν οι φάσεις της Σελήνης μπορούν πράγματι να επιδρούν στη διάθεση ή τον ύπνο μας, τότε ίσως έχει αξία να παρατηρούμε πώς νιώθουμε μέσα στον μήνα. Ορισμένοι ειδικοί προτείνουν πρακτικές όπως η καταγραφή των ωρών ύπνου, της ενέργειας και της διάθεσης, για να εντοπίσουμε τυχόν επαναλαμβανόμενα μοτίβα.

Αν παρατηρούμε ότι η πανσέληνος ή οι αλλαγές φωτός και ύπνου μας επηρεάζουν, μπορούμε να λάβουμε μικρά προληπτικά μέτρα: αποφυγή υπερβολικού τεχνητού φωτισμού το βράδυ, σταθερό ωράριο ύπνου, περιορισμός καφεΐνης και ενίσχυση χαλαρωτικών ρουτινών πριν την κατάκλιση.

Η γοητεία του φεγγαριού συνεχίζεται

Ίσως τελικά η Σελήνη να μην είναι μόνο ένα φωτεινό σύμβολο ρομαντισμού ή μυστικισμού, αλλά ένας πραγματικός ρυθμιστής της ζωής μας, έστω και σε επίπεδα που μόλις αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε. Οι παλιρροϊκοί της ρυθμοί ίσως αφήνουν ανεπαίσθητα αποτυπώματα μέσα μας, υπενθυμίζοντάς μας ότι, όσο κι αν απομακρυνθήκαμε από τη φύση, εξακολουθούμε να κινούμαστε στο ίδιο σεληνιακό φως που καθοδηγεί τη Γη εδώ και εκατομμύρια χρόνια.